2.7.1 Тәжірибелік сабақтың жоспары:
№
|
Тақырыптың аталуы
|
Сабақты өткізу формасы
|
Сағатының көлемі
|
1.
|
Тиімді тамақтану мен тағаммен емдеу негіздері. Тиімді тамақтанудың ұстындары. Тамақтанудағы белоктар, майлар, көмірсулардың, витаминдердің және минералдық заттектердің маңызы.
|
Ауызша сұрау, тест тапсырмаларын шешу
|
3
|
2.
|
Адамдардың тамақтануында витаминдердің ролі
|
|
3
|
3.
|
Адамдардың тамақтануында макро және микроэлементтердің ролі.
|
|
3
|
4.
|
Ауқатқа тәуелді ауруларын тағаммен емдеу.
|
|
3
|
5.
|
Емдік тағамтанудың негіздері. Өңеш, асқазан, ұлтабар ауруларын тағаммен емдеу.
|
-
|
3
|
6.
|
Жіті және созылмалы ішек ауруларын тағаммен емдеу.
|
-
|
3
|
7.
|
Бауыр мен өт жолдары және ұйқыбез ауруларын тағаммен емдеу.
|
|
3
|
8.
|
Ерте жастағы балалардың ұзаққа созылған диареяларын тағаммен емдеу.
|
|
3
|
9.
|
Жүрек-қантамыр ауруларын тағаммен емдеу.
|
-
|
3
|
10.
|
Бүйрек және зәр шығару жүйесінің ауруларын тағаммен емдеу.
|
-
|
3
|
11
|
Заттек алмасу ауруларын (қантты диабет, семіздік, подагра) тағаммен емдеу.
|
-
|
3
|
12
|
Тыныс ағзаларының ауруларында, хирургиялық ауруларда және аллергиялық ауруларда тағаммен емдеу.
|
-
|
3
|
13
|
Энтералдық тағамтану.
|
-
|
3
|
14
|
Парентералдық тағамтану.
|
-
|
3
|
15
|
Балалар мекемелерінде емдік тағамтану ұйымдастыруды бақылау және мәзір құрастырудың негізгі принциптері.
|
|
3
|
|
Барлығы:
|
|
45
|
2.7.2 ОСӨЖ тақырыптық жоспары
№
|
Тақырыбы
|
Сабақты өткізу формасы
|
Сағатының саны
|
1.
|
Энергетикалық қажетілікті есептеу әдістемесі.
|
Ауызша сұрау, тест тапсырмаларын шешу
|
3 сағат
|
2.
|
Негізгі тағами заттектерге қажетілікті есептеу әдістемесі.
|
-
|
3
|
3.
|
Витамин және минералдық заттектерге қажетілікті есептеу әдістемесі.
|
-
|
3
|
4.
|
Ерте жастағы балалардың ауқатқа тәуелді ауруларында үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
5.
|
Өңеш, асқазан, ұлтабар ауруларында үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
6
|
Жіті және созылмалы ішек ауруларында үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
7
|
Бауыр мен өт жолдары және ұйқыбез ауруларында үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
8
|
Ерте жастағы балалардың ұзаққа созылған диарея және мальабсорбция синдромында үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
9
|
Жүрек-қантамыр ауруларында үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
10
|
Бүйрек және зәр шығару жүйесінің ауруларын да үлес құрастыру.
|
-
|
3
|
11
|
Заттек алмасу ауруларында (қантты диабет, семіздік, подагра) үлес құрастыру.
|
|
3
|
12
|
Энтералдық тағамтануда тағамдық ингредиенттерге қажеттілікті есептеу.
|
|
3
|
13
|
Парентералдық тағамтануда тағамдық ингредиенттерге қажеттілікті есептеу.
|
|
3
|
14
|
Тыныс ағзаларының ауруларында, хирургиялық ауруларда үлес құрастыру.
|
|
3
|
15
|
Аллергиялық ауруларда үлес құрастыру.
