Газ
|
Жел
|
Су
|
Тас көмір
|
Жер қойнауынан алынады
|
Ия
|
|
|
|
Жылу энергиясына айналады
|
Ия
|
|
|
|
Электр энергиясына айналады
|
Жоқ
|
|
|
|
Жаңартылған энергия көзі бола
алады
|
Жоқ
|
|
|
|
Бір ай бойы тұтынылған энергия құны 2000 теңгені құрады. Электр энергиясының тариф бойынша құны 13,06 теңге. Ай бойы тұтынылған энергия мәнін анықтаңыз.
Елімізде табиғи пайдалы энергия қоры таусылып келе жатқаны белгілі. Қандай энергия көздері олардың орынын толықтыра алады?
а) Адам қаңқасының тірек-қимыл жүйесінің маңызын сипаттаңыз.
b) Дұрыс жауапқа сәйкес сөздердің астын сызыңыз:
Қаңқа ... (сүйектердің, бұлшықеттердің, сіңірлердің) көмегімен қозғалады.
Бұлшық еттер жиырылған кезде (ұзарады, қысқарады).
Адамның қимыл әрекетін (сопақша ми, жұлын, мишық) реттейді.
Миды (ми сауыты, омыртқа жотасы, кеуде) қорғайды.
Суретте Торричелли барометрі (ішінде сынабы бар түтік) көмегімен атмосфералық қысымды өлшеу нәтижесі көрсетілген. Түтіктердегі сынап биіктіктерінің әртүрлі болу себебін түсіндіріңіз. Тау биіктігін анықтаңыз.
Бағалау критерийі
|
Тапсырма
№
|
Дескриптор
|
Балл
|
Білім алушылар
|
Энергияның жұтылу және түрлену процестерін
анықтайды
|
1
|
жел энергиясын сипаттайды;
|
1
|
су энергиясын сипаттайды;
|
1
|
тас көмір энергиясын сипаттайды;
|
1
|
Электр энергиясының өлшем бірлігін түрлендіреді
|
2
|
тұтынылған энергия мәнін өлшем бірлігін көрсетіп, анықтайды;
|
1
|
Табиғи, жасанды энергия көздерін сипаттайды
|
3
|
энергия қорының азаюын түсіндіреді;
|
1
|
баламалы энергия көздерінің
қажеттілігін сипаттайды;
|
1
|
Адам қаңқасының құрылысы мен қызметін сипаттайды
|
4
|
адам қаңқасының тірек-қимыл жүйесінің атқаратын рөлін сипаттайды;
|
1
|
қаңқа мен бұлшық етті сипаттайды;
|
1
|
адамның қимыл әрекеті мен миды
сипаттайды;
|
1
|
Атмосфералық қысымның анықтау тәсілін сипаттап, мәнін түсіндіреді
|
5
|
түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын
анықтайды;
|
1
|
атмосфералық қысымның биіктікке
байланысты өзгеретіндігін түсіндіреді;
|
1
|
тау биіктігін анықтайды.
|
1
|
Жалпы балл
|
12
| В «Энергия және қозғалыс» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі
|
Оқу жетістіктерінің деңгейі
|
Төмен
|
Орташа
|
Жоғары
|
Энергияның жұтылу және түрлену процестерін анықтайды
|
Жел, су, тас көмір энергияларының қолданылуына сипаттама беруде қиналады
|
Жел / су / тас / көмір энергияларының қолданылуына сипаттама беруде қателіктер жібереді
|
Жел, су, тас көмір энергияларының қолданылуына сипаттама береді
|
Электр энергиясының өлшем бірлігін түрлендіреді
|
Тұтынылған электр энергиясының мәнін анықтауға қиналады
|
Тұтынылған электр энергиясының мәнін/ өлшем бірлігін көрсетіп анықтауда
қателіктер жібереді
|
Тұтынылған электр энергиясының мәнін өлшем бірлігін көрсетіп анықтайды
|
|
|
|
|
|
|
Табиғи, жасанды
энергия көздерін сипаттайды
|
Табиғи энергия
көздерін сипаттауда және баламалы энергия көздерін анықтауда қателеседі
|
Табиғи энергия
көздерін сипаттауда/ баламалы энергия көздерін анықтауда қателіктер жібереді
|
Табиғи энергия
көздерін сипаттайды және баламалы энергия көздерінің қажеттілігін
|
|
|
|
|
|
|
түсіндіреді
|
|
|
Адам қаңқасының құрылысы мен қызметін сипаттайды
|
Адам қаңқасының тірек-қимыл жүйесінің атқаратын қызметін сипаттауда
қиналады
|
Адам қаңқасының тірек-қимыл жүйесінің атқаратын қызметін сипаттауда
қателіктер жібереді
|
Адам қаңқасының тірек-қимыл жүйесінің атқаратын қызметін сипаттайды
|
|
|
|
|
|
|
|
Атмосфералық қысымның анықтау тәсілін сипаттап, мәнін түсіндіреді
|
Түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын, атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеретіндігін түсіндіруде, тау
биіктігін анықтауда қиналады
|
Түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын/ атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеретіндігін түсіндіруде/тау
биіктігін анықтауда қателіктер жібереді
|
Түтіктегі сынап деңгейінің қысымы атмосфералық қысымға тең болатынын, атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеретіндігін түсіндіреді және тау биіктігін анықтайды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.4А «Экология және тұрақты даму» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Тақырып Экология және тұрақты даму
|
Оқу мақсаттары
|
6.6.1.1 Экожүйе құрамдас бөліктерінің өзара байланысын график түрінде көрсету және түсіндіру
6.6.1.3 Экологиялық пирамидада энергия мен заттардың ауысуын түсіндіру
6.6.2.2 Жергілікті экожүйелердегі тірі ағзалардың алуан түрлілігін зерттеу
6.6.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін анықтау үшін ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолдану
6.6.3.1 Өзінің аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін талдау
|
Бағалау критерийі
|
Білім алушы
Экожүйенің құрамдас бөліктерінің өзара байланысын сипаттайды
Тірі ағзалар арасында энергия мен заттардың ауысуын түсіндіреді
Жергілікті экожүйелерді анықтайды және тірі ағзалардың алуан түрлілігін салыстырады
Ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолданып, өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін анықтайды
Өзінің аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін анықтайды
|
Ойлау дағдыларының деңгейі
|
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
|
Орындау уақыты
|
20 минут
|
Тапсырма
Сызбадағы тор көздерге өндірушілерді «1», бірінші реттік консументтерді «2», екінші реттік консументтерді «3» сандарымен белгілеп, экожүйенің құрамдас бөліктерінің өзара байланысын көрсетіңіз.
Сызбадағы ақпаратты пайдаланып, экологиялық пирамида құраңыз.
Экологиялық пирамидада энергиясы мен заттардың ауысуын түсіндіріңіз.
Cуретте берілген экожүйелер (А,В) түрлерін анықтаңыз.
А В
А
B
Аталған экожүйелердегі ағзалар түрін анықтаңыз. А
В
В экожүйеде биоалуантүрлілік көп болу себебін түсіндіріңіз.
Суретте бунақденелілер берілген.
Суреттегі бунақденелілерге тән ортақ белгіні атаңыз.
Сипаттау «кілтін» қолданаып, әр жәндікті анықтап, атауын жазыңыз.
Кілт
|
Жәндіктің атауы
|
1 (a) денесінде жолақтар бар
(b) денесінде жолақтар жоқ
|
ге өтіңіз
ке өтіңіз
|
2 (a) басы ұзын және жіңішке
(b) басы жуан және домаланқы
|
Бізтұмсық
Колорад қоңызы
|
3 (a) мұртшалары басының енінен ұзынырақ
(b) мұртшалары басының енінен қысқарақ
|
Жапырақ жегі
Қанқыз қоңызы
|
А В
С D
Сызбада экологиялық проблемалардың бірі-қышқылдық жаңбырдың пайда болу көздері берілген. Осы мәселені шешу жолдарын ұсыныңыз (2 кем емес).
Бағалау критерийі
|
Тапсырма
№
|
Дескриптор
|
Балл
|
Білім алушы
|
Экожүйенің құрамдас бөліктерінің өзара
байланысын сипаттайды
|
1
|
өндірушілерді анықтайды;
|
1
|
бірінші реттік консументтерді анықтайды;
|
1
|
екінші реттік консументтерді анықтайды;
|
1
|
Тірі ағзалар арасында энергия мен заттардың ауысуын түсіндіреді
|
2
|
ағзаларды трофикалық деңгей бойынша орналастырып, экологиялық пирамидада
тұрғызады;
|
1
|
экологиялық пирамидада энергия мен заттардың ауысуын түсіндіреді;
|
1
|
Жергілікті экожүйелерді анықтайды және тірі ағзалардың алуан түрлілігін салыстырады
|
3
|
сызбада берілген А экожүйені атайды;
|
1
|
сызбада берілген B экожүйені атайды;
|
1
|
А экожүйесіндегі ағзалардың түрін
анықтайды;
|
1
|
B экожүйесіндегі ағзалардың түрін
анықтайды;
|
1
|
В экожүйеде биоалуантүрлілік көп болу
себебін түсіндіреді;
|
1
|
Ағзалардың өзіндік ерекшеліктерін қолданып, өсімдіктер мен жануарлардың
түрлерін анықтайды
|
4
|
бунақденелілерге тән ортақ белгіні атайды;
|
1
|
ағзаларға тән ерекше белгіні атайды;
|
1
|
қадамдарды дұрыс қолданып, ағзаны анықтайды;
|
1
|
Өзінің аймағындағы кейбір экологиялық мәселелердің себептерін
анықтайды
|
5
|
сызбадағы экологиялық меселені
анықтайды;
|
1
|
сызбадағы экологиялық мәселенің пайда болу себебін түсіндіреді.
|
1
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
