Клетка биологиясы docx
ДНҚ тығыздалуының бірінші деңгейі
жүктеу/скачать 329.02 Kb. Pdf көрінісі
|
| ДНҚ тығыздалуының бірінші деңгейі:
нуклеосомдардың құрылымдық рөлі Ерте биохимиялык жане электронды микроскопиялык жумыстарда көрсеткендей ДНҚ препараттары диаметрі нм-ден 50нм-ге дейін жететін жіпшелі құрылымдардан тұрады. Кейін фибриллдерлін диаметрі препараттын бөлінуі тауелді екендігі анықталды. Интерфазалык ядроның жұқа кесінділерінде жəне митотикалык хромосомасында глутарлы альдегид фиксациясынан кейін қалындығы 30 нм хроматин фибриллдері анықталды. Ядро фиксациясы кезінде де осындай көлемді хроматин фибриллдері болды. Бірак осы барлық əдістерді колданғанмен ешқандай хроматин фибриллдеріндегі гистондарды жəне ДНҚ топталуын сипаттай алмады. Нуклеосома дегеніміз - хроматиннің дискретті бөлшектері. Хроматиннің зерттеу жумыстарында ірі ашылу болады, ол нуклеосомдардың екі түрлі жолмен ашуы. Хроматин препаратының ионды күші əлсіз сілтілі ортада электронды микроскоп тактайшасына отыргыз анда оның жіпшеге орналасқан моншак тəрізді екендігі көрінеді: бір-бірімен ұзындығы 20нм ДНҚ кесіндісі арқылы байланысқан шамамен 10нм орташа глобулалар. Бұл бақылаулар хроматинді нуклеазалык ендеуден кейін фракциялағандағы натижемен сайкес. Бөлініп алынған хроматинге микроккок нуклеазасымен əсер еткенде ол жиі қайталанатын құрылымдаға ажырайтындығы анықталады. Мысалы, хроматиннен алынған ДНҚ, нуклеазамен онделген, сур кесінділерден құралды, кысқа 200 жупқа негіз болды, 200, 400, 600, 800 жуп нуклеотидтер кесінділерде кездесті. Бұл ягни шамамен 200ж.н. орналасқан хроматин құрамындағы нуклеаза тартысында ДНҚ бөлігіне тартылады. Сонымен қатар ДНҚ ядросының 2% ана ДНҚ-ның кышкылды фракциясына кетеді. Центрифугалау жолымен хроматиннен нуклеазаны ондегеннен кейін 11S седиментация жылдамдығымен фракция бөліктерін ажыратута болады. (S-Сведберг бірлігі седиментация жылдамдығын анықтайды.) Сонымен қатар боліктер өлшемі: димерлер, тримерлер, тетрамерлер жоне т.б. 11S бөлігінін құрамында шамамен 200ж.н. ДНҚ жəне 8 гистондар(октамер) 2-ден гистон кешірмесі H2A, H2B, НЗ жоне Н4 жəне Н1 бір гистон кошірмесі. Мұндай күрделі нуклепротеид бөлігі нуклеосома атауына ие болды.Нуклеосома мынадай жолмен құралған: гистон октамерлері озекті белокты негізге өзгереді.(агылшын созі соге-кыртыс, кыртысты бөлік жоғарғы жағында 146ж.н. тұратын ДНҚ болады, 1,75 айналымнан өзгерген, ал қалғандары 54ж.н. ДНҚ бөлікті өзгертеді, линкер- озекті белокпен байланыспаған,ол 2 керші нуклеосоманы байланыстырады. Н1 гистоны жиілеп, негізгі жəне линкер бөлігімен байланысады. Толық нуклеосома құрамында шамамен 200 ж.н. ДНҚ жоне гистонның кыртысты октамерлері жəне Н1 гистонының 1 молекуласы бар. Толық нуклеосоманың молекулалык массасы 262000 Да. Озекті немесе кыртысты бөлік құрылымы бойынша өте консервативті: құрамында унемі 146 ж.н. ДНҚ жəне гистон октамерлері бар. Нейтронды орналастыру əдісін пайдалана отырып нуклеосоманың анық өлшемін жане формасын анықтауға болады. Электронды микрокошірмесіне орналасады да, тартылған ДНҚ молекуласында тығыз, уйлесімді отыргызылған шамамен 10нм, глобулярлы «моншактарга» өзгереді. Негізінен тек линкерлі бөлігі тығыздалған ал қалғандары гистон октамерлеріні шеткі жағында ДНҚ ұзындығына спиральді түрде салынған Гистон октамерлерінің озі, құрамына тетрамер (НЗ. Н4) жəне 2 тауелсіз димер Н2А.Н2В кіреді, жəне формасы ойнайтын допты еске түсіреді. Нуклеосома бөлігінің үстіне ДНҚ спиралін жалгастырсак, Ол тығыз нуклеосомада орналасқан, қалындығы шамамен 10нм тегіс жіпшеге өзгерте отырып, керші нуклеотидтерді байланыстырады. Сонымен қатар косымша ДНҚ спиралданғаннан кейін, біріншілік ДНҚ компактизациясы жүреді. ДНҚ фосфаттарымен гистон октамерлерінің жоғарғы жағында оң зарядталған амин кышкылдар қалдыктарының қарым-қатынас əсерінен, нуклеосоманың өзегінің шеткі бөлімімен 2ДНҚ жіпшесі байланисады. Озекті гистондарының ұштарындағы бөліктер, он зарядпен толтырылған, ягни ол косымша нуклеосома құрылымына тұрактылык беру кызметін атқарады. ДНҚ тығыздалуында озекті белоктарының кызметі нуклеосоманың өзін-озі жинакталуында көрсетілген. ДНҚ жане гистондарды косып, тольк реконструкциялы нуклеосомдарды алуға болады. Гистон Н1 нуклеосомдардың өзгеруіне қажет емес, ол жоғарғы деңгейдегі ДНҚ тығыздалуына жəне дайын нуклеосомдарды бір-біріне байланыстырады.Н3 жəне Н4 гистондары нуклеосомдарды орналасуына қатысады. ДНҚ бастамасында тетрамерлермен байланысады (НЗН4), содан кейінірек екі димер Н2А.Н2В байланысады. Нуклеосомдардың өзгерісіне ДНҚ компактизациясының біріншілік этаптарына НЗ жəне Н4 гистондары құрылымдық кызмет атқарады. жүктеу/скачать 329.02 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|