«Күнделікті өмір тарихы» отандық тарих мысалында. «Торғай ісі» құжатын талдау. «Торғай ісі»
Міржақып Дулатов шығармашылығындағы қазақ өмірі. «Оян, қазақ!»
жүктеу/скачать 23.09 Kb.
|
| Міржақып Дулатов шығармашылығындағы қазақ өмірі. «Оян, қазақ!».
Міржақып Дулатов – қазақ халқының тәуелсіздігі мен ұлттық санасын ояту үшін күрескен ұлы тұлғалардың бірі, көрнекті ақын, жазушы, ағартушы және Алаш қозғалысының қайраткері. Оның шығармалары қазақ халқының ауыр тағдырын, сол кездегі әлеуметтік-экономикалық қиындықтарды, отаршылдықтың зардаптарын бейнелейді. Міржақып Дулатовтың ең танымал еңбегі – «Оян, қазақ!» атты өлеңдер жинағы. Бұл шығарма қазақ халқының ұлттық санасын оятуға, бостандыққа ұмтылуға шақырған алғашқы әдеби манифесттердің бірі болып саналады. «Оян, қазақ!» – ұлттық сананың ұраны «Оян, қазақ!» жинағы 1909 жылы Уфа қаласында басылып шықты. Бұл шығарма қазақ қоғамының отарлық езгіден оянып, өзін-өзі тануға және өз құқықтарын қорғауға деген қажеттілігін айқын көрсетеді. Дулатов бұл еңбегінде қазақ халқының сол кезеңдегі ауыр жағдайын ашық сипаттап, оны ұйқыдан оянып, ұлттық намысын қорғауға шақырады. Негізгі идеялары: Отаршылдық езгінің сыналуы: Дулатов патша үкіметінің қазақ халқын отарлап, оның мәдениеті мен тілін, жерін тартып алуын өткір сынға алады. Ол қазақ халқының өз жерінде екінші сортты халыққа айналып бара жатқанын, мал-мүлкінен айырылып, кедейленіп бара жатқанын суреттейді. Білімнің маңызы: Ақын өз өлеңдерінде қазақтарды білім алуға, ғылымға ұмтылуға шақырады. Ол білімсіздік пен сауатсыздық қазақ халқының артта қалуының негізгі себептерінің бірі екенін көрсетеді. «Оян, қазақ!» өлеңінде білімсіздіктің зардаптары ашық айтылып, білімге ұмтылу арқылы ғана халық өз тағдырын өзгерте алатынын түсіндіреді. Ұлттық сана-сезім: Дулатов қазақ халқының ұлттық санасының ұйқылығын, отаршылдық саясаттың оның еркіндігі мен дербестігін шектеуін бейнелеп, қазақтарды өз ұлттық құндылықтарын қорғауға, бірлікке шақырады. «Оян, қазақ!» өлеңі арқылы ол қазақ халқының өз болашағына жауапкершілікпен қарауға, ел үшін күресуге үндейді. Мысалдар «Оян, қазақ!» өлеңінен: "Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты, Өткізбей қараңғыда бекер жасты!" Бұл жолдарда Міржақып Дулатов қазақ халқын оянып, өз болашағы үшін күресуге, қараңғылықтан құтылуға шақырады. Ол қазақ халқының ұлт ретінде жойылып кету қаупін көріп, оларды әрекет етуге үндейді. Қазақ өмірінің көрінісі Міржақып Дулатов шығармашылығында Міржақып Дулатовтың шығармашылығында қазақ халқының тұрмысы, қоғамдық және саяси жағдайы, рухани өмірі кеңінен сипатталған. Ол қазақ қоғамының ауыр жағдайын терең сезініп, халықтың қайғысын шығармалары арқылы жеткізді. Қазақ халқының ауыр тұрмысы Дулатовтың өлеңдері мен прозалық шығармаларында қазақ қоғамындағы кедейлік, жер мәселесі, отаршылдық саясаттың әсері кеңінен көрініс табады. Ол өзінің «Оян, қазақ!» жинағында ғана емес, басқа да еңбектерінде қазақ даласының халқының тұрмыс жағдайын сипаттап, олардың өмір сүру деңгейінің төмендігіне алаңдаушылық білдірді. Әлеуметтік әділетсіздік пен теңсіздік Дулатов қазақ қоғамындағы әлеуметтік теңсіздікті, байлар мен кедейлер арасындағы айырмашылықты, халықтың қарапайым бөлігінің жерінен айырылып, кедейшілікке ұшырағанын суреттеді. Ол байлардың қарапайым халыққа деген әділетсіздігін сынға алып, халықтың тең құқықтары мен әділеттілікті талап етті. Білім мен мәдениеттің маңыздылығы Міржақып Дулатов шығармашылығының негізгі идеяларының бірі – қазақ халқының білімге ұмтылуы қажеттігі. Ол қазақ халқын білімсіздік пен қараңғылықтан шығу үшін оқуға, ғылымға назар аударуға шақырды. Бұл әсіресе «Оян, қазақ!» еңбегінде көрініс табады, онда ол білім алудың ұлттың алға жылжуына ықпал ететінін атап өтеді. Міржақып Дулатовтың қазақ әдебиеті мен қоғамына қосқан үлесі Міржақып Дулатовтың шығармашылығы мен қоғамдық қызметі қазақ әдебиетінің, ұлттық сананың қалыптасуына үлкен ықпал етті. Ол халықты білімге, мәдениетке ұмтылуға, ұлттық дербестік пен тәуелсіздік үшін күресуге шақырды. Оның өлеңдері мен прозалық шығармалары ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамының шынайы бейнесін ашып, халықтың өз құқықтарын қорғау үшін бірігу қажеттілігін түсіндірді. Дулатовтың еңбектері қазақ әдебиетінде ұлттың өзіндік ерекшеліктерін, тарихи жолын, саяси және әлеуметтік мәселелерін бейнелеумен ерекшеленеді. Ол шығармалары арқылы қазақ халқының өзін-өзі тануына, ұлттық бірліктің қалыптасуына үлкен ықпал етті. Қорытындылай келе, Міржақып Дулатовтың «Оян, қазақ!» еңбегі қазақ халқының отаршылдыққа қарсы күресі мен ұлттық сананың қалыптасуындағы маңызды кезеңдердің бірі болды. Бұл еңбек қазақ халқын өз құқықтарын қорғауға, бостандық пен тәуелсіздікке ұмтылуға шақырды. Дулатовтың шығармашылығы мен қоғамдық қызметі қазақ әдебиеті мен мәдениетіне өлшеусіз үлес қосты. жүктеу/скачать 23.09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|