Ақпараттық жүйенiң концептуалды схемасы ақпараттық жүйенi құру мен оның қызмет етуiндегi нiгiзгi әдiстемелiк қатынастарды көрсетедi. Концептуалды схема ақпараттық жүйенiң құрылымы мен оған кiретiн бағыныңқы жүйелердiң өзара байланысын графиктiк түрде кескiндейдi.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердiң жобалық құжаттарын дайындауда жүйенiң әртүрлi элементтерiнiң графиктiк интерпретациясы маңызды орын алады, мысалы, ақпараттық моделъдерде, блок-схемалық алгоритмдерде, деректердi өңдеудiң технологиялық процестерiнде, құжат айналысында, ақпараттық ағындарда және т.б. Бiртұтас ақпараттық жүйенiң концептуалды схемасы жалпы жүйенi құрудағы әдiстемелiк аспектiлердi кескiндейдi және негiзгi құрал-жабдықтарды, сонымен қатар, оған кiретiн бағыныңқы жүйелердiң пәндiк облысын анықтайды. Сонымен бiрге, функционалды бағыныңқы жүйе рөлiн локалъдi есептеуiш желiлерi (ЛЕЖ) және локалъдi немесе желiлi автоматтандырылған жұмыс орындары атқаруы мүмкiн.
Кез келген ақпараттық жүйе екi бөлiмнен тұратын жүйе ретiнде қарастырылады: қамтамасыз ететiн және ұйымдастырушы.
Схеманың қызмет ететiн бөлiмi ақпаратты өңдеу мен жылжу деңгейлерi арасындағы ақпараттық және технологиялық байланысты график түрiнде көрсетедi.
Ақпараттық жүйенiң қамтамасыз ететiн бөлiмi келесiдей элементтерден тұрады: компъютерлiк техникалық құралдар, программалық жабдықтау және ақпараттық жабдықтау.
Ақпараттық жүйенiң концептуалды схемасы 1-суретте көрсетiлген.
Жүйе
|
Сипаттамасы
|
Тип
|
АИС
|
ААЖ
|
Желiлiк
|
Желi
|
Локалъдi
|
Локалъдi желi
|
Жұлдызшалық
|
Жалпы жүйелiк құжаттар
|
құжаттық
|
ligations,
TD,
ACW,
RCW,
AR
1-сурет. Концептуалды схема
III-БӨЛIМ. “IССАПАРЛАР ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЕСЕБI” АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСIН ЖОБАЛАУ
3.1 “Iссапарлар шығыстарының есебi” ақпараттық жүйесiндегi тапсырманың қойылымы
Ақпараттық жүйе – бұл экономикалық объекттi басқаруға қажеттi ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, қайта өңдеу және беру жүйесi.
Барлық ақпараттық жүйелер құрайтын элементтерiнiң рөлi бойынша екi бөлiмнен тұрады: функционалдық және қамтамасыз ететiн.
Функционалдық жүйе – бұл ақпараттық жүйенiң белгiлi бiр функциялармен шектелген бөлiмi. Өз кезегiнде әрбiр функционалдық жүйе есептер кешендерi мен есептерге жiктелуi мүмкiн.
Тапсырмалар кешенi – бұл анықталған белгiлерi бойынша топтастырылған тапсырмалар жиынтығы. Ақпараттық жүйенiң тапсырмалар құрамы келесiдей факторлармен анықталады:
-
басқарудың сол бiр немесе басқа функциясының маңызыы;
-
басқару процедураларын құру мүмкiндiгi;
-
басқару персоналының компътерлердi пайдалану деңгейi;
-
ақпараттық база мен техникалық құралдардың болуымен.
“Дебиторлық борыштар есебiнiң” ақпараттық жүйесiнде төрт тапсырмадан тұратын кешен қарастырылады:
-
есеп беретiн тұлғалармен есеп айырысу есебi;
-
кредитке сатылған тауарлар бойынша жұмыс iстейтiн тұлғалармен есеп айырысу;
-
берiлген қарыздар бойынша есеп айырысу;
-
материалдық залалдарды өтеу бойынша есеп айырысу.
“Дебиторлық борыштар есебiнiң” экономикалық ақпараттық жүйесiнде тапсырмалардың өзара байланыстарының схемасы 2-суретте көрсетiлген.
333 ДЕБЕТ
Есеп беретін тұлғалармен есеп айырырысулар есебі
Материалды залалды өтеу бойынша есеп айырысулар
Берілген қарыздар бойынша есеп айырысулар
Кредитке сатылған тауарлар бойынша жұмысшылармен есеп айырысулар
2-сурет. Тапсырмалардың өзара байланыстарының схемасы.
-
Ақпараттық жүйедегi тапсырманың сипаттамасы
Тапсырмалар кешенi iссапарлар шығыстарының тапсырмасы бойынша деректердi өңдеуге арналған және келесiдей функцияларды атқарады:
-
анықтама жүргiзу;
-
деректердi енгiзу, өңдеу және түзету;
-
деректердi жинау және шығарылатын ведомостердi алу, деректердi балансқа дайындау.
Тапсырмалар кешенiнiң маңызы қажеттi нәтижелi ақпараттарды – есеп беретiн тұлғалармен есеп айырысулардың анализiн жасауға мүмкiндiк беретiн шығыс формаларын алу мен сәйкесiнше тиiстi шешiм қабылдауда.
Тапсырманың мақсаты – дұрыс, жедел мәлiметтер алу, сонымен қатар, кiретiн және шығатын соммалардың сәйкестiгi.
Тапсырмалар кешенi дебиторлар мен кредиторлар бөлiмшесiнде есеп жүргiзу үшiн орындалады.
Борыштарды өтеу – берiлген тапсырмалар кешенiнiң орындалуының тоқтау шарты.
Берiлген тапсырма ақпараттық жүйе құрылымының бiр бөлiгi болып табылады және басқа да тапсырмалармен өте жақын байланыста болады.
Берiлген тапсырманы орындаудың жиiлiгi мен ұзақтығы уақыт пен iссапарларға баруға өтiнiштердiң түсу жиiлiгiне байланысты.
Берiлген тапсырмалар кешенiн орындауды автоматтандыру тапсырманы орындау мерзiмiн қысқартуға, есептеулердiң қиындықтарын жеңiлдетуге, мәлiметтердiң дұрыстығы мен дәлдiгiн жоғарылатуға және есептеулердiң жеделдетiлуiне мүмкiндiк бередi.
Аналитикалық есеп бойынша құрама деректер жылына бiр берiлсе, синтетикалық есеп бойынша деректер ай сайын берiледi. Кез келген датаға жедел ақпараттардың алынуы қарастырылған.
Тапсырманың шешiмi болып балансты жасауда және тапсырманы одан әрi жүргiзу мен iссапарлық шығыстарды бақылыуда қолданылатын мiндеттемелер табылады.
Тапсырманы орындаудың уақытша сипаттамаларын бас бухгалтер анықтайды.
-
Кiретiн ақпарат
Кiретiн ақпарат ақпараттық жүйенiң кез келген тапсырмасын орындауда маңызды орын алады. Кiретiн ақпараттың тасығыштары болып, алғашқы құжаттар, магниттiк дисктер және магниттiк ленталар табылады.
Кiретiн ақпараттың есептерiне мыналар жатады:
-
Iссапарлық куәлiк;
-
Кiрiстiк кассалық ордер;
-
Аванстық есеп.
Кiретiн ақпараттардың тiзiмi мен құрылымының сипаттамасы 2-кестеде көрсетiлген. Iссапарлық куәлiктiң, шығыстық кассалық ордердiң, кiрiстiк кассалық ордердiң және аванстық есептiң құрамы мен құрылымы 3 – 6 кестелерде келтiрiлген.
2-кесте. Кiретiн ақпараттардың тiзiмi менқұрылымының сипаттамасы
Аталуы
|
Идентифика-торы
|
Көрсетiлу формасы
|
Түсу жиiлiгi
|
Ақпарат көзi
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Iссапарлық куәлiк
|
TD
|
құжат
|
Операцияның орындалуына байланысты
|
Бас бухгалтер
|
Кiрiстiк кассалық ордер
|
RCW
|
құжат
|
Операцияның орындалуына байланысты
|
Бас бухгалтер Кассир
|
Аванстық есеп
|
AR
|
құжат
|
Операцияның орындалуына байланысты
|
Бас бухгалтер Аға эконо-мист
|
3-кесте. Iссапарлық куәлiк кiретiн құжатының құрамы мен құрылымы
Реквизиттiң аталуы
|
Реквизит типi
|
Реквизит ұзындығы
|
Банктiң аталуы
|
string
|
50
|
Бұйрық нөмiрi
|
i4
|
4
|
Толтыру датасы
|
date
|
8
|
Iссапар мерзiмi
|
r8
|
8
|
Басталу датасы
|
date
|
8
|
Аяқталу датасы
|
date
|
8
|
Есеп беретiн тұлға
|
string
|
50
|
Есеп беретiн тұлғаның қызметi
|
string
|
50
|
4-кесте. Шығыстық кассалық ордер кiретiн құжатыныңың құрамы мен құрылымы
Реквизиттiң аталуы
|
Реквизит типi
|
Реквизит ұзындығы
|
Банктiң аталуы
|
string
|
50
|
құжат нөмiрi
|
i4
|
4
|
Толтыру датасы
|
date
|
8
|
Корреспонденттелетiн шот, қосалқы шот
|
i8
|
8
|
Аналитикалық есеп коды
|
i8
|
8
|
Сомма
|
r8
|
8
|
Мақсатталу коды
|
i8
|
8
|
Есеп беретiн тұлғаның ТАӘ
|
string
|
50
|
Есеп беретiн тұлғаның қызметi
|
string
|
50
|
Төлемнiң мақсаты
|
string
|
20
|
Берiлген құжат
|
string
|
20
|
Берiлген құжат нөмiрi
|
i8
|
8
|
5-кесте. Кiрiстiк кассалық ордер кiретiн құжатының құрамы мен құрылымы
Реквизиттiң аталуы
|
Реквизит типi
|
Реквизит ұзындығы
|
Банктiң аталуы
|
string
|
50
|
құжат нөмiрi
|
i4
|
4
|
Толтыру датасы
|
date
|
8
|
Корреспонденттелетiн шот, қосалқы шот
|
i8
|
8
|
Аналитикалық есеп коды
|
i8
|
8
|
Сомма
|
r8
|
8
|
Мақсатталу коды
|
i8
|
8
|
Есеп беретiн тұлғаның ТАӘ
|
string
|
50
|
Есеп беретiн тұлғаның қызметi
|
string
|
50
|
Төлемнiң мақсаты
|
string
|
20
|
қосымша
|
string
|
20
|
6-кесте. Кiрiстiк кассалық ордер кiретiн құжатының құрамы мен құрылымы
Реквизиттiң аталуы
|
Реквизит типi
|
Реквизит ұзындығы
|
Есеп беретiн тұлғаның ТАӘ
|
string
|
50
|
Берiлген құжат нөмiрi
|
i4
|
4
|
Берiлетiн құжаттың толтырылу датасы
|
date
|
8
|
Берiлген аванс соммасы
|
r8
|
8
|
Есеп бойынша жұмсалған сомма
|
r8
|
8
|
Тәулiкақы соммасы
|
r8
|
8
|
Пәтерақы соммасы
|
r8
|
8
|
Темiр жол бойынша жолақы
|
r8
|
8
|
Шоссе бойынша жолақы
|
r8
|
8
|
ұшақ бойынша жолақы
|
r8
|
8
|
Басқа да шығыстар
|
r8
|
8
|
Жалпы сомма
|
r8
|
8
|
ққС
|
r8
|
8
|
-
Шығатын ақпарат
Шығатын ақпарат – бұл ақпараттық жүйенiң функцияларын орындау нәтижесiнде алынып, басқару объектiсiне, персоналға және т.б. басқару жүйелерiне құжаттар, мәлiметтер және сигналдар түрiнде берiлетiн ақпарат.
Достарыңызбен бөлісу: |