Күндізгі оқу факультеті Жедел-тактикалық пәндер кафедрасы 5В100100 «Өрт қауіпсіздігі» мамандығы бойынша дипломлық жұмысты (жоба) дайындау бойынша

^{3.2 Өрт сөндіру заттарын тандау}

• 
  ^{Жанғыш және материалдарды сөндіруге арналған өрт сөндіру заттарының жарамдылығы;}
  
• 
  ^{Берілген амал бойынша материалдарды сөндіруге арналған өрт сөндіру заттарының жеткіліктілігі;}
  
• 
  ^{Сөндіру уақыты;}
  
• 
  ^{өрт сөндіру заттарын берудің интенсивтілігі.}
  

Жану аймағына түскен су, жану материалынан көп жылу өзіне алады.Сонымен қатар су буға айналады, өз көлемін 1700 есе көбейтеді(1л судан 1700л бу алуға болады), соның арқасында жануды тоқтатып, жану аймағынан ауаны ығыстырады.

Су үлкен термо тұрақтылық қасиетіне ие. Оның буы тек 1700°С де оттегіне және сутегіне бөлінеді, және жану аймағында жағдайды қыйындатады. Жанғыш заттардың көбісі 1300–1350°С жанады, олады сумен сөндіру қауіп төндірмейді. Бірақта магний, цинк, алюминий, титан және оның ерітіндісі, термит және электрон жанғанда судың тұрақтылығын сақтайтын температурадн жоғары жағдай туғызады. Оны сумен сөніру тиімсіз.

Судың жылу өткізуі төмен болғандықтан, жану затының бетінде сенімді жылу изоляциясы пайда болады. Осындай құрам өрт сөндіруге ғана емес материлды өздігінен тұтанудан қорғайды.

Судын тығыз болуы оны жен арқылы ұзақтыққа және үлкен қысыммен беруге болады.

Су кейбір газдарды, буларды еріте және аэрозольді өзіне сіндіре алады.Олай болса сумен ғимараттардағы өрттерді басуға болады.

Кейбір сұйық заттар (сұйық спирт,альдегид,органикалық оттегі және т.б.) суда ериді, сондықтан оны сумен араластырғанда жанбайтын немесе жанғыштығы төмен қосылыс түзіледі.

Сонымен қатар судың кері әсері де бар. Сондықтан су беттік тартылуда (72,8-10^-3 Дж/м³) ол материалды нашар суландырады.

Бұл кемшілікті жоғалту үшін суға беттік активті материалдар қосады (ПАВ). Практикада ПАВ қосылысының беттік созылуы судан 2 есе кем.

Сіңдіргіш қосылыстар су шығының өрт сөндіру кезінде 35– 50 %; сөндіру уақытын 20 – 30 % төмендетеді. Бұл бірдей алынған сөндіру заты арқылы үлке көлемде жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Өрт кезінде су қоспасының тиімді концентрациясы , (%):

Судың салыстырмалы тығыздығ жоғары болғандықтан (4ºС кезінде – 1г/см³, 100°С кезінде –0,958 г/см³), суда ерімейтін және тығыздығы төмен мұнай өнімдерін сөндіруге қолдануда шектейді, ал кейде қолданбайды. Оны судан тығыздығы жоғары күкіртсутекпен (1,264 г/см³) сөндіреді.

Су негізіне жанғыш барлық заттармен химиялық реакцияға түспейді . Тек қана сілтілік және сілтілік-жер металдарымен реакцияға түседі, өйткені олар сумен әрекеттескенде су тегі түзеді. Оларды сумен өшіруге болмайды.

Жоғарыда белгіленгендей, су төменгі арласуын түзеді. Өрт орнынан осы күштің көп бөлігі ағып кетеді,жану процесіне еш бір ықпалын тигізбей. Егерде судың араласуын 2,5-10^-3 м/с көбейтетін болсақ, оны сөндіру уақыты және пайдалану коэффиценті 1,8 есе көбейеді. Осы бағытты жүзеге асыру үшін органикалық қосылыстарды қосу қажет,мысалы, КМЦ (карбоксиметилцеллюлозасы).

Судың өрт сөндіру эфективтілігі от ошағына су беруге байланысты (шашыранқы жжәне бір ағынды суымен). Жану механизімінің тоқтатылуымен бір ағынды суды қарастыру үшін ағашты сөндіру тәсілінен қарастыру қажет.

Материал бетіндегі реакция аймағында бөлінетің жылудың әсерінен көп көлемде көмір бөлінеді, оның температурасы 600–700°С, ол перолиз ағашының температурасынан жоғары және 200 °С тең.

Жалпақ жанғыш ағашқа шашыранқы су ағының жіберген кезде:

• 
  қызып тұрған көмірдің үстінгі бетінің реакция аймағы арқылы өтеді;
  
• 
  жану зонасында газ бен буды салқындауы және араласуы;
  
• 
  көмірдің беткі қабаты ағып, сәуле жылуы ағашқа әсерін тигізіп, жану аймағынан газ бен будың шығуына кедергі болады.
  

Берілген су жанып тұрған ағашты өшіруде, көмірдің үстінгі жұқа қабатын бірден салқындатуына әкеледі, ол осы аймақта жануды тоқтатады. Тез – сондықтан, көмір мен су температурасының айырмашылығы; жұқа қабатында – көмірдің кішкене жылу өткізгіштігі сумен тығыз байланысты. Сондықтан су берілуін басқа жерге ауыстырғанда көмірдің беткі бөлігі тез құрғайды, жану қайта пайда болады.

Адамдардың жиналу орындары объектінің қауіпсіздік қызметімен қадағаланады , олар кезекшіліктің тәулік бойы барлық қабаттарда жүреді бәріне қарайды. Ғимаратта өрт болғанда немесе басқа төтенше жағдайларда қауіпсіздік қызметімен көшеге барлық қабаттардан адамдардың баспалдақ арқылы алдын ала дайындалған жоспар бойынша ұйымшыл эвакуациясы өткізіледі . Егерде баспалдақ бөлігін түтін басып кетсе құтқару үшін өртке қарсы қызметінің ГТҚҚ- буынымен 1-ші және 2-ші қабаттың терезелерін қолдануға болады. Түтінді азайтып ыңғайлы құтқару жұмыстарын жүргізу үшін түтінсорғышты қолдануға болады. 5 мин ішінде ғимараттан адамдардың дербес эвакуациясы ағымда жүреді. 1 мин ішінде жақын арадағы өртке қарсы қызмет бөлімшесі келеді.

Құтқару жұмыстарын бастаған кезде:

- Адамдарды шошытып алмауды қолға алу керек, ол үшін ішкі хабарлау жүйесін тағы басқаларды қолдану;

- нысананың қызмет көрсетушілерімен басшыларды жұмылдыру;

- Жедел жәрдем шақырып ол келгенше өрт орнында бар дәрігерлермен өрт сөндіру қызметкерлерімен зардап шеккендерге көмек көрсету;

- Құтқарылғанды орналастыратын орын дайындау;

- Егерде өртте қалып қойды, көмек күтіп отыр деген хабар келіп құтқарушылар оны таппаса онда бұл адамды барлық түтін басқан бөлмелерден толығымен қарайды

Егерде құтқаруды ешкім керек қылмаса, барлық жерлер тексерілсе онда адамдарды іздестіру тоқтатылады.
Адамдарды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған күштер мен құралдарды есептеу
Адамдарды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған өрт сөндірушілер саның аңықтаймыз

N_п=(A₁*h *N_с *K₁)/(T_тр-N_с*f)

N_п =(1,2*6*10*1,5)/(15-10*1)= 21 адам.

A₁-1,2 мин.адам

H - Жер деңгейінің биігінде адамдардын болуы

K₁-1,5 ТОЖҚҚ жұмыс істеу

T_тр- құтқару операциясына арналған уақыт

N_с- қол арқылы көтеріп шығарып құтқарылатын адамдар саны

f- құтқарушылардың кезекпен уақытты жоғалтып, сонымен қатар ТОЖҚҚ жабдықталып құтқарылатын адамдар жиналған жерге барып және қайтуға есепке алу коэффициенты
1 адамды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған уақытты аңықтау

Т_с1==(A₁*h* N_с*K₁)/ (N_п+ N_с*f)

Т_с1=(1,2*6*1*1,5)/(21+1*1)= 1 мин.

Адамдарды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған суммарлық уақытты аңықтау

Т_с==(A₁*h* N_с*K₁)/ (N_п+ N_с*f)

Т_с =(1,2*6*10*1,5)/(21+10*1)= 4 мин

N_п=(A₂*h* N_с *K₁*К₂)/(T_тр-0,15* h *К₁)

N_п =(0,1*6*10*1,2*2)/(15-0,15*6*1,2)=2 адам.

A₂- 0,1 мин.адам

H- Жер деңгейінің биігінде адамдардын болуы

N_с- құтқару арқандары арқылы құтқарылатын адамдар саны

K₁-1,2 ТОЖҚҚ жұмыс істеу

К₂-2 құтқарылатын адамды құтқару арқанынаң босату уақытын есепке алу, босаған арқанды қайтадан пайдалануға көтеру уақыты ойда болмаған жағдайдағы уақытқа

0,15 – 1 м тікке ТОЖҚҚ-сыз өрт сөндірушілердін көтерілу уақыты

1 адамды құтқару арқаны арқылы құтқаруға арналған уақытты аңықтау

Т_с1= (A₂*h* N_с *K₁*К₂)/( N_п+0,15* h* K₁)

Т_с1=(0,1*6*1*2*1,2)/(2+0,15*6*1,2)=1 мин.

Адамдарды құтқару арқаны арқылы құтқаруға арналған суммарлық уақытты аңықтаймыз

4.2 Гофратара цехінде өрттің негізгі параметрлерін болжамдау

Өрт гофротара цехінде пайда болған, келесі өрттің даму деңгейін қабылдаймыз:

• 
  ^{сыртқы ауаның температурасы + 15о;}
  
• 
  ^{әр-түрлі қабаттардағы адамдардың үлкен санының болуы;}
  
• 
  ^{өрттің сызықтық таралу жылдамдығы = 2м/мин;}
  
• 
  ^{тұрақты автоматты өрт сөндіру жүйесі жоқ;}
  
• 
  ^{өрт бөлменің ортасында пайда болған.}
  

Өрттің ең үлкен ауданы болуы мүмкін, егер жану әр-түрлі материал бойынша максималды жылдамдықпен таралса, бөлменің ортасында пайда болса.

1. Өрттің бос даму уақытын анықтаймыз (оның пайда болуынан ӨСБ-7 оқпандарды сөндіруге жібергенге дейін).

t_СВ = t_ОБН + t_СООБ + t_{ОБР.ИНФ.} + t_СБ + t_СЛ + t_БР

мұндағы:

_сл^{60 * L}

Мұндағы:

_сл^{60 *2}мин.

_б.р  l_мл ,

мұндағы:

l_мл магистрал сызығының ұзындығы, м;

^I_б.р мин, 1,5 мин қабылдаймыз.

2. Өрттің бос даму уақыты кезіндегі оттың өткен жолын анықтаймыз:

L (R) = 5*V_Л + V_Л*t₂ = 5*1,5 + 1,5*6 = 16,5 м

Мұндағы: ₁ = 10 мин – 0,5V_л кестелік өлшеміне, орнатылмаған температуралық режим үшін, сәйкес өрттің таралу уақыты.

_t_СВ -₁ = 16 - 10 = 6 мин.

3. Өрттің ауданын анықтаймыз:

Қол оқпандарымен сөндірудің ең эффективті тереңдігі h_m = 5 м, ал лафетттімен - h_m = 10 м.

4. Өртті сөндіру ауданын анықтаймыз:

S_Т = πh_Т(2R-h_Т) = 3,14*5(2*16,5-5) = 440 м²

5. Сақтау камерасындағы өрт сөндіру үшін қажетті өрт сөндіру құралының (судың) шығынын анықтаймыз:

Мұндағы,

6. Қорғауға өрт сөндіру құралдарының қажетті шығынын анықтаймыз, қорғау ауданын анықтаймыз:

Мұндағы,

Қосылған бөлмелердің қорғауына кететін қажетті шығынды анықтаймыз:

7. Жалпы қажетті шығынды анықтаймыз:

Q = Q + Q

Q = 44 + 21 = 65 л/(м²*с)

8. Өртті сөндіру үшін оқпандардың санын анықтаймыз:

N = Q/q_СТ = 44/7 = 7 ст. «А»

9. 
   Қосылған бөлмелерді қорғау үшін оқпандар санын анықтаймыз:
   

N = Q/q_СТ

N = 21/7 = 3 ст. «А»

10. Судың нақты шығынын анықтаймыз:

Q = N^Т_СТ * q_СТ + N^З_СТ * q_СТ

Q = 7 * 7 + 3 * 7 = 70 л/с

Салыстыр Qжәне Q

11. Объекттің сумен қамтамасыз етілуін анықтау:

мұндағы

Объект сумен қамтамасыз етілген.

12. Өрт көліктерінің қажетті санын анықтау:

N_М = Q/0,8*Q_Н

мұндағы Q_Н – өрт көлігінің сорғыштың шығыны, л/с.

13. Бөлімшелер санын анықтау:

N_ОТД = Q/Q_ОТД

Мұндағы Q_ОТД - бір бөлімше бере алатын, өрт сөндіру құралының шығыны, л/с.

14. жеке құрамның қажетті санын анықтау:

N_ЛС = N*3 + N*2 + N_М + N_Л + N_ПБ + N_СВ + N_РАЗ =

мұндағы

15. Өрт бөлімдердің (бөлімшелердің) гарнизондық кестесі бойынша негізгі тағайындалуының және өртке шақыру номері бойынша қажетті санын анықтау:

16. Өрт сөндіру құралдарын берудегі керекті ара қашықтықты анықтау:

мұндағы

17. Өрт сөндіру құралының, АЦ-да екі бөлімше құрамында ӨСБ-7караулы беруін қамтамасыз ете алатын, шығынын анықтаймыз. ӨСБ-7караулында екі ГТҚҚ буыны бар, олар түтінденген бөлмеге сөндіруге бір оқпаннан бере алады, сонда:

мұндағы,

Осылай, бірінші келген бөлімше өрт сөндіруге керекті оқпандар санымен қамтамасыз ете алмайды.

Бірінші бөлімше күш пен құралдарды енгізілген және бірінші ӨСБ шешімін қабылданған кезде өрттегі жағдай:

1. 
   Барлау барысында табылған:
   

• 
  Жанып жатқан бөлмеде адам жоқ, бірақ үйдің басқа қабаттарында адамдар бар, өрттің қауіпті факторлары адам өміріне қауіп төндіреді;
  
• 
  цехте өрт ауданы 855 м² құрайды;
  
• 
  өрттің таралу жылдамдығы 2 м/мин.
  

Өрттегі болып жатқан жағдайды және тактикғалық мүмкіншіліктерді ескере отырып ӨСБ-7жеке құрамымен адамдарды эвакуациялау шараларын өтікізу үшін үш барлау тобы ұйымдастырылды және ГТҚҚ буынымен өртті сөндіру үшін бір РС-70 оқпаны берілді. 1-ші ӨСБ КҚБОО-на жоғарлатылған шақыру номерін жібереді, қосымша күш пен құралдардың келуі үшін.



2. № 2 шақыру бойынша келген, ӨСБ-7 оқпандарды енгізу кезіндегі өрттің ауданын анықтау.

Цехте және қосылған бөлмелердің ара қабырғаларының өртке төзімділік шегі 0,75 сағ. тең болса, ал қосымша күш пен құралдар өрттің пайда болғанынан 27 минуттан кейін келсе, онда өрттің даму формасы өзгермейтін болып қала береді, сондықтан:

S_т = 140 м² Q_тр = 52,5 л/с

<sup>Өрттегі орташакөлемді температураны анықтау

Жалу ауысудың үстін анықтау:

S = S</sup>_пол ^{+ S}_пер ^{+ S}_ст<sup>,

мұндағы,

S</sup>_пол ^{, S}_пер ^{, S}_ст <sup>- бөлме қабырғаларының, аражапқыштардың және еденнің ауданы, м2.

S</sup>_пол ^{= 14}<sup> 15 =210 м2

S</sup>_пер ^{= S}_пол <sup>= 210 м2

S</sup>_ст<sup>, = (15  4)2 + 2  (14  4) = 232 м2

S = 210 + 210 + 232 = 652 м2

Жылу ағынының тығыздығын анықтау:</sup>

q = ^V_м^S_п^Q_н<sup>р

3,6 S

мұндағы,</sup>

 ^{- химикалық жанған емес коэффиценті;}

V_м – материалдың толық жануының массалық жалдамдығы, кг/( м² ч);

S_п - бөлмедегі өрт ауданы, м²;

Q_н^{р -} жанудың ең төменгі жылуы, кдж/кг;

 = 0,95, V_м = 0,7 кг/( м².мин);

Q_н^р = 47138,0 кдж/кг; S_п = 210 м²;

q = ^{5*0,7 *210 *47138,0} = 28045,4 вт/м<sup>2

3,6 * 652</sup>
Газалмасыда қатысатын өткізулер, бір деңгейде орналасқан, сондықтан тесіктердің ауданын S₁ өткізулер ауданының 1/3 тең деп аламыз.

S₁ = 5,1 м²

Қабылданған мәндер бойынша ^S₁ и V₀

Грфикке сәйкес (7 /14/ қосымша), _m табамыз

мұндағы, V₀ = 5,30 м3/кг- жануға кеткен ауа шығыны.

^S₁ = ^5,1 = ¹

S 210 42
S_пола = 210

_m = 1.9

Жылу ағынының тығыздығын біле отырып, ауаның молдық коэффициенті және өрттің мүмкін таралу уақыты, “Өрт тактикасы” курсынан әдістемелік өңдеулердің номограммасы (8 қосымша) бойынша өрттің орташа көлемді температурасын анықтаймыз.

Есептеулердің көрсеткіштері бойынша, бірінші бөлімшенің келу кезінен соңғысының келуіне дейін өрт ауданы өзгермеген, және де тесіктердің және жалу ауысу үстілерінің ауданы өзгермеген. Сондықтан, орташа көлемді температураны тек келесі уақыт аралықтары бойынша анықтаймыз:

^I8 мин. , ^II30мин. – бөлішелердің келу уақыты

t_ср¹⁸ = 550^оС; t_ср³⁰ = 625^оС;

Түтіндеу дәрежесі:

Өртті сөндіруге келген күш пен құралдар қосылған бөлмелер жағынан есік өткізуінен енгізілуін және олардың саны ^I^II уақыт аралығында өзгермеуін есепке алып, газалмасуда қатысатын өткізулер ауданы өзгермейді.

1/3 есік өткізулері ағынға жұмыс істеуін, ал 2/3 жану өнімдерінің жоюына кететінін есепке алып, нейтрал аймағының орналасы биіктігін анықтау.

Сонда нейтрал аймағының орналасы биіктігі орналасады:

_п.г

мұндағы,

Н_пр = 2,25м – газалмасуда қатысатын, ең үлкен есік ойығының биіктігі;

_в_п.г – жану өнімдерінің және сырттағы ауаның тығыздығы.

Жану өнімдерінің тығыздығын “Өрт тактикасы” курсынан әдістемелік өңдеулері бойынша 4 қосымша арқылы интерполяция әдісімен табамыз:

_п.г = ^I_{п г} - ^I_{п г} ^{- II}_{п г} -( t_ср -t¹) ;

1. егер t_ср = 550^оС, _п.г = 435 - ^{435 - 424} -( 550 -500) = 0,495 кг/м³

485

Ағынға жасайтын – есік ойықтарын қабылдаймыз,

Сонда нейтрал аймағының орналасу биіктігім осылай орналасады:
h_н.з.= ¹H_п+ h_н.з.= ¹H_п + ^H

2 2 S²₁  _{в +1}

S²₂ _п.г

_{в ,} _п.г - жану өнімдерінің және сырттағы ауаның тығыздығы, кг/м³;

S_{1 ,} S₂ – созылмалы және ағынды тесіктердің аудандары, м²;

H_п - ағынды тесіктің биіктігі, м;

H - созылмалы және ағынды тесіктердің орталықтары арсындағы ара қашықтығы, м.

1. егер t_ср = 550^оС,

2. егер t_ср = 625^оС,

1. 
   СПЧ-1 – АЦ – 2 бірлік; АЛ – 1 бірлік;
   
2. 
   ПЧ-8 – АЦ – 2 бірлік;
   
3. 
   СО – АЦ – 2 бірлік; АЛ – 1 бірлік;
   
4. 
   АО «Өрт сөндіруші» - 1 бірлік;
   
5. 
   жеке құрамы – 150 адам.
   

• 
  ^{адамға қауіптің бар болуын;}
  
• 
  ^{олардың орналасуын, жолдарын және құтқару әдістерін;}
  
• 
  ^{өрттің орнын және өлшемін, оттың таралу жолдарын;}
  
• 
  ^{күш пен құралдарды енгізуінің мүмкін жолдарын және бағытын;}
  
• 
  ^{ғимаратта кернеудің шешілуінің өткізілуін;}
  
• 
  ^{құрылымдардың ашу және бұзу орнын және керектігін;}
  
• 
  ^{шешуші бағыт жіберудің дұрыстылығын.}
  

1. 
   ^{штаб басшысы;}
   
2. 
   ^{тыл басшысы;}
   
3. 
   ^{объект әкімшілігінің тұлғалары;}
   
4. 
   ^{қаланың өзара іс-әрекетті қызметтерінің тұлғалары.}
   

• 
  ^{өрттегі жағдайдың өзгеруін қадағалау және соларға қарап сәйкес шешімдерді қабылдау;}
  
• 
  ^{бөлімшелер арасында өзара қарым-қатынасты ұйымдастыру;}
  
• 
  ^{штабпен байланысты сақтау және өрттің жағдайы және қабылданған шешім туралы хабарлау;}
  
• 
  ^{әр берілген бұйрықтың орындалуын тексеру;}
  
• 
  ^{өрт туралы актті құрастыру үшін керекті, өрттің пайда болу шарты және басқа мәліметтер туралы шаралар қолдану;}
  
• 
  ^{өртті жойғаннан кейін, өрт орнын жеке түрде өту және жанудың толық жойылғаны туралы білу, өрт орнының қадағалау мерзімін және керектігін анықтау.}
  

• 
  ^{сырттағы ауаның температурасы + 15о;}
  
• 
  ^{өрттің сызықтық таралу жылдамдығы л = 1,5 м/мин;}
  
• 
  ^{тұрақты автоматты өрт сөндіру жүйесі жоқ;}
  
• 
  ^{өрт бөлменің ортасында пайда болды;}
  

Өрттің ең үлкен ауданы болуы мүмкін, егер жану әр-түрлі материал бойынша максималды жылдамдықпен таралса, бөлменің ортасында пайда болса.

1. Өрттің бос даму уақытын анықтаймыз (оның пайда болуынан ӨСБ-7 оқпандарды сөндіруге жібергенге дейін).

t_СВ = t_ОБН + t_СООБ + t_{ОБР.ИНФ.} + t_СБ + t_СЛ + t_БР

мұндағы:

_сл^{60 * L}

Мұндағы:

_сл^{60 *2}мин.

_б.р * l_мл ,

мұндағы:

l_мл магистрал сызығының ұзындығы, м;

^I_б.р  *10035мин қабылдаймыз.

2. Өрттің бос даму уақыты кезіндегі оттың өткен жолын анықтаймыз:

L (R) = 5*V_Л + V_Л*t₂ = 5*1,5 + 1,5*5 = 15 м

Мұндағы:

₁ = 10 мин – 0,5V_л кестелік өлшеміне, орнатылмаған температуралық режим үшін, сәйкес өрттің таралу уақыты

_t_СВ -₁ = 15 - 10 = 5 мин.

3. Өрттің ауданын анықтаймыз:

S_П = πR²

S_П = 3,14*15² = 707 м²

Қол оқпандарымен сөндірудің ең эффективті тереңдігі h_m = 5 м, ал лафетттімен - h_m = 10 м.

4. Өртті сөндіру ауданын анықтаймыз:

S_Т = πh_Т(2R-h_Т) = 3,14*5(2*15-5) = 393 м²

5. Сақтау камерасындағы өрт сөндіру үшін қажетті өрт сөндіру құралының (судың) шығынын анықтаймыз:

Мұндағы,

6. Қорғауға өрт сөндіру құралдарының қажетті шығынын анықтаймыз, қорғау ауданын анықтаймыз:

Қосылған бөлмелердің қорғауына кететін қажетті шығынды анықтаймыз:

7. Жалпы қажетті шығынды анықтаймыз:

Q = Q + Q

Q = 59 + 27 = 86 л/(м²*с)

8. Өртті сөндіру үшін оқпандардың санын анықтаймыз:

N = Q/q_СТ = 59/7 = 9 ст. «А»

6. 
   Қосылған бөлмелерді қорғау үшін оқпандар санын анықтаймыз:
   

N = Q/q_СТ

N = 27/7 = 4 ст. «А»,

10. Судың нақты шығынын анықтаймыз:

Q = N^Т_СТ * q_СТ + N^З_СТ * q_СТ

Q = 9 * 7 + 4 * 7 = 91 л/с

Салыстыр Qжәне Q

11. Объекттің сумен қамтамасыз етілуін анықтау:

мұндағы

Объект сумен қамтамасыз етілген.

12. Өрт көліктерінің қажетті санын анықтау:

N_М = Q/0,8*Q_Н

мұндағы

13. Бөлімшелер санын анықтау:

N_ОТД = Q/Q_ОТД

Мұндағы

14. жеке құрамның қажетті санын анықтау:

N_ЛС = N*3 + N*2 + N_М + N_Л + N_ПБ + N_СВ + N_РАЗ =

мұндағы

15. Өрт бөлімдердің (бөлімшелердің) гарнизондық кестесі бойынша негізгі тағайындалуының және өртке шақыру номері бойынша қажетті санын анықтау:

16. Өрт сөндіру құралдарын берудегі керекті ара қашықтықты анықтау:

мұндағы

17. Өрт сөндіру құралының, АЦ-да екі бөлімше құрамында ӨСБ-7 караулы беруін қамтамасыз ете алатын, шығынын анықтаймыз. ӨСБ-7 караулында екі ГТҚҚ буыны бар, олар түтінденген бөлмеге сөндіруге бір оқпаннан бере алады, сонда:

мұндағы,

Осылай, бірінші келген бөлімше өрт сөндіруге керекті оқпандар санымен қамтамасыз ете алмайды.

Бірінші бөлімше күш пен құралдарды енгізілген және бірінші ӨСБ шешімін қабылданған кезде өрттегі жағдай:

2. 
   Барлау барысында табылған:
   

• 
  Жанып жатқан бөлмеде адам жоқ, бірақ үйдің басқа қабаттарында адамдар бар, өрттің қауіпті факторлары адам өміріне қауіп төндіреді;
  
• 
  Сақтау камерасындағы өрт ауданы 707 м² құрайды;
  
• 
  өрттің таралу жылдамдығы 2 м/мин.
  

Өрттегі болып жатқан жағдайды және тактикғалық мүмкіншіліктерді ескере отырып ӨСБ-7 жеке құрамымен адамдарды эвакуациялау шараларын өтікізу үшін үш барлау тобы ұйымдастырылды және ГТҚҚ буынымен өртті сөндіру үшін бір РС-70 оқпаны берілді. 1-ші ӨСБ КҚБОО-на жоғарлатылған шақыру номерін жібереді, қосымша күш пен құралдардың келуі үшін.



2. № 2 шақыру бойынша келген, ӨСБ-7 оқпандарды енгізу кезіндегі өрттің ауданын анықтау.

• 
  ^{адамға қауіптің бар болуын;}
  
• 
  ^{олардың орналасуын, жолдарын және құтқару әдістерін;}
  
• 
  ^{өрттің орнын және өлшемін, оттың таралу жолдарын;}
  
• 
  ^{күш пен құралдарды енгізуінің мүмкін жолдарын және бағытын;}
  
• 
  ^{ғимаратта кернеудің шешілуінің өткізілуін;}
  
• 
  ^{құрылымдардың ашу және бұзу орнын және керектігін;}
  
• 
  ^{шешуші бағыт жіберудің дұрыстылығын.}
  

5. 
   ^{штаб басшысы;}
   
6. 
   ^{тыл басшысы;}
   
7. 
   ^{объект әкімшілігінің тұлғалары;}
   
8. 
   ^{қаланың өзара іс-әрекетті қызметтерінің тұлғалары.}
   

• 
  ^{өрттегі жағдайдың өзгеруін қадағалау және соларға қарап сәйкес шешімдерді қабылдау;}
  
• 
  ^{бөлімшелер арасында өзара қарым-қатынасты ұйымдастыру;}
  
• 
  ^{штабпен байланысты сақтау және өрттің жағдайы және қабылданған шешім туралы хабарлау;}
  
• 
  ^{әр берілген бұйрықтың орындалуын тексеру;}
  
• 
  ^{өрт туралы актті құрастыру үшін керекті, өрттің пайда болу шарты және басқа мәліметтер туралы шаралар қолдану;}
  
• 
  ^{өртті жойғаннан кейін, өрт орнын жеке түрде өту және жанудың толық жойылғаны туралы білу, өрт орнының қадағалау мерзімін және керектігін анықтау.}
  

5. 
   Қабылданған шешімдердің экономикалық түсініктері
   

Ғимараттың тасушы конструкцияларының бұзылуы көбінесе максималды шығынмен байланысты, өйткені өрт кезінде ауыр конструкциялар құлаған кезінде бөлмедегі бар заттың барлығын қиратады. Құрылыс материалдарының бұзылуы локальді және жалпы сипаты бар, ол тапсырманы конструктивті-жоспарлы шешуіне байланысты, сонымен бірге өрт сөндіру бойынша өрт бөлімдерінің сәтті жұмыстарына байланысты. Нгеізгі өрт сөндіру құралы су болып табылады.

СҮ “Қазақстан” өртті сөндіру үшін шығу кестесіне сәйкес гарнизон техникалары пайдаланылады. Осы кезде автоматты түрде № 2 шақыру бойынша күш пен құралдар бірінші нұсқадағыдай екінші нұсқада да шығады.

Сумен сөндіру уақытын статистикалық көрсеткіштер анализінен 30 минутқа тең деп аламыз, пайдалану шығындары келесі формула бойынша анықталады:

l₁=1_ам+l_гсм+l_зп+l_ос+l_трто

мұндағы:

l_зп – төлем ақыға шығындар;

l_трто – сөндіруге, жөндеуге, техникалық қызмет көрсетуге шығындар;

1_ам – аммортизациялық есептеулер

l_ос - өрт сөндіру заттарына шығындар;

l_гсм – жанар-жағар май материалдарына шығындар.

Барлық пайдалану шығындарының көлемі екі нұсқадағы шығындары тең, сондықтан оларды анықтамаймыз, жанар-жағар майдан басқаларын.

Өртті сумен сөндіру үшін пайдалану шығындарын анықтаймыз.

Q_общ = 91 л/с, өрт сөндіру уақытында (T_туш=60 мин.) су шығындалады:

1 м³ судың құны - 100 теңге.

Өрт сөндіруге 3 өрт автомобилін орнату қажет және сөндіруге 9 «А» оқпанын, қорғауға 4 «А» оқпанын беру қажет. Өрттегі жұмыстар үшін жеке құрамның 17 бөлімшесі қажет.

Жанар-жағар май шығынын анықтаймыз. Су беруге АЦ-40 3 автомобиль және басқа арнайы техника жұмыс жасайтын болады. Жанар-жағар майдың шығынын анықтау үшін кесте құрамыз.

Кесте 1.

Майлауға шығындалғанды ескере отырып шығындалған бензиннің құны құрайды:

Жалақы шығынын анықтаймыз, ол үшін ведомосттан берілгендерді аламыз:

1. 2 бөлімшеге Қараул бастығы 98500 тенге.

2. Бөлімше командиры 76000*2 = 152000 тенге.

3. Жүргізушілер 72500*2 = 145000 тг.

4. Өрт сөндірушілер 69000*4 = 276000 тг.

Барлығы: 671500 тенге.

Бір күндік төлем ақыны анықтаймыз, яғни 8 жұмыс сағатына:

Бір күндік жалақыны есептейміз, яғни 8 жұмыс сағаты ішінде:

671500:30 = 22384 тенге;

1 сағат жұмыс ішінде:

17 бөлімше жұмыс жасаған кезіндегі төлем ақыны анықтаймыз:

Пайдалану шығынын анықтаймыз:

Өрт кезінде мүмкін жоғалтуды анықтау. «Казполиграф» ЖШС көрмелермен, офистармне және т.б. жабдықталған, және тауарматериалды құндылықтарды қажет етеді.

Қадағалаудың көрсетуі бойынша, жану ауданы 855 м² құрайды, осылай сақтау камерасы толығымен отпен қамтылған.

Қоймада өрттің пайда болу нәтижесінде жоғалту 10000 мың теңге құрайды, және де 10 млн. тг. суммасында әр-түрлі тағайындау боцынша тауар материалды құндылықтар жойылған. Жоғарыда берілген мәліметтер тауар-өндірісті палатаның берілгенлері бойынша ұсынылған.

Өрттің жалпы жоғалтуы құрайды:

Y₁^’ = 20 000 000 тенге.

Тауар мекемелерінде өрттер бес жылда бір болатынын есепке алып, бірінші нұсқа бойынша шығындар мынаған тең:

Техника қауіпсіздігі бойынша шаралар объект мамандарымен бірге дайындалады және техника қауіпсіздігі бойынша жауаптылардың міндеттері көрсетілетін вкладыштары бар жедел жоспарда көрсетілуі керек. Ғимарат жоспарында температуралық әсерден қорғау қажет конструкциялардың құлауы мүмкін аймақтар белгіленуі керек.

Өрт сөндіруге қатыстырылатын қарауыл жеке құрамымен жыл сайын өрт-тактикалық сабақтар өткізілуі кезінде техника қауіпсіздігі сұрақтары қарастырылуы керек.

Өртке қарсы қызмет бөлімдерінің техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелерінде № 355 15.10.2010 ж., көрсетілген талаптардан басқа ӨСБ техника қауіпсіздгі үшін жауапты тұлғалар арқылы қатты түтінденген және температурасы жоғары, жылулық радиациясы жоғары аймақтарда жұмыс жасайтын адамдарды қорғау бойынша шаралар қабылдауы қажет. Жеке құрам жылдам түтін люктерін ашуға дайындалған болуы керек.

Конструкциялардың, сөрелердің құлау қауіпі кезінде жеке құрамды қауіпті аймақтан көшіруге уақытында шаралар қабылдау керек.

Қоғамдық ғимараттарда өртті сәтті сөндіруді қамтамасыз ету үшін, гарнизондарда бірқатар дайындық шаралар жүргізу қажет. Бұл шаралар автоматты өртке қарсы қорғаныс жүйелерімен өртті табу және жою мүмкіндігін, күш пен құралдардың сөндіруде қажетті тез ойластыру, сонымен бірге өрт бөлімдері жеке құрамын тактикалық қамтиды.

Өртке бөлім келуі бойынша жеке құрамға барлау жүргізу кезінде, жауынгерлік қанат жаю және өрт сөндіру кезінде техника қауіпсіздігін сақтау туралы ескерту қажет. Барлау тобы кем дегенде 3 адамнан тұру керек, және дайындалған адам басқаруы қажет – командир.

Түтінденген ортада және улы заттар сақталатын қоймаларда барлауды жүргізу кезінде барлауды ГТҚҚ буыны үш адам құрамында жүргізу қажет.

ГТҚҚ жеке құрамы құтқару және өзін-өзі құтқару құралдарымен, жарықтандыру және байланыс приборларымен, конструкцияны ашу құралдарымен және сөндіру құралдарымен жабдықталуы керек. Барлауды жүргізушілер ӨСБ-мен, жедел штабымен тұрақты байланыста болып барлау қорытындысын баяндап отыруы керек. ӨСБ газ-түтіннен қорғаушылардың резервін құруға, оқшаулағыш противогаздарда жұмыс жасаушылар жеке құрамын уақытында ауыстыруды қамтамасыз етуге міндетті. Жеке құрам жанып жатқан бөлме есіктерін байқап ашуға міндетті, есік жақтауларын оттың мүмкін лапылдауынан немесе қыздырылған газдан қорғану үшін пайдалану керек. Терезе қуыстарымен капиталды қабырға бойымен қозғалып құрылыс конструкцияларының құлау мүмкіндігінен қорғану шараларын сақтау керек. Қол өрт сатыларын пайдаланған кезде оларды түтіндену аймағында, өрттің дамуы кезінде жану аймағында қалып қоймайтындай етіп орнату керек.

Өрт сөндіру кезінде суды шашыранды жолымен беріп жоғары температураны төмендету шараларын қолдану қажет. Судың босқа шығындалуы болмас үшін жабылатын оқпандар қолдануы қажет.

Берілген дипломдық жобада «Казполиграф» ЖШС өрт қауіптілігінің бақылауы көрсетілген, тауар мекемелерінде және қойма бөлмелерінде бақылау өткізілді. Өрттің таралу жылдамдығы анықталған. Объекттің жалпы сипаттамасы, технологиялық процессі берілген. Қарастырылған «Казполиграф» ЖШС мүмкін болатын өрттің болжамы өткізілді, әр-түрлі уақыттағы өрттің дамуы, орташа көлемді температура, нейтрал аймағының биіктігі, сөндіру ауданы анықталды.

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы, Астана қ., 2014 жылғы 11 қараша «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол»

2. 
   «Мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының Жауынгерлік Жарғысы». ҚР ТЖМ 14.11.2009ж., шыққан №267 бұйрығы.
   
3. 
   «ҚР ТЖМ өртке қарсы қызмет бөлімдері мен гарнизондарының жеке құрамдарын даярлау Ережесі». ҚР ТЖМ 12.07.2010ж., шыққан № 245 бұйрығы.
   
4. 
   ҚР ТЖМ өртке қарсы қызмет бөлімшелеріндегі еңбек қауыпсіздігі және енбекті қорғау жөніндегі Нұсқаулық. ҚР ТЖМ 15.10.2010 ж., № 355 бұйрығы.
   
5. 
   «Мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының Қызмет Жарғысы». ҚР ТЖМ 14.11.2009ж., № 266 бұйрығы.
   
6. 
   «ҚР ТЖМ мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының ГТҚҚ қорғау қызметін ұйымдастыру жөніндегі тәлімдеме». ҚР ТЖМ 22.12.2010 ж., № 446 бұйрығы.
   
7. 
   Повзик Я.С. Клюс П.П. Матвейкин A.M. «Пожарная тактика». М. Стройиздат 1990г.
   
8. 
   Повзик Я.С. «Пожарная тактика» М.,ЗАО Спецтехника. 2001г.
   
9. 
   Иванников В.П., Клюс П.П. «Справочник РТП». М. Стройиз­дат1987г.
   
10. 
    Повзик Я.С. «Справочник РТП» М., ЗАО Спецтехника. 2001г.
    
11. 
    Кимстач И.Ф., Девлишев П.П., Евтюшкин Н.М. «Пожарная тактика». Стройиздат 1984г.
    
12. 
    «Қатты заттар мен материалдарды, мұнай мен мұнай өнімдерін сөндіру бойынша күш пен құралдарды есептеу анықтамасы». Бұлқайыров А.Б. Көкшетау 2007 ж.
    
13. 
    Клюс П.П. «Тактические возможности пожарных подразделений». М. 1976 г.
    
14. 
    «Өртті барлау» Тұраров С.Ж., Бұлқайыров А.Б., Жақсыбеков Б.У. Көкшетау 2009ж.
    
15. 
    ӨСД Тәлімдемесі, Астана 2006 ж.
    
16. 
    Теребнев В.В. «Управление силами и средствами на пожаре». М. 2004 г.
    
17. 
    Кимстач И.Ф. «Организация тушения пожаров в городах и населенных пунктах». М. Стройиздат, 1977г.
    
18. 
    Повзик Я.С. Панарин В.М. «Тактическая и психологическая подготовка РТП». М., Стройиздат 1987г.
    
19. 
    «Резервуарлардағы мұнай мен мұнай өнімдерін сөндіру бойынша Нұсқаулар». Алматы., ҚР ІІМ қарамағындағы МӨҚММ (ГУГОПС при МВД РК), 1996ж.
    
20. 
    «Организация и проведение занятий с личным составом ГДЗС противопожарной службы МВД СССР». Методические указания. ГУПО и ВНИИПО МВД СССР. 1990г.
    
21. 
    Климушен Н.Г. Кононов В.М. «Тушение пожаров в зданиях повышенной этажно­сти». М. Стройиздат 1993г.
    
22. 
    «Указание по тактической подготовке начальствующего состава пожарной охраны МВД СССР». М. ГУПО МВД СССР ,1986г.
    
23. 
    Теребнев В.В., Теребнев А.В., Подгрушный А.В., Грачев В.А. «Тактическая подго­товка должностных лиц органов управления силами и средствами на пожаре» М. 2004г.
    
24. 
    Теребнев В.В., Грачев В.А., Теребнев А.В. «Организация службы начальника ка­раула пожарной части» М. 2006 г.
    
25. 
    «Өрт сөндірудің жедел жоспарлары мен карточкаларын жасау және толтыру Инструкциясы». Астана., ҚР ТЖМ № 140 26.04.2010ж.
    
26. 
    «Рекомендации по тушению газовых и нефтяных фонтанов». М. ГУПО МВД СССР, 1976г.
    
27. 
    «Временные рекомендации по тушению пожаров в подземных сооружениях метропо­ли­тена». М. ГУПО и ВНИИПО МВД СССР, 1978г.
    
28. 
    «Временные рекомендации по подготовке личного состава противопожарной службы на огневых полосах психологической подготовки». М., ГУПО МВД СССР, 1980г.
    
29. 
    «Указание по тушению пожаров на открытых технологичес­ких установках по перера­ботке горючих жидкостей и газов». М., ГУПО МВД СССР, 1982г.
    
30. 
    «Рекомендации по предупреждению и тушению пожаров в резервуарах с понтоном и плавающей крышей». М. ГУПО МВД СССР, 1982г.
    
31. 
    «Рекомендации по методам к тактике тушению пожаров на воздушных судах, на аэ­ро­дромах гражданской авиации». М., МГА, 1984г.
    
32. 
    «Временные рекомендации по тушению пожаров в силосах элеваторов, комбикормо­вых заводов». М., ГУПО МВД СССР, 1985г.
    
33. 
    «Временные рекомендации по тушению пожаров передвижной пожарной техникой в вы­сотных механизированных стеллажных складах, оборудованных автоматиче­скими установками пожаротушения». М., ГУПО МВД СССР, 1985г.
    
34. 
    «Өртке қарсы қызметтің техникалық өызмет бойынша Тәлімдемесі». ҚР ТЖМ 07.07.2005ж., шыққан №170 бұйрығы
    
35. 
    «Өрт жеңдерін эксплуатациялау және жөндеу интсрукцияясы». ҚР ТЖМ 12.09.2005ж., шыққан №250 бұйрығы.
    
36. 
    «Өрттерді зерттеу бойынша инструкция». Алматы., ҚР ТЖА ӨҚҚД 1999ж.
    
37. 
    «Тактика тушения электроустановок, находящихся под напряжением». Рекоменда­ции. М., ГУПО и ВНИИПО МВД СССР, 1986г.
    
38. 
    Организация и тактика тушения пожаров в подвижном составе железнодорожного транспорта. Рекомендации. М., ГУПО и ВНИИПО МВД СССР, 1987г.
    
39. 
    «Тушение пожаров на открытых складах лесоматериа­лов». Рекомендации. М., ГУПО и ВНИИПО МВД СССР, 1987г.
    
40. 
    «Временные рекомендации по тушению пожаров в зданиях повышенной этажно­сти». ГУПО и ВНИИПО МВД СССР, 1986г
    
41. 
    Самонов. А.П. «Психологическая подготовка пожарных». М., Строииздат 1982г.
    
42. 
    Чепыжев А.И. «Боевые действия пожарного караула». М. Стройиздат.1985г.
    
43. 
    Плеханов В.И. «Организация работы тыла на пожаре». М., Стройиздат, 1987г.
    
44. 
    О. Л. Гомовенко, Ю. М. Сверчков. Методические указания к решению тактических задач по теме «Основы построения схем подачи огнетушащих средств к месту пожара». Москва 2001.
    
45. 
    О. Л. Гомовенко, Ю. М. Сверчков. Методические указания к решению тактических задач по теме «Тактические возможности пожарных подразделений». Москва 2001.