Жоспарлау – бұл адамдардың өзара байланысты ғылыми тәжірибелік

Жоспарлау – бұл адамдардың өзара байланысты ғылыми тәжірибелік

Жоспарлы процесі әдетте бірнеше кезеңдерден өтеді. Жоспарлаудың төрт негізгі кезеңдері немесе деңгейлері бар:

• 
  жалпы мақсаттарды өңдеу;
  
• 
  негізгі жолдарды таңдау;
  
• 
  оларға жеті құралдары;
  
• 
  олардың орындалуын бақылау;
  

мәліметтеріне сүйенеді, бірақ кәсіпорынның болашақтағы және қазіргі уақыттағы даму процесін белгілеу және бақылау.

Қазіргі отандық өндірістегі кәсіпорын қызметін жоспарлау менеджменттің маңызды функцияларының: мақсат қою, ұйымдастыру, есеп, бақылау, реттеу және айналдыру, негізі ретінде қызмет етеді. Бұл функциялар фирмалар мен басқа кәсіпорындардың жоспарлы-экономикалық қызметтін негізін анықтайды, жоыпарлау объектісін анықтайды.

Методология – қисымды ұйым құрылымы, қызметтер әдістері мен құралдары туралы ілім, қандай да бір объектіні сезіну және қайта қарау процесін ішкі ұйымдастыру және реттеу.

Жоспарлау методологиясының маңызды құрамдас элементтері болып принциптер, әдістер, көрсеткіштер, методика, доспарлау логикасы болып табылады.

Жоспарлаудың негізгі методологиялық принциптері болып:

1. 
   Ғылымилық принципі – жоспарлы құжаттарды терең зерттеу және қоғамдық даму заңдылықтарын қолдану, ең алдымен экономикалық, макроэкономикалық, ҒТП жетістіктерінің заңдар негізінде дайындалады.
   
2. 
   әлеуметтік бағыттау және қоғамдық қажеттілік басымдылығының принципі – адам және қоғам мүдделерінен ешығатын жоспарлауды көрсетеді.
   
3. 
   Қоғамдық өндіріс тиімділігін жоғарлату принципіжоспарлаудың барлық мақсаттар мен міндеттері ең төменгі шығындармен іске асырады.
   
4. 
   Пропортционалдық және тедестірілген приципі нарықты реттеудің экономикалық механизмін және өзін техникалық жетілдіруді қалыптастырады.
   
5. 
   Басымдылық приципі қандай да бір жаңалық ашуда бірінші болуды түсіну.
   
6. 
   Қысқа мерзімді және перспективті мақсаттар мен сіндеттерді келісу принципі. Ғылыми негізделген стратегиялық мақсаттарға жетумен, елдің
   
7. 
   әлеуметті-экономикалық мақсаттарымен міндеттерінің сәйкестігін көрсетеді.
   

құжаттарды өңдеу және негіздеуді қамтамасыз ету тәсілдерімен амалдар жиынтығының көмегімен болатындығын көрсетеді.

Жоспарлау әдістерінің түрлері:

1. 
   Теңестірілген әдіс әр түрлі өнімдер, өндірістер, салаларда дамытуда қажетті прапортционалдық және ұйлестіруді қамтамасыз ететін, қоғамдық қажеттіліктері мен ресурстарды байланыстыруға арнаған
   
2. 
   Нормативті әдіс ҒТП жетістіктерінде көрініс табатын нормалар мен нормативтер жүйесін экономикалық дамуының маңызды мақсаттарын анықтауғға және пайдалануға негізделген.
   
3. 
   Мақсатты барламалық әдіс мақсатты шетелдік бағдарламаларды өңдеуді көрсетеді және макроэкономикалық мәселелер, халық шаруашылығының маңызды міндеттерін жоспарлы шешуді негіздеуге арналған.
   

негізделуін жоғарлату мақсатында экономика – математикалық үлгілер мен есептеуіш техникасын жоспарлауда пайдалану мүмкіндігін береді.

Жоспарлы құжаттарды жүзеге асыру барысын бақылау әдістері экономикалық ынтадандыру және әкімшілікті құқықтық жауапкершілік принциптері мен формаларының сәйкенстігіне негізделген.

Тақырып 3. Жоспарлау түрлері және оның принциптері.
Жоспарлау пайда болу формасы және мазмұны жағынан: директивті, индикативті және стратегиялық жоспарлау.

