Өнім сапасы ұғымы, көрсеткіштері

а) пайдалылығы (сүтті май, көмір күлі, рудадағы темір мазмұны, тамақ
құрамындағы ақуыз мөлшері және т.б.) 
б) сенімділік (беріктігі, сенімділігі); 
в) өндірілетіндігі, яғни дизайн және технологиялық шешімдердің тиімділігі
(еңбек қарқындылығы, энергия қарқындылығы);
с) өнімнің эстетикасы.
Жалпылама индикаторлар барлық өндірілетін өнімнің сапасын, олардың
түріне және мақсаттарына қарамастан сипаттайды: 
- жаңа өнімдердің олардың жалпы өндірісіндегі үлесі; 
- жоғары сапалы өнім санатының үлесі; - орташа есептік көрсеткіш; - орташа
баға коэффициенті (өндірілген өнімнің өзіндік құнына бірінші сынып
бағалары бойынша қатынасы); 
-сертификатталған және сертификатталмаған өнімдердің үлесі; -
сертификатталған өнімдердің үлесі; 
- халықаралық стандарттарға сәйкес келетін өнімдердің үлесі; -
экспортталатын өнімдердің үлесі, оның ішінде жоғары дамыған өнеркәсіптік
елдерге шығарылған.
Жанама көрсеткіштер - төмен сапалы өнім үшін айыппұлдар,
қабылданбаған өнімдердің көлемі мен үлесі, тұтынушылардың өтініштері
(шағымдары) ақаудан болатын шығындар және т.б. болатын өнімдердің
үлесі. Өнімнің сапасын талдау процесінде келесі міндеттер шешіледі:
- өнімнің техникалық деңгейі бағаланады ; 
- осы деңгейдің ауытқуы жекелеген өнімдер контексінде негізгі деңгеймен
және теориялық мүмкін болғанымен салыстырғанда анықталады; 
- өндіріс пен жеткізілім сапасын сипаттайтын көрсеткіштер бойынша
шығарылым құрылымын талдайды;
- техникалық деңгейдегі өнімдердің өсуін шектейтін факторларды
анықтайды; 
- өнімнің сапасын жоғарылату мүмкіндігін негіздейді, шығындарды
төмендетеді.
Өнімнің сапасын талдау үшін пайдаланылатын ақпарат талданған
объектінің барлық аспектілерін қамтиды (дизайн, өндіріс процестері,
қолданылатын құралдар мен құралдар, өндіру және сату нәтижелері, жарнама
және т.б.). Ақпарат көздері патенттер, нормативтік-техникалық құжаттама,
сынақ есептері, физикалық және химиялық көрсеткіштер бойынша
зертханалық бақылау деректері, техникалық бақылау бөлімдерінің ақпараты,
өнімдерді ақаусыз жеткізудің журналдары мен диаграммалары және т.б.
болуы мүмкін. Өнімдердің техникалық деңгейін бағалау процесі өнімдердің
қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштерді және оларды сандық бағалауды
есептеу әдістерін қамтиды
Сапаның экономикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: тиісті сапалық
деңгейлерге қатысты өнімдердің үлесі (әлеуетті, қолайлы); экспортталатын
өнімдер, оның ішінде жоғары дамыған өнеркәсіптік елдерге шығарылғаны;
қабылданбаған өнімдердің көлемі; жарнамаланатын өнімдердің талаптары
мен құны; ақаулы өнімді жеткізу және т.б. Соңғы үш көрсеткіш өндірілген
134

өнім сапасы стандарттарынан ауытқуларды сипаттайды.
Өндірістік сапаға қатысты нормадан ауытқуларды талдау ішкі норма
туралы және өнімге қойылатын сыртқы талаптар туралы деректерге сәйкес
жүргізіледі.
Кәсіпорында ақаулы өнімдер туралы ақпарат жүйесіне байланысты
ақаудан болатын шығындар кәсіпорын семинарларында, цехтарда, жұмыс
орындарында, нақты өнімдер бойынша ,ақаудың себептері талданады.
Ақаулардың негізгі себептері: жұмысшылардың дағдыларының
жетіспеушілігі, дұрыс жабдықталмаған жұмыстар, кемелдендірілмеген
құрылғылар мен құралдарды пайдалану, өлшеу жабдықтарын пайдалану,
технологиялық процесстерден шеттету, жасырын кемшіліктері бар
материалдар мен жартылай фабрикаттарды пайдалану, қаптаманың
жетілдірілмеуі, таңбалау, сақтау шарттарын бұзу.
Өнімнің сапасына әсер ететін факторлар анықталады. Әрбір кәсіпорында 
өнім сапасы факторлары ішкі және сыртқы болып жіктеледі.
Ішкі фактор - бұл сапалы өнім шығаратын кәсіпорындар қабілетінее
байланысты болады. Олар сан алуан, мынадай топтарға бөлуге болады:
техникалық, ұйымдастырушылық, экономикалық, әлеуметтік -
психологиялық.
Техникалық факторлар сапаға айтарлықтай әсер етеді. Жаңа өнімдерді
шығару, жаңа инновациялық технологияларды енгізу, жоғары сапалы
шикізат, материалдар - бәсекеге қабілетті өнімдер шығарудағы өндірістің
материалдық базасы.
Кәсіпорынды жетілдіруге байланысты ұйымдастырушылық
факторларға өндіріс пен еңбек, өндірістік тәртіпті арттыру және өнімнің
жауапкершілігі, өндіріс мәдениетін қамтамасыз ету, қызметкерлердің
біліктілігінің тиісті деңгейі жатады.
Экономикалық факторлар өндіріс және сату шығындарымен
байланысты өнімдер, баға саясаты және экономикалық жоғары сапалы өнімді
өндіруге қызметкерлердің ынталандыруы.
Әлеуметтік - экономикалық факторлар айтарлықтай әсер етеді, салауатты
еңбек жағдайларын жасау, өз тауарлық белгіні сақтауға моральдық
ынталандыру.
Сыртқы факторлар,яғни сыртқы қоршаған орта кез келген
кәсіпорынның өнім сапасын қалыптастыруға ықпал етеді. Сыртқы
факторлардың ішінде бәсекелестер ерекше орын алады.Бірде-бір кәсіпорын
олардың бәсекелестерінің нақты немесе ықтимал іс-әрекеттерін назардан тыс
қалдырмауы қажет.
Тауар сапасын жақсарту стратегиясын іске асыруда маңызды мәселе,
оларды сертификаттау болып табылады. Өнімді сертификаттау - тауарларды
өндіру және олардың айналымы саласындағы Қазақстан Республикасының
заңнамасында белгіленген сапа, қауіпсіздік және сенімділік стандарттарына
сәйкес тауарлардың сипаттамаларын тексеру процесі. 
Міндетті сертификаттау - өнімнің стандарттардың міндетті
талаптарына сәйкестігін тексеру үшін жүргізіледі, олар мыналарды
135

қамтиды:халықтың өмірі мен денсаулығына қойылатын қауіпсіздік
талаптары;қоршаған ортаны қорғау талаптары;үйлесімділік пен алмасуға
арналған талаптар.
Ерікті сертификаттау өтініш берушілер мен сертификаттау
органдарының арасындағы шарттық қатынастар негізінде заңды тұлғалар мен
азаматтардың бастамасы бойынша жүзеге асырылады. Сертификаттаудың
осы түрін ерікті сертификаттау жөніндегі органдардың функцияларын
қабылдаған және госстандарттың сертификаттау жүйелері мен сәйкестігін
белгілеген заңды тұлғалар жүзеге асыра алады.

жүктеу/скачать 1.45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: