Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
ұ – yo, ғ – гх, ү – уе, л – йо, ө – л, ң – нг, қ – кк, ъ, ь
жүктеу/скачать 1.82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көне түркі графикасына ауысайық
- Оқуға арналған материал Жаңа әліпбиге көшіруге себеп болған түрткіжайттар
| ұ – yo, ғ – гх, ү – уе, л – йо, ө – л, ң – нг, қ – кк, ъ, ь – алып
тастау (Прманов К. Звук и буква // аргументы и факты. 2001 №25, №26); 4) жазу тұрақтылығы – рухани консерватизмді көрсетеді, жазуды өзгертпеу – мәдениетті елдің нышаны (алдамжар Б. Парсылар латынды неге қабылдамады // Заң 13.03. 96.); 5) латын жазуын қабылдау тіл (орыс, қазақ, ағылшын) проблемасын тудырады. ағылшын тілінің әсері күшейеді (Сұлтанмұратов Б. Қосылғыштардың орнын ауыстырғанмен қосынды өзгермейді // Қазақстан. 27.09.01). Көне түркі графикасына ауысайық деген бағыт айнала- сына шоғырланған пікірлер арасында проф. Ә.Жүнісбековтің ұсынған әліпбиі ерекше. Ғалым әліпбиінің жазу графикасы тік, көлбеу және қиғаш үш сызықтан ғана тұрады, ал жуан дауысты үшін бір қиғаш сызық, жіңішке дауысты үшін екі қиғаш сызық алынған. Әліпби негізі дауыссыздарға табан тірейді. “тұрқы бөлек жазудың шәкірт санаға тіл шығарар және психологиялық әсері болады. Сөйтіп барып, баланың тілінде ана тілдің айтылу үлгісі қалыптасады, бір қалыптасып алған соң ол оңайлықпен бұзыла да қоймайды” дейді ғалым (Жүнісбек Ә. төл жазусыз түгелдік болмас // ат. 16.01.92). Көне түркі графикасына көшуді сатылап жүзеге асыруды, ол үшін алдымен латын графикасына көшіп, келесі онжылдықта түркі жазуына түбегейлі өтуді көздейтін теориялық көзқарас та болды (Жақыпов Ә. Біз бет түзер бағдаршам // ат. 9.12.93). Және қазірден бастап көне түркі жазуына көшуді ұсынғандар бар (Сыпатайұлы С. ата жазуымызды асқақтатайық // ат. 9.12.93; мектеп-тегі аманқос. ежелгі руна жазуы – мемелекеттің рәмізі // ҚӘ. 18.10.02). Оқуға арналған материал Жаңа әліпбиге көшіруге себеп болған түрткіжайттар Қазақ жазуын латын графикасына көшірудің қажеттілігі дау туғызбайтыны белгілі. Жоғарыда айтқанымыздай, ла- тын қарпіне көшуге қатысты талқы өткен ғасырдың 90 жыл- дардан қазірге дейін толастаған емес. Бүгінгі күні бұл мәселе БаҚ құралдарында қызу пікірталас нысанына айналды. латын әліппесін жақтайтындар мен оған қарсылардың әрқайсысының өз дәйектері бар. Қалай болғанмен де таразының латын қарпіне көшуді қолдайтындар жағы басым түсетіні айқын, себебі қарсы жақтың өзінде де көп пікір иелері бұл қазір орындалма- са да, болашақта жүзеге асырылатын шара деп мойындайтыны байқалды. Бұл мәселеге саяси бояуды қоюлатпау жөн болады. ең алдымен қандай пікір иесі болмасын бұны мемлекеттік тілдің тағдыры үшін жасалған шара деп қабылдауы керек. Яғни жүктеу/скачать 1.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|