1) Директивті жоспарлау зандық күші бар жоспарлауды өңдеу процесін және олардың орындалуын қамтамасыз ету бойынша шаралар кенінен көрсетеді. Директивті жоспарлау барлық орындаушылар үшін міндетті, ал қызметті тұлғалар жоспарлы тапсырмалардың орындалмауына жауапкершілік алады. Директивті

жоспарлаудың жекеленген элементтерімен бірге нақты жағдайларда тек мемлекет пен ғана емес, Бизнес сферасында да қолданылатын, нарық жүйесінің элементтер құрамына кіреді. Бірақта әрбір нақты жағдайда директивті жоспарлау масштабы, объектілері және қолдану сферасы алдын-ала келісіп шектелуі тиіс.

2)Индикативті жоспарлау - бұл мемлекеттің әлеуметті-экономикалық саясатын жүзеге асыру құралы, оның нарықтық экономиканың жұмыс істеу барысына әсер етуінің негізгі әдісі болып табылады. Ол әлеуметті-экономикалық дамуының көптеген сұрақтарын шешуді қамтамасыз етеді, оларды мемлекеттік ықпал ету шараларынсыз, тек нарықтық әдістермен іске асыру қиынға соғады.

3) Стратегиялық жоспарлау (басшылық өнері; жұмысты жүргізудің жалпы жоспары) мемлекеттің әлеуметті-экономикалық дамуының негізгі бағыттарын анықтайтын, ұзақ мерзімді перспективаға жасалынады.

Стратегиялық жоспарлау мәні ұлттық экономиканы дамытудың басшы басымдылықтарын таңдаудан тұрады, оны жүзеге асырудағы жетекші ролді мемлекет өз қолына алуы керек.

Стратегиялық жоспарлаудың негізгі мақсаты –ұлттық экономиканы табысты дамыту үшін жеткілікті потенциялды қамтамасыз ету.

Корпаративті жоспарлау негізгі белгілері бойынша классификацияланады.

1. 
   Негізделу әдістері бойынша:
   

• 
  нарықтық;
  
• 
  индикативтік;
  
• 
  әкімшілікті (орталықтанған, директивті)
  

2. 
   әрекет ету уақыты бойынша:
   

• 
  қысқа мерзімді немесе ағымды (1-жыл);
  
• 
  орта мерзімді немесе жылдық (1-3 жылға дейін);
  
• 
  ұзақ мерзімді немесе перспективті (3-10 жыл)
  

3. 
   Қолдану сферасы бойынша:
   

• 
  республикалық;
  
• 
  аймақтық;
  

4. 
   ¤ңдеу кезеңдері бойынша:
   

• 
  алдын-ала;
  
• 
  қорытынды;
  

5. 
   Дәлдік дәрежесі бойынша:
   

• 
  ірілендірілген;
  
• 
  нақтыланған;
  

6. 
   Мақсаттар типтері бойынша:
   

• 
  оперативті;
  
• 
  тактикалық;
  
• 
  стратегиялық;
  
• 
  нормативті;
  

А) Қажеттілік принципі – еңбек қызметінің кез келген түрлерін орындау кезінде жоспарды міндетті қолдануды білдіреді.

Б) Жоспарлардың бірлік принципі – кәсіпорынның әлеуметті-экономикалық дамуының жалпы және жиынтық жоспарларын өңдеуді қарастырады.

В) Жоспарлардың үздіксіз принципі - әрбір кәсіпорында өндіріспен жоспарлау, ұйымдастыру және басқару процестері, еңбек қызметі сияқты, олар өзара байланысты және тұрақты түрде және аялдаусыз іске асырылады.

Г) Жоспарлаудың икемділік принципі – жоспарлаудың үздіксіздігімен тығыз байланысты және кәсіпорынның белгіленген көрсеткіштеріне түзету енгізу мүмкінігін көрсетеді және жоспарлы-экономикалық қызметін үйлестіруді көрсетеді.

Д) Жоспарлардың дәдік принципі – көптеген ұйым ішіндегі және оның қоршаған орта факторлармен анықталынады.

Жоспарлаудың қазіргі отандық ғылым мен практикада қарастырылған классикалық талаптармен қоса, кеңінен танымал жалпы экономикалық принциптер:

• 
  жүйелік;
  
• 
  мақсатқа бағытталған;
  
• 
  шешендік;
  
• 
  оңтайлылық;
  
• 
  тиімділік;
  
• 
  ғылымилық;
  
• 
  басымдылық;
  
• 
  теңдестірілгендік;
  
• 
  жұмыспен қамтылғандық;
  
• 
  директивтілік;
  өзіндік;
  
• 
  бір қалыпты;
  
• 
  нақтылы;
  
• 
  объективтілік;
  
• 
  динамиаклық;
  
• 
  тәуелділік;