К. О. Жекеева қазақ тілі оқу құралы

3 
Барыс септік.
Кімге? Неге? Қайда? 
-ға/-ге, 
-қа/-ке, 
-а/-е,
-на/-не 
Табыс септік.
Кімді? Нені? 
-ын/-ін/-н 
Жатыс септік.
Кімде? 
Неде? 
Қай 
жерде? 
-на/-не, -да/-де, -та/-те, 
-нда/-нде 
Шығыс септік.
Кімнен? 
Неден? 
Қайдан? 
-нан/-нен, -дан/-ден, -
тан/-тен 
Көмектес септік.
Кіммен? Немен? 
-мен/-бен/-пен 
2. Кестені толтырыңыз. Берілген үлгі бойынша азамат, қоғам сөздерін жазып 
шығыңыз. 
Септік 
атаулары 
Сөздер
Сөз тіркестері
Сөйлемдер 
Атау септік 
ел 
. . . . .
. . . . .
Ілік септік 
ел+ дің
елдің азаматы 
Ол осы елдің 
азаматы.
Барыс септік
ел + . . .
. . . . .
. . . . .
Табыс септік
ел + . . .
. . . . .
. . . . .
Жатыс септік
ел + . . .
. . . . .
. . . . .
Шығыс септік 
ел + . . .
. . . . .
. . . . .
Көмектес 
септік
ел + . . .
. . . . .
. . . . .
1.7. «Мен Қазақстан Республикасының азаматымын» тақырыбына 
жазба жұмысын жазып келіңіз. 
1.8. Мәтінді түсініп оқыңыз. Сөйлемдердегі септік жалғаулары бар 
сөздерді өзі тіркескен сөзбен бірге көшіріп жазыңыз. 
 
 
Ақыл 
Ақыл – дүниедегі ең асыл қасиеттердің бірі. Басқа қасиеттер 
құрып кесе де, ақыл қалады. Адам ақылымен бай екенін халық 
ертегілері де құптайды. Қызыр дарып, басына Бақ қонса да, Ақыл 
болмаса ұзаққа 
бармайсың. 
Адамдар басқалардың 
сөздеріне 
намыстанып, кейбір жағдайларды ақылға салып таразыламайды. 

4 
Ақылмен әрекет ету – бір жағдайдың нәтижесін бағалап, сарапқа салу. 
«Ашу – пышақ, ақыл - алтын» демекші, ақылдылық сабыр сақтауды 
керек етеді.
Сөздік: 
ақыл - ум
бақ - счастье 
асыл қасиет - дорогое достойнство
сабыр сақтау - проявить терпение 
1.9. Оқыңыз, қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойып, олардың қай 
септікте тұрғанын анықтаңыз. 
 
Мен бүгін Дананы көрдім. Ол менің мекен-жайымды сұрады. Дана 
маған өзінің мекен-жайын берді. Ол мені театрға шақырды. Менде екі билет 
бар. Асқар менен екі билет сатып алды. Дана менімен театрға барды.
1.10. Мақалдарды оқып, мағынасын түсіндіріңіз. Сөздердің қай септікте 
тұрғанын анықтаңыз. 
 
2. Ердің сәні – білім, жердің сәні – егін. 
3. Отанын сүйген отқа жанбайды, суға батпайды. 
4. Еңбектің малы тәтті, жалқаудың жаны тәтті. 
5. Ақылды бала өсірсең, әулетің абырой алар. 
6. Еліңді сүйсең, ерлік істейсің. 
1.11. Сөйлемдердегі көп нүктенің орнына септік жалғауларын қойып көшіріп 
жазыңыз. Қарамен жазылған сөздер тәуелдіктің нешінші жағында тұр? 
Шешем... әкесі Түгелбай Үйгентас ауданындағы Көкжар... Ресей... 
көшіп келіп орналасқан орыстар... малы... бағып, шөбі... шауып, жал... жүріп, 
олар... тілі... үйренген екен. Осы орысша тіл білген... арқасында Верный 
(Алматы) қаласы... думасы... төменгі Шынжылы өңіріндегі би, болыстар... 
тілмашы болған. Нағашым... әкесі Түгелбай марқұм жалғыз ұлы... еш нәрсе 
аямаған. Арабия... келген үлкен молда... жалдап, баласы... арабша оқытқан. 
Нағашым Абай мен Шәкәрім... өлеңдері... де өзі... тән ырғағы..., мәнері... 
жат... айтатын.
Ж. Балапанов 

жүктеу/скачать 0.99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: