Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1.82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- /ұ/ /о/ және /у/
| ұ, ү, у, о, ө дыбыстарына бір таңба арналуы себеп еді.
Дыбыстардың еріндік, қысаң интегралауыш белгілерінен бөтен, өзара жуан-жіңішкелік (ұ-ү, о-ө) дифференциалды бел- гісі және еріндік реңкі күшті, әлсіз, орта, орталау белгілері бар. Сондықтан олар сөзайырымдық, сөзтанымдық қасиетке ие фо- нема деңгейінде қарала алатынын айқындаған а.Байтұрсынұлы бұл бес фонемаға үш таңба арнайды. Олар жуан-жіңішке белгісі арқылы ажырайды: <ү> <ө> /ұ/ /о/ және /у/ графемасы. <ұ> <о> Ғалым: “о мен ұ екеуіне зор ілтипат керек. Бұлардың жазылуы ұқсас болғанмен, айтылуы ұқсас емес. Қой (мал) деген сөзбен құй (шай құй) деген сөздердің мағыналары қандай басқа болса, айтылуы һәм сондай басқа. Ұ көмескі айтылса да, қалдырмай жазу керек. Ұ тұр, жұрт, құм деген сөздерде т-ның ж-ның қ-ның соңынан қандай дыбыс естіледі, сол дыбыстың белгісі. Бұл дыбыстың қарпін о-дан айыру үшін, үстіне () қоямыз. Ұ- ны оқығанда һәм оқытқанда сол естілген қалыпта айтарға тиіс” деген. Бірақ сонда да <ұ> мен <у>-дың арасын айыру қиындығы болғанға ұқсайды: “у – азу, қару, жабу деген сөздерде з-ның р- дың, б-ның соңында естілетін дыбыстың белгісі. У-сөздің бас буынында қысқа һәм көмескі естіледі. Құрау, құлақ, құрғақ де- ген сөздер ішіндегідей. Сөздің басқа жерінде ұзын, һәм анық айтылады. У-дан ұ-ны айыру керек. Қысқасы сөздің басқы буы- нында у ұзын һәм анық естілсе, екі әріппен жазарға тұура, тұумас, буұн, бұуаз дегендей. (у)-ды (ұ) дан айыру үшін үстіне () қоямыз. Себебі, (у) менен (ұ)-ның жазылуы ұқсас болғанмен, айтылуы ұқсас емес” деді. Бірақ бұған қарсы пікірлер бірден айтылады. мысалы, Ш.Жияшев «Ол ﻭ дыбысын орысша у деп қарайды. Жоқ мырза, жүктеу/скачать 1.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|