Кіріспе зерттеудің ӛзектілігі
жүктеу/скачать 0.67 Mb. Pdf көрінісі
|
| бұлаудай» [16, 101 б.], «Аяқ-қолың неге жалаңаш» [16, 7 б.], «Мына қаз
Доспамбет былтыр ауырғанда бүкіл үй ішімен арыздасып, артынан жазылып, тұрып кетті ғой- деді молда қалтасынан тасбиығын алып жатып» [16,118 б.]. Автордың келесі бір айшықтау құралы – метафора. Метафора гректің «metaphora» «ауысу» деген сӛзінен шыққан. Метафора деп сыртқы не ішкі белгілеріндегі (тұлғасындағы, атқаратын қызметіндегі т.б.) ұқсастыққа қарап бір зат атауының басқа бір затқа атау болуына байланысты сӛз мағынасының ауысуын айтамыз [27]. А.Байтұрсынов бойынша ауыстыру бір-біріне сәйкес келмейтін, үйлеспейтін ұғымдарды байланыстыру қасиетіне ие болғандықтан, оны автор ӛз мәтінін оқырманға әсерлі болу үшін қолданады. Себебі, метафораның шығармаға ерекше әр беретіні уақытпен дәлелденген дүние. Ғалымдардың зерттеуінше, адамның ойлау қабілетінің күннен-күнге дамуына орай метафора да күн сайын жаңарып, жанданып отырады. Метафора адам ойының жемісі десек, ал адамның ойы сан салалы идеялардың орталығы деп есептей келе, ой бір ойдың жетегіне тағы да бір ойды ертіп жүреді. Яғни, бір ой бір ойды жалғайды. М.Жұмабаевтың: «Толқыннан толқын туады, Толқынды толқын қуады, Толқын мен толқын жарысад» [28, 50 б.] деген ӛлең жолдары метафораға тән қасиетті ашады. Метафораны әрбір жазушы қажеттіліктен емес, онсыз шығарманың кӛркемдігін аша алмағандығынан болады. 5-кестеге сәйкес қаламгер шығармаларындағы метафоралар кӛптеп кездеседі. 5- кесте. Т.Әбдіков шығармаларындағы метафора Тілдік ізденістер Мысал Метафора Жол бойы кӛңіліме неше түрлі ойлар келді», «Тегінде адам жинаған қор бітсе де, жарықтық табиғаттың қоры бітпесін де», «Мұқаштың әйелі келіп, апамды құшақтап отыр» Мысалы,«Жол бойы кӛңіліме неше түрлі ойлар келді» [16, 6 б.], «Тегінде адам жинаған қор бітсе де, жарықтық табиғаттың қоры бітпесін де» [16, 26 б.], «Мұқаштың әйелі келіп, апамды құшақтап отыр» [16,43 б.], «Апасының жарығы, апасының тобасы. Апасының әні, апасының сәні. апасының айы, апасының тайы, - деп ұйқастырып, айналып-толғанып жӛнеледі» [16,49 б.], «Бір жылы туған тӛл едің» [16,58 б.], «Әй, бұрынғының адамына дауа бар ма!» [16,61 б.], «Дегенмен, тарихқа кейіпкер болу әркімнің маңдайына жазылмаған» [16,111 б.], «Жауласпаққа дәл осы қатерлі дертті, ақиқат ажалды таңдап алдым» [16, 146 б.], «Болмаса мемлекеттер ӛмірінің негізгі жүгінері – экономика емес, мораль болатын кез жетті емес пе?» [16,148б.], «Дүниеде зұлымдық үшін жаратылған қасақана мақұлықтар бар» [16,169 б.], «Енді қайтер екен» деп, асыға күткендей тынышсыз, есірік күй биледі» [16,178 33 б.], «Міне, дәл осы тұста каторганың кесімді жылының аяқталғаны секілді, тағдыр тауқыметі мойнынан біржола сыпырылып, басқа бір сәулелі, жарқын ӛмірдің кіріспесі басталды» [16,186 б.], «Табиғаттан жаралған ӛзіндей адам баласын екі ғасыр аулап, жер бетінен жойып жіберу табиғи процесс пе, сұмырай» [16,191б.], «Жастыққа жантайып, ұйыған белін жазып, жан шақырды» [16,215], «Бұрынғы мінез-құлықтың мүлде басқаша болып ӛзгеретінін сезген кезде әлде бірдеңе үзіліп кеткендей ішкі сарайы солқ етті» [16,282б.], «Әсіресе, Үлкен кісінің хабарды естісімен, командировкасын тастап, әдейі келгенін, таңертең үйге кіріп шыққанын айтқанда осыны ӛзіне зор бедел, мақтаныш тұтатының жасыра алмады» [16,289 б.], «Қызылкүрең жас топырақ дымқыл күш құрғамапты» [16,292 б.], «Кӛңіл құрығы жетпейтін тым әріде қалған бейшара бір сағыныш жүрегінің түбін әлсіз түртіп, онсыз да қаусағалы тұрған әдіре қалғыр ит жанын күйзелткендей жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|