|
|
3
|
|
БАРЛЫҒЫ
|
|
45
|
2.7.2 СӨЖ тақырыптық жоспары
№
|
Тақырыбы
|
Сабақты өткізу формасы
|
Сағатының саны
|
1.
|
Вегетариандық тағамтану.
|
Рефератты хабарлама, презентация
|
3
|
2.
|
Тағамтанудың пікірталас теориялары.
|
-
|
3
|
3.
|
Тағамтану және иммунитет.
|
-
|
3
|
4.
|
Жүрек қан-тамыр аурулары және обыр дамуында артық тамақтанудың ролі
|
-
|
3
|
5.
|
Жүрек қан-тамыр жүйесіне әсер етін арнайы өнімдер.
|
-
|
3
|
6
|
Ас қорыту мүшелерінің қызметіне әсер етін қазіргі кездегі арнайы өнімдер.
|
-
|
3
|
7
|
Зәр шығару жүйесі қызметіне әсер етін қазіргі кездегі арнайы өнімдер.
|
-
|
3
|
8
|
Остеопорозды алдын алуда тағамтанудың ролі
|
-
|
3
|
9
|
Метаболиттік синдром.
|
-
|
3
|
10
|
Жүктіліктің гестоздарында тамақтану
|
-
|
3
|
11
|
Жетілмей туған балаларды қоректендіру ерекшеліктері
|
-
|
3
|
12
|
Тағамдық токсикоинфекциялар.
|
-
|
3
|
13
|
Пробиотикалық өнімдер.
|
-
|
3
|
14
|
Генетикалық модификацияланған тағам өнімдері.
|
-
|
3
|
15
|
Тірі организмге физикалық белсенділіктің әсері.
|
-
|
3
|
|
Барлығы
|
|
45
|
2.9. Ұсынылған әдебиет:
Негізгі әдебиет:
-
Лечебное питание (учебно-методическое пособие). /Под ред. Т.Ш.Шарманова. -Алматы, 1999. - 9,9п.л.
-
Руководство по диетологии. /Под ред. Барановского А.Ю. - Санкт-Петербург, 2008. -800 с.
-
Шарманов Т.Ш. О роли, дефиците и профилактике важнейших микронутриентов. Изд-во: Раритет. 2009 . -368 с.
-
Справочник по диетологии / Под ред. М.А. Самсонова, А.А. Покровского. - Изд. 2-е, перераб и доп.-М.: Медицина, 2005. - 398 с.
-
Новодержина Ю.Г., Дружинина В.П.; Диетология. - Изд-во Феникс. 2004 г. -384 с.
-
Терехин С.П.. Емдік тамақтану. Оқу-әдістемелік құрал. Қарағанды, 2006. - 276 б.
-
Гурвич М.М. Диета при заболеваниях органов пищеварения. - М., 2006. - 288 с.
-
Бекбосынов Т.К., Ахметов М.А., Бердыгалиев А.Б. и др. Лечебное питание в педиатрии. - Алматы. 2006. - 343 с.
-
Сивохина И.К. /Справочник по лечебному питанию. - М.: ООО «Издательство Новая Волна», 2003. - 352 с.
-
Руководство по лечебному питанию детей /Под ред. К.С.Ладодо. – М.: Медицина, 2004. – 384 с.
Қосымша әдебиет:
-
Химический состав Российских пищевых продуктов (под редакцией И.М.Скурихина и В.А.Тутельяна). - М. - 2002. - 251 с.
-
Питание и здоровье в Европе: новая основа для действий. Региональные публикации ВОЗ, 2007. Европейская серия, №96. Под ред.: Aileen Robertson, Cristina Tirado, Tim Lobstein, Перевод с англ. А. Решетова. 525 с.
-
/http://www.who.int/dietphysicalactivity/publications/trs916/en/gsfao_obesity.pdf.
-
Obesity in the Pacific: too big to ignore. WHO Regional Office, Manila and the Government of Australia. Secretariat of the Pacific Community, 2005. Р. 18.
-
The management of nutrition in Major Emergencies // WHO/UNHCR/IFRCRCS/WFP. – Geneva, WHO. – 2008.
-
Must A., Dallal G.E., Dietz W.H. Reference data for obesity: 85th and 95th percentile of body mass index (wt/ht2) // Am. J. Clin. Nutr. – 2009. – V. 53. – P. 839-846.
-
Dr Xavier Irz, Dr Bhavani Shankar and Dr C.S.Srinivasan. Dietary Recommendations in the Report of a Joint WHO/FAO Expert Consultation on Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases. Geneva, 28 January - 1 February 2003, (WHO Technical Report Series 916, 2003): 59 р.
2.10 Оқыту және сабақ беру әдістері:
- Тәжірибелік сабақ: оқытушымен бірге теориялық материалды талқылау; ауызша сауал, тесттік тапсырмаларды орындау, ситуациялық есептерді шешу, аз топта жұмыс істеу.
- Студенттердің өзбетінше орындайтын жұмысы (СӨЖ) – әдебиеттермен, ғаламтормен жұмыс, тақырыптық рефераттар мен презентациялар дайындау.
2.11 Студенттердің білімі мен дағдыларын бағалау әдісі
Әр деңгейдегі студент білімін бағалау шкаласы мен критерийлері (күнделікті, аралық, қорытынды), барлық сабақ түрлерін бағалау ережесі
Студенттер біліміне бақылау жүргізудің технологиясы:
Күнделікті бақылау: t –құзырлық қалыптасу деңгейін бағалау:
t =(Z+N+K+P+S)/n
n – барлық құзыр бойынша тапсырмалар саны
Z: z1+z2+…+zn – білімі үшін бағасы
N: n1+n2+…+nn – дағдысы үшін бағасы
K: k1+k2+…kn – коммуникативтік құзыр үшін бағасы
P: p1+p2+…+pn – құқықтық құзыр бағасы
S: s1+s2+…sn –СӨЖ бағасы
Әрбір құзыр 100-балдық шкаламен бағаланады.
НУТРИЦИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ
ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
«ӘРТҮРЛІ АУРУЛАР КЕЗІНДЕ ТАҒАММЕН ЕМДЕУ»
электив курсы бойынша
Мамандығы: 051301 - «Жалпы медицина»
Курс - 5 Семестр – IX, X
Тәжірибелік сабақтың
ұзақтылығы 3 сағат
Құрастырушы: кафедраның
оқытушылары
Алматы, 2012
№1 сабақ
1. Тақырыбы: «Тиімді тамақтану мен тағаммен емдеу негіздері. Тиімді тамақтанудың ұстындары. Тамақтанудағы белоктар, майлар, көмірсулардың, витаминдердің және минералдық заттектердің маңызы».
2. Мақсаты: Дені сау және науқас адамның тиімді тағамтануының негіздерін, үйлесімді тағамтану формуласын зерттеу. Тамақтанудың энергетикалық құндылығын және адамның энергетикалық шығындарды зерттеу. Организмде тамақтың химиялық, биологиялық, және т.б. әсерлерін зерттеу. Тағамның зат алмасуға, иммундық жүйеге, мүшелердің функционалдық жағдайына әсерін зерттеу.
3. Оқытудың мақсаты:
Білімдерді қалыптастыру:
-
Нутрициология – оның анықтамасы, пәннің терминдерін.
-
Диетология – оның анықтамасы. Ауруларды алдын алуда және емдеуде тағамтанудың ролін.
-
Емдік тағамтану ғылымы тарихының дамуын.
-
Тиімді тағамтанудың көкей-кесті мәселелері. Әлемде халықтың тағамтануының жағдайы және болашақта оны болжауды.
-
Тағамтанудың пікір талас концепциялары. Үйлесімді тағамтанудың концепциясы.
-
Тиімді тағамтанудың теоретикалық негіздері. Ауқаттық-метаболиттік генезі бар және артық, жеткіліксіз тағамтанумен байланыс ауруларды алдын алуда тиімді тағамтанудың ролін.
-
Тағамтанудың энергетикалық балансы. Тағам өнімдерінің тағамдық және биологиялық құндылығын.
-
Рационда жануар және өсімдік текті белоктардың үйлесімділігін.
-
Алмаспайтын амин қышқылдарының үйлесімділігі және организмде олардың ролі.
-
Емдәмдік рационда белоктың квотасын жоғарлату немесе шектеу оның көрсеткіштері және қарсы көрсеткіштерін.
-
Тағамдық майлардың құрамы және қасиеттері. ПҚМҚ – биологиялық ролі, өнімдер ПҚМҚ көзі.
-
Фосфолипидтер. Биологиялық ролі, өнімдерді лецитиннің көзін.
-
Холестериннің – биологиялық ролі, өнімдерді холестериннің көзін.
-
Рационда жануар және өсімді текті майлардың үйлесімділігін.
-
Емдәмдік рационда майлардың квотасын жоғарлату немесе шектеу оның көрсеткіштері және қарсы көрсеткіштерін.
-
Рационда рафинадталға және рафинадталмаған көмірсілардың үйлесімділігі.
-
Қарапайым көмірсулар, өнімдерді олардың көзін.
-
Полисахаридтер, өнімдерді олардың көзін.
-
Емдік тағамтануда көмірсулардың сапасы және санының мағынасын.
-
Емдік тағамтануда тағамдық талшықтардың мағынасын.
Дағдыларды қалыптастыру;
-
Халықтың әртүрлі жастық топтарының тағамтануының үйлесімділігін талдауды.
-
Ауқатқа тәуелді дағдайлардың көріністерін нақтамалауды.
-
Энергетикалық шығындарды есептеуді.
-
Адамнның тағамтану статусын бағалауды;
-
Белоктар, майлар, көмірсулар жеткіліксіздігінде тағамтануды түзетуді;
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
-
Нутрициология – оның анықтамасы, пәннің терминдерін.
-
Диетология – оның анықтамасы. Ауруларды алдын алуда және емдеуде тағамтанудың ролін.
-
Емдік тағамтану ғылымы тарихының дамуын.
-
Тиімді тағамтанудың көкей-кесті мәселелері. Әлемде халықтың тағамтануының жағдайы және болашақта оны болжауды.
-
Тағамтанудың пікір талас концепциялары. Үйлесімді тағамтанудың концепциясы.
-
Тиімді тағамтанудың теоретикалық негіздері. Ауқаттық-метаболиттік генезі бар және артық, жеткіліксіз тағамтанумен байланыс ауруларды алдын алуда тиімді тағамтанудың ролін.
-
Тағамтанудың энергетикалық балансы. Тағам өнімдерінің тағамдық және биологиялық құндылығын.
-
Рационда жануар және өсімдік текті белоктардың үйлесімділігін.
-
Алмаспайтын амин қышқылдарының үйлесімділігі және организмде олардың ролі.
-
Емдәмдік рационда белоктың квотасын жоғарлату немесе шектеу оның көрсеткіштері және қарсы көрсеткіштерін.
-
Тағамдық майлардың құрамы және қасиеттері. ПҚМҚ – биологиялық ролі, өнімдер ПҚМҚ көзі.
-
Фосфолипидтер. Биологиялық ролі, өнімдерді лецитиннің көзін.
-
Холестериннің – биологиялық ролі, өнімдерді холестериннің көзін.
-
Рационда жануар және өсімді текті майлардың үйлесімділігін.
-
Емдәмдік рационда майлардың квотасын жоғарлату немесе шектеу оның көрсеткіштері және қарсы көрсеткіштерін.
-
Рационда рафинадталға және рафинадталмаған көмірсілардың үйлесімділігі.
