Жоспар: • Көмірсу
Глюкозанын анаэробты жолмен
жүктеу/скачать 1.64 Mb. Pdf көрінісі
|
| Глюкозанын анаэробты жолмен
ыдырауы • Бүл ыдырау ағзаға оттегі жеткілікті түрде түспей калған кезінде, (гипоксия) аздап тірі клетканың тіршілігін қолдайтын бірден-бір жол болып табылады. Анаэробты гликолиз барлық клеткалар мен үлпаларда жүре алады, себебІ барлык клеткаларда бүл процестерге қажет ферменттер тобы жеткілікті мөлшерде болады. Ал, митохондриі тіптен болмайтын эритроциттерде, анаэробты гликолиз оған кажетті АТФ-пен қамтамасыз ететін негізгі жол болып табылады. • Адам агзасьша кауіп-катер төнгенде сүйектің бүлшықеттерінде энергияның қажетгілігі 100 ece, ал жүрек бүлшыкеттерінде 10 ece артады. Қан оттегіні тасымалдап жеткізе алмайды. Бұл жағдайда да анаэорбты гликолиз айтарлыктай орын апады. Ауыр дене еңбегімен шұғылданғанда бұлшыкеттердегі сүт қышқылының концентрациясы 10 есеге дейін артады. Егерде анаэробты және аэробты гликолизді салыстырып, олардың жалпы реакция тендеуін жазатын болсак, анаэробты жолмен салыстырғанда аэробты жолмен энергияны 19 ece артық мөлшерде камтамасыз етеді. С6Н12О6 + 2АДФ + 2Н3РО4 ^2CHrCHOH-COOH + 2АТФ СвНІзОб + 38АДФ + 38Н3РО4 ^6СО2+ 6Н2О + 38АТФ Сызбанұсқа тұрінде Анаэробты гликолиздің бірінші кезеңі. 1. Дайындық кезеңіңде глюкозадан екі молекула триоза, яғни 3 фосфодиоксиацетонмен 3 - фосфоглицериальдегидтІң түзілуі байкалады. Анаэробты гликолиздің екінші кезеңі. • ГликолиттІк тотығу - тотықсьІздандыру реакциялары кезінде ЗФГА тотығь 1,3 дифосфоглицерин қышкылы айналу нәтижесінде НАДН-Н* түзІледі. Ен осы НАДН-Н+ анаэробты гликолиздін соңғы реакциясы пирожүз қышқылының сүт кышқьІлына айналуына жұмсалады. • Анаэробты жолмен глюкозаның ыдырауы кезінде 4 молекула АТФ субстратты фосфорлану нәтижесінде түзіледі. Глюконеогенез. • глюкозаның көмірсуларға жатпайтын заттардан синтезделуі. ОсындаЙ затгардың бірі сүт қышкылы. Ауыр дене еңбегінен кейін бүлшықеттерде жиналған сүт кышкылының онан әрі тағдыры қандай деген сүракка енді жауап беруге болады. Сүт қышқылынын кайтадан колданудың бірден-бір жолы лактатдегидрогеназа ферментінің әсерінен оны каЙтадан ПЖҚ-на айналдыру, бұл процесс бауырда жүреді. Осыны Кори циклі немесе глюкоза - сүткышкылдык цикл деп атайды. Глюконеогенез сызбанұсқа түрінде Глюкозаның пентозофосфаттык жолмен ыдырауы Глюкозаның гликолиз жолымен ыдырауынан басқа, арнайы, клеткаға қажетті заттар түзетін жолдары бар. Солардын бірі пентозофосфаттык жолмен ыдырау. Глюкоза осы жолмен ыдырағанда 2 ерекше зат түзІледі, олар: НАДФН-Н* рибоза-5- фосфат, НАДФН-Н - химиялық энергияның тасымалдаушысы болып табылады және де ол энергияны өзінің тотыксыздандырғыш қабілеті арқылы жеткізеді. НАДФН-Н*-тың бұл функциясы әсіресе, стероидтардын және май кышкылдарының биосинтезі жүретін үлпалар, сүт бездерінде, бауырда, бүйрекүсті безінін кыртысты кабаттарында ете манызды орын алады. Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының бірінші реакциясы • глюкозо-6-фосфатты 6-фосфоглюконолактонға дейін дегидрленуі. Бүл реакпияның ферменті глюкозо-6- фосфатдегидрогеназа. Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының екінші реакциясы • 6~фосфоглюконолактоннын гидролизденуі. Бұл реакциянын ферменті лактоназа. Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының үшінші реакциясы 6- фосфоглюкон қышкылынын дегидрленуі және декарбоксилденуі. Бұл реакцияның ферменті 6-фосфоглюконат- дегидрогеназа. Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының төртінші реакциясы • рибулозо-5-осфаттың фосфопентозо-изомеразаның әсер етуімен рибозо-5-юсфатқа айналуы. Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының бесінші реакциясы Транскетолазаның коферменті ТПФ жетіспегенде "Вернико - Корсаков Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының алтыншы реакциясы седогептулозо-7-фосфаттың З-фосфоглицерин альдегидімен Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауының жетінші реакциясы • транскетолаза ферментінін және тағы да бір ксилулозоЧэ-фосфаттың катысуымен жүріп, бүл реакциянын нетижесінде фруктозо-6-фосфат пен З-фосфоглицерин альдегиді түзіледі • Осы екінші кезеңнің жалпы теңдеуін жазсак: • 2 ксилулозо-5-фосфат + рибозо-5-фосфат 2фруктозо-6-фосфат + З- ФГА Глюкозаның пентозофосфаттык жолмен ыдырауының биологиялық_манызы 1. Глюкозанын пектозофосфаттық жолмен ыдырауы кезінде баска синтездік реакцияға кажетті НАДФН-Н+ және рибозо-5^осфат сияқты заттар түзіліп, бүл процестің екІ жақты яғни амфиболиттік ролін көрсетеді. 2. Осы жолмен түзілген кейбір заттардын гликолизге қатысуы нәтижесінде энергия түзіліп, бүл жолдың энергетикалык ролін көрсетеді. 3. НАДФН'Н+ және рибозо-5^осфат баска заттардың сннтезіне және заласыздандыру реакцІ^ларына катысып, бүл жолдын тағы да бір манызды ролін көрсетеді. Мысалы: НАДФН-Н+: 1) улы заттар мен дәрі-дәрмектерді залалсыздандыруға; 2) май қышқылдарының синтезі мен корлық және қүрылымдық майлардың синтезіне; 3) холестерин, өт қышқылдары, стероидты гормондардың, Д дәруменінің синтезіне; 4) аммиакты залалсыздандыру реакцияларына кажет. |