Казақстан Республикасы Статистика агенттігі Ақтөбе облысының Статистика департаменті
ТАБЫСТАРДЫ БӨЛУДІҢ ӘРКЕЛКІЛІГІ НЕРАВНОМЕРНОСТЬ РАСПРЕДЕЛЕНИЯ ДОХОДОВ
жүктеу/скачать 1.66 Mb.
|
6. ТАБЫСТАРДЫ БӨЛУДІҢ ӘРКЕЛКІЛІГІ
|
|
Күнкөрістің ең төмен деңгейінің шамасы – ең төмен деңгейдегі тұтыну қоржыны құнының шамасына тең, бір адамға қажетті ең төмен ақшалай табыс, ол азық-түлік қоржынының құнынан және азық-түлік емес тауарлар мен көрсетілген қызметтерге жұмсалған шығыстардан тұрады. Ең төменгі күнкөріс шамасына әсер ететін негізгі факторлар тамақ өнімдерін тұтыну нормалары, осы онімдерге бағалар және азық- түлік пен азық-түлік емес шығыстар арасындағы белгіленген арасалмақ болып табылады. Тамақ өнімдерін тұтынудың нормалары республиканың халқына бірдей жэне физиологиялық деңгейде қуат құндылығын қамсыздандыру және тамақ өнімдерін тұтыну тұжырымдамасынан шығатын Қазақ тағам академиясымен өзірленген. Сол себеппен азық-түлік қоржынын құрайтын негізгі тамақ өнімдерінің қажетті санын қамтамасыз өтеді. Ең төменгі тұтыну коржынының құны тамақ өнімдерін тұтынудың нормаларын облыстарда ай ортасында қалыптасқан орта бағаларға көбейту жолымен ай сайын есептеледі, бұл әрбір өңір бойынша инфляцияның деңгейін есептеуге мүмкіндік береді. Ең төменгі тұтыну қоржынында азық- түлік қоржаны мен азық-түлік емес тауарлар мен қызметтерге шығыстардың үлесі арасындағы арасалмақ Қазақстан Республикасының Үкіметімен белгіленеді. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 02.12.2005 жылы №307/1-п және Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің 05.12.2005ж. №194 “Күнкөрістің ең төменгі деңгейін есептеудің ережелерін бекіту туралы” бекітілген біріккен бұйрықтың негізінде 2006 жылғы 1 қаңтардан бастап күнкөрістің ең төменгі деңгейінің шамасын есептеудің жаңа әдістемесі енгізілді. Азық-түлік қоржынының тамақ өнімдерінің жиынтығы 43 тамақ өнімдерінің атауынан тұрады. Ертерек азық-түлік қоржыны 20 өнімдерінің атауынан тұрған. Азық-түліктің ең төменгі деңгейінің жаңа құрамы бір немесе өзге де өнімнің маусымдылығы есебімен түзетіледі, оның үлесі күнкөрістің ең төменгі құнының 60%-ын құрайды. Бөлімде 2006 жылдағы кедейлік пен күнкөрістің ең төменгі көрсеткіштері бойынша деректерді салыстыру мақсаттарында 2006 жылғы 1 қаңтардан енгізілген күнкөрістің ең төменгі шамасын есептеудің жаңа әдістемесіне сәйкес өткен жылдардағы қайта есептелген деректер көрсетілген. Абсолюттік кедейліктің өлшемі ретінде, әдеттегідей, күнкөрістің ең төменгі шамасы немесе оның азық-түлік бөлімінің мөлшері пайдаланылады. Кедейлікті бағалау мақсатына байланысты онымен қоса кедейліктің салыстырмалы сызығы жиі пайдаланылады, ол медиандық табыс (шығыс) немесе тұтыну шамасына пайыздық (40%, 50%, 60%, 75%) қатынасымен белгілену мүмкін. Кедейлік сызығының мөлшері елдің нақты экономикалық мүмкіндіктерден тәуелді болады және тек қана әлеуметтік қорғау мақсатында пайдаланылады. Қазіргі уақытта республикада әлеуметтік көмегін көрсету үшін күнкөрістің ең төмен деңгейінің 40%-ын құрайтын біріктірген кедейліктің сызығы белгіленген. Ақшалай табыстың (шығыстың) тапшылығы – күнкөрістің ең төмен шамасына (кедейліктің сызығына) жетпейтін халықтың табыстың (шығыстың) шамасының жиынтық мөлшері. FGT индексі кедейліктің сандық сипаты үшін көптеген елдерде қолданылады. Бұл индекс белгілі өлшемнен төмен табыстары бар халықтың үлесі; кедейлік тереңдігі халықтың жан басына шаққандағы есептегі табысының жетіспейтін көлемін көрсетеді, соған қарап кедейлікті жеңу үшін үстемақы төленуін және кедейлік өткірлігі, қайсысы кедейлік тереңдігінің қосымша сипаттамасы сияқты көруге болады, өйткені ол вариация көрсеткіші болып, кедейлер арасындағы теңсіздікті немесе кедейлер табысын тарату дәрежесін көрсетеді. FGT индексі барлық зерттелген адамдарға пайызбен есептеледі. Табысы күнкөрістің ең төменгі деңгейінен (азық-түлік қоржынының құнынан) төмен халықтың үлесі (саны) – тұтынуға пайдаланылған күнкөрістің ең төменгі деңгейінен (азық-түлік қоржынының құнынан) төмен табыстары бар халық санына пайыздық өлшемдегі арасалмағы. Кедейліктің тереңдік коэффициенті – күнкөрістің ең төмен деңгейінің шамасынан күнкөрістің ең төмен деңгейінен төмен халық табысы (тұтынуы) деңгейінің орташа ауытқуы көрсетіледі және үй шаруашылықтары мүшелерінің жалпы санына ара қатынасымен белгіленген жиынтық табыстың тапшылығының шамасын білдіреді. Кедейлік өткірліктің коэффициенті кедейлер арасындағы теңсіздікті – кедейлердің табыстарын олардың орташа мәнінен тарату дәрежесі. Бұл белгіленген критерийден зерттелген