Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
Құрылтай қарарында қабылданған емле ережелері
жүктеу/скачать 1.82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- – q, , – ъ
| Құрылтай қарарында қабылданған емле ережелері. латын
графикасын қабылдайтын түркі тілдеріне ортақ емле ережелері де осы жиында қабылданды. Олар төмендегідей болды: - орыс графикасының әріптерін алмау, - бірдей дыбыстарға әріп алмау, - диакритикалық таңба алмау, - созылыңқы дауыссыздарды белгілемеу, - қосар әріп алмау, - жіңішке дауыстыға таңба алмау, - морфологиялық принципті ярпақ-япрақ, торпақ-топрақ деген сияқты сөздердің әдеби вариантын табу үшін пайдалану, - дұрыс айту нормасын қалыптастыру, - кірме сөздерді айтылуы бойынша игеру (орыстар буын жа- зуы бойынша игерген еді, енді айтылуы бойынша игереді), - кірме сөздерді түпнұсқа тілдегі айтылуы бойынша алу (вол- кан, вулкан емес, маскерад), - кірме сөздерді үндесім заңына бағындыру, - кірме сөздер үшін әріп алмау (мысалы, орыс тілінде ғ, һ, ө, ь болмағандықтан Неіnе – Гейне, Ньgо – Гюго болып жазылады), - халықаралық сөздердің соңындағы дауыстыны қысқарту: вакансия – ваканс, пианино – пианин, фортепиано – фортепи- ан, - кірме сөздерде о әрпі тұрса, [о] дыбысы етіп айту. Алғашқы латын-қазақ әліпби жобалары. Сөйтіп, 1927- 230 23 1928жж. “еңбекші қазақ”, “лениншіл жас”, “тілші” газеттерін- де жаңа латын әліпбиінің жобасы, сол графикамен басылған тақырыптар жариялана бастайды. ең алғаш жарияланған ла- тын әліпбиінің жобасында 24 әріп, 1 дәйекше болды (яғни төте жазудың жүйесінен ажырамады). Олар: a, b, c, d, e, h, g, j, і, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, y, z және ‘ (тілші, 17.09.27). мұндағы ћ – <ғ>, у – - фонемаларын таңбалады. Кейінгі жоба (лениншіл жас, 30.11.28) <ғ> – q, <ы>,<і> – ъ етіп берді. Z – таңбасы сызықсыз жазылып, дәйекше ^ – деген таңбасымен ауыстырылды. 1927 жылы (24.04) мәскеуде өткен қазақстандық студенттер- дің жалпы жиналысында жасаған баяндамасында н.төреқұлов жазуды ауыстыруға әлі ерте, оған он жыл керек дегенмен, ла- тын жазуына көшу басы ашық мәселе болғаннан кейін, өзінің авторлығымен әліпби жобасын жасайды. Ол е.Д.Поливанов еңбегінде “аслат’а” деп аталған. жүктеу/скачать 1.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|