-
Қарапайым көмірсулар, өнімдерді олардың көзін.
-
Полисахаридтер, өнімдерді олардың көзін.
-
Емдік тағамтануда көмірсулардың сапасы және санының мағынасын.
-
Емдік тағамтануда тағамдық талшықтардың мағынасын.
5. Оқытудың және сабақ өткізудің әдістері:
Дискуссияларды жүргізу ситуациялық есептерді шешу.
6. Ұсынылған әдебиет:
-
Лечебное питание (учебно-методическое пособие). /Под ред. Т.Ш.Шарманова. –Алматы, 1999. 157 с.
-
Руководство по диетологии. /Под ред. Барановского А.Ю. – Санкт-Петербург, 2001.
-
Дроздова Т.М. Физиология питания. Учебник Издательство: Сибирский университет 352 с.
-
Новодержкина Ю.Г., Дружинина В.П.; Диетология. -Изд-во Феникс. 2004 г. 384 с.
-
Ахметов М.А. Емдәммен емдеу. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы, 2002. 312 б.
-
Гурвич М.М. Диета при заболеваниях органов пищеварения. - М., 2006. 288 с.
-
Бекбосынов Т.К., Ахметов М.А., Бердыгалиев А.Б. и др. Лечебное питание в педиатрии. - Алматы. 2006. - 343 с.
-
Сивохина И.К. /Справочник по лечебному питанию. - М.: ООО «Издательство Новая Волна», 2000. - 352 с.
-
Лечебное питание /Под общ. Ред. Акад. Латогуза И.К.-Харьков: «Торсинг»; Ростов н /Д: изд-во «Феникс», 2002. –544 с.
7. Бақылау
тақырып бойынша сұрақтар, тесттер.
ТАҚЫРЫП: Тиімді тамақтану. Негізгі принциптері.
1. Үйлесімді тамақтану дегеніміз не?
-
Энергия шығынын толықтыратын тамақтану
-
Ағзаны пластикалық материалдармен қамтамасыз ететін тамақтану
-
Ағзаны витаминдермен қамтамасыз ететін тамақтану
-
Ағзаны макро және микроэлементермен қамтамасыз ететін тамақтану
-
Ағзаны жоғарыда айтылған барлық нутриенттермен қамтамасыз ету
2. Емдік - профилактикалық қоректенуге арналған өнімдер қандай қасиеттерге ие болу қажет?
а. құрамында улағыш заттарды қайта өндеуші заттары бар өнімдер
б. құрамында зиянды заттардың сіңуін азайтушы заттары бар өнімдер
в. құрамында зиянды заттарды біржола шығарылуын күшейтетін заттары бар өнімдер
г. құрамында липидтердің тотығуын азайтатын заттары бар өнімдер өнімдер
д. жоғарыда көрсетілген қасиеттері бар өнімдер
3. Көрсетіңіздер, "Тағаммен емдеу" ұғымына қандай келтірілген анықтамалар сәйкес?
а. ол науқастың созылмалы ауруларында асқынудан тыс кезенде тамақтануы
б. ол, әртүрлі ауруларда тағамтану нормаларын және сипаттамасын зерттеумен шұғылданатын медицина бөлімі
в. ол, науқастарға арналған емдік және профилактикалық мақсатымен арнайы рациондармен және қоректену режимдерін қолдану
г. ол ғылыми - негізделген ұғым, физиологиялық нормаларды адамның жасына, мамандығына және т.б. факторларына байланысты құрастыру
д. ол тамақ сінімділігінің дәрежсін есепке алып құрастырылған тағами рациондар
4. Тағам жетіспеушіліктің ерте белгілері:
-
Жоғары нерв қоздырғыштық
-
Теріде дисрофиялық өзгерістер
-
Эритроциттердің гипохромдылығы
-
Сүйектену жылдамдығы төмендеу
-
Бұлшық еттердің ширақтығы төмендеу.
5. Тағамның артықшылығы және жеткіліксіздігін нақтамалай үшін келесі көрсеткіш қолданады:
а. бойы және салмағы
б. психомоторлық дамуы
в. қан қысымы
г. қанда глюкозаның деңгейі
д. қанда липидтердің деңгейі.
6. Лейцитин қандай биологиялық - белсенді заттардың тобына жатады?
а. стериндерге
б. қанықпаған май қышқылдарына
в. қаныққан май қышқылдарына
г. фосфолипидтерге
д. белоктарға
7. Холестеринің организмде артық жиналуына қандай заттек кедергі болады?
а. лецитин
б. қаныққан май қышқылдарына
в. эссенциалды белоктар
г. көмірсулар
д. пролин
8. Қандай заттардың ықпалынан темірдің сіңуі жақсарады?
а. ет, құс, балықтағы амин кышқылдары
б. аскорбин, лимон қышқылы қатысуымен
в. глюкоза қатысуымен
г. фруктоза қатысуымен
д. галактоза
9. Жалпы тәуліктік үлестің құндылығынан таң ертеңгі тамаққа қанша пайыз ұсынылады:
а. 25%
б. 35%
в. 30%
г. 10%
д. 50%
10. Жалпы тәуліктік үлестің құндылығынан түскі тамаққа қанша пайыз ұсынылады?
а. 10%
б. 60%
в. 40%
г. 50%
д. 35%
11. Жалпы тәуліктік үлестің құндылығынан кешкі тамаққа қанша пайыз ұсынылады?
а. 10%
б. 40%
в. 25%
г. 50 %
д. 5%.
12. Созылмалы белок жетіспеушілік кезінде қандай ауру пайда болады:
-
семіздік
-
гипертониялық ауру
-
пеллагра
-
гипотиреоз
-
қант диабеті
13. Линолен, линолевая және арахидон қышқылы қандай қандай май қышқылдарына жатады?
-
қаныққан май қышқылдарына
-
моноқаныпаған май қышқылдарына
-
полиқаныққан майларға
-
полиқанықпаған май қышқылдарына
-
липоидтарға
14. 1 грамм белок ыдырағанда қанша энергия бөлінеді?
-
5,2 ккал
-
7,5 ккал
-
5,0 ккал
-
4,1 ккал
-
9 ккал
15. 1 грамм май ыдырағанда қанша энергия бөлінеді?
-
5,2 ккал
-
7,5 ккал
-
5,0 ккал
-
4,1 ккал
-
9 ккал
16. Тағам жетіспеушіліктің ерте белгілері:
-
Жоғары нерв қоздырғыштық
-
Теріде дисрофиялық өзгерістер
-
Эритроциттердің гипохромдылығы
-
Сүйектену жылдамдығы төмендеу
-
Бұлшық еттердің ширақтығы төмендеу
17. Лейцитин қандай биологиялық - белсенді заттардың тобына жатады?
а. стериндерге
б. қанықпаған май қышқылдарына
в. қаныққан май қышқылдарына
г. фосфолипидтерге
д. белоктарға
18. Холестеринің организмде артық жиналуына қандай заттек кедергі болады?
а. лецитин
б. қаныққан май қышқылдарына
в. эссенциалды белоктар
г. көмірсулар
д. пролин
19. Өсімдік талшықтарының негізгі қасиетін көрсетіңіздер:
а. жеңіл қорытылады
б. жылдам ериді
в. стериндерді абсорбциялайды және олардың қайта сіңуіне кедергі болады
г. ерігіш қосылысты түзеп жылдам ыдырайды
д. организмде маңызды роль атқармайды
20. Тәуліктік рационда тағами заттардың үйлесімді арақатынасын көрсетіңіздер (белок, май және көмірсу):
а. 1:2:3
б. 2:1:3
в. 1:1:4
г. 1:2:4
д. 1:2:2
№2 сабақ
Достарыңызбен бөлісу: |