үй шаруашылықтары мүшелерінің табыс тапшылығы үлесінің ауытқу квадраттары ішіндегі орташа. Халықты орташа жан басына шаққандағы табысы бойынша топтастыру – орташа жан басына шаққандағы табыстың шамасы бойынша белгілі аралықта бөлінген хәне топтастырылған халықтың саны (немесе үлесі). Халықтың түрлі топтары бойынша табыстардың жалпы көлемін бөлу – халықтың жекелеген топтарында табыстарды шоғырландыру. Табыстардың шоғырлануын квинтильдік және табыстық топтарға бөлуге болады. Халықтың квинтильдік топтары – барлық халықты, басқа белгілеріне қарамай, сандық жағынан тең топтарға бөлу арқылы құралады. Анағұрлым жиі қолданылатын децильдік және квинтильдік бөлу – 10 және 20 пайыздық топтар. Халықтың табысты топтары – табыстардың берілген аралықтарымен құралады. Халықтың квинтильдік немесе берілген табыстық топтары бойынша табыстарды шоғырландыру – халықтың табысының жалпы көлеміндегі тиісті топтың үлесі ретінде анықталады. Табыстардың баламалылық шкаласы – үй шаруашылықтарының түрлі мөлшері бойынша орташа жан басына шаққандағы табыстардың қажетті деңгейлерді түзететін түзету коэффициенттері. Бірге тұратын әсер арқылы шығыстардың үнемдеуі есепке алынады. FGT индексі халық табыстарының баламалылық шәкілі есебімен есептелген. Модальды табыс – табыстардың тарату қатарында ең жиі кездесетін көрсеткіштің шамасы. Медианды табыс – табыстардың тарату қатарының ортасында тұратын көрсеткіштің шамасы. Қорлар коэффициенті – бірінші және оныншы децильдік топтардағы бөлу қатары ішіндегі халықтың салыстырылатын топтарының орташа табыстары арасындағы арасалмағын өлшейді. Табыстардың бөлуіндегі саралауды бағалау үшін сондай-ақ басқа квантильдер (тарату қатарының нүктелері, оларды белгіленген арасалмағында бөлетін) арасындағы табыстар көрсеткіштерінің арасалмағы пайдалану мүмкін. Олардың санына квартильдер (ширектер), квинтильдер (бесінші бөлшек), децильдер (оныншы бөлшек), жарты децильдер (жиырмасыншы бөлшек) және перцинтильдер (жүзінші бөлшек) жатады. Халықтың арасындағы табысты бөлудің әркелкілік коэффициенті (Лоренцтің табыстарды шоғырландыру коэффициенті немесе Джини индексі) – әркелкілік деңгейін санмен бағалауға мүмкіндік береді. Ол халықтың сан жағынан тең топтары бойынша олардың теңдей бөлу сызығы арқылы табыстардың нақты бөлінудің ауытқу деңгейін белгілейді |
|
Прожиточный минимум представляет собой минимальный денежный доход на одного человека, равный по величине стоимости минимальной потребительской корзины, которая состоит из стоимости продовольственной корзины и расходов на непродовольственные товары и услуги. Основными факторами, влияющими на величину прожиточного минимума, являются нормы потребления продуктов питания, цены на эти продукты и установленное соотношение между продовольственными и непродовольственными расходами. Нормы потребления продуктов питания едины для населения республики и разработаны Казахстанской академией питания исходя из концепции обеспечения энергетической ценности и потребления основных пищевых веществ на физиологическом уровне. Поэтому продукты питания, формирующие продовольственную корзину, обеспечивают необходимое количество основных пищевых веществ. Стоимость минимальной продовольственной корзины рассчитывается ежемесячно путем умножения норм потребления продуктов питания на средние цены, сложившиеся на середину месяца в областях, что позволяет учитывать уровень инфляции по каждому региону. Соотношение в минимальной потребительской корзине между продовольственной корзиной и долей расходов на непродовольственные товары и услуги устанавливается Правительством Республики Казахстан. На основе совместного приказа, утвержденного Министерством труда и социальной защиты населения Республики Казахстан 02.12.2005 года № 307/1-п и Агентством Республики Казахстан по статистике 05.12.2005 года № 194, «Об утверждении Правил расчета величины прожиточного минимума» с 1 января 2006 года введена новая методика расчета величины прожиточного минимума. Набор продуктов питания в продовольственной корзине состоит из 43 наименований пищевых продуктов. Ранее, продуктовая корзина состояла из 20 наименований продуктов. Состав нового продовольственного минимума корректируется с учетом сезонного того или иного продукта, и его доля составляет 60% стоимости прожиточного минимума. В разделе в целях сопоставимости с данными по показателям бедности и прожиточного минимума за 2006 год представлены данные за предыдущие годы, пересчитанные в соответствии с новой методикой расчета величины прожиточного минимума, введенной с 1 января 2006 года. В качестве критерия абсолютной бедности, как правило, используется величина прожиточного минимума или размер его продовольственной части. В зависимости от цели оценки бедности также часто используется относительна черта бедности, которая может быть установлена в частности в процентном отношении (40%, 50%, 60%, 75%) к величине медианного дохода (расхода) или потребления. Размер черты бедности зависит от реальных экономических возможностей страны и используется только для целей социальной защиты. В настоящее время в республике установлена черта бедности для оказания социальной помощи, которая составляет 40 процентов от прожиточного минимума. Дефицит денежного дохода (расхода) определяется как суммарное значение величины доходов (расходов) населения, недостающих до величины прожиточного минимума (черта бедности). Индекс FGT используется в большинстве стран для количественной характеристики бедности. Этот индекс оценивает: долю населения, имеющего доходы ниже определенного критерия, глубину бедности, показывающую величину недостающего дохода в расчете на душу населения, который нужно доплатить, чтобы преодолеть бедность и остроту бедности, которую можно рассматривать как дополнительную характеристику глубины бедности, так как она является показателем вариации и показывает неравенство среди бедных, или степень разброса доходов бедных. Индекс FGT рассчитывается в процентах ко всему обследуемому населению. Доля населения с доходами ниже прожиточного минимума (стоимости продовольственной корзины) - отношение численности населения, имеющего доходы, использованные на потребление ниже прожиточного минимума (продовольственной корзины) к общей численности населения в процентном выражении. Коэффициент глубины бедности - показывает среднее отклонение уровня дохода (потребления) людей, находящихся ниже прожиточного минимума от величины прожиточного минимума и выражается величиной суммарного дефицита дохода, соотнесенного с общим числом членов домохозяйств. Коэффициент остроты бедности - показывает неравенство среди бедных - степень разброса доходов бедных от их среднего значения. Это средняя из квадратов отклонений доли дефицитов дохода членов обследуемых домохозяйств от установленного критерия. Группировка населения по размеру среднедушевого дохода – численность (или доля) населения, ранжированная и сгруппированная в определенных интервалах по величине среднедушевых доходов. Распределение общего объема доходов по различным группам населения - сосредоточение доходов в отдельных группах населения. Можно выделить концентрацию доходов в отдельных группах населения. Можно выделить концентрацию доходов в квантильных и доходных группах. Квантильные группы населения - образуются делением всего населения на численно равные части независимо от других признаков. Наиболее часто применяется децильное и квинтильное деление –10-ти и 20-ти процентные группы. Доходные группы населения – образуются заданными интервалами доходов. Концентрация доходов по квантильным или заданным доходным группам населения - определяется как доля соответствующей группы в общем объеме доходов населения. Шкала эквивалентности доходов - поправочные коэффициенты, корректирующие необходимые уровни среднедушевых доходов в различных по размеру домохозяйствах. Учитывают экономию расходов за счет эффекта совместного проживания. Индекс FGT рассчитан с учетом шкалы эквиваленности доходов населения. Модальный доход - значение показателя, наиболее часто встречающееся в ряду распределения доходов. Медианный доход - значение показателя, стоящего в центре ряда распределения доходов. Коэффициент фондов - измеряет соотношение между средними доходами сравниваемых групп населения внутри ряда распределения в десятой и первой децильных группах. Для оценки дифференциации в распределении доходов могут использоваться также соотношения показателей доходов между другими квантилями (точками ряда распределения, делящими его в определенном соотношении). К их числу относятся квартили (четверти), квинтили (пятые части), децили (десятые части), полудецили (двадцатые части) и перцентили (сотые части). Коэффициент неравномерности распределения доходов среди населения (коэффициент концентрации доходов Лоренца или индекс Джинни) дает возможность численно оценить степень неравенства. Он устанавливает степень отклонения фактического распределения доходов по численно равным группам населения от линии их равномерного распределения. |
Достарыңызбен бөлісу: