Кодексіне түсіндірме жалпы және Ерекше бөліктер алматы «жеті жарғЫ» 2015
Жоғарғы Сот Пленумы каулыларының жинагы. 113-бет
жүктеу/скачать 7.26 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1
Жоғарғы Сот Пленумы каулыларының жинагы. 113-бет. 614 Иара берушшің мүддссіне тек оның жеке мүддесі емес, сондай-ақ оның қорғап огырган үшшші жактың - жакын т\ыстарының, озі кызмет істейтін заңды үйымнын мү.іде іері де жаіады. I Іара алу - формальдык кылмыстык қүкык бүзушылык күрамға жатады. Ол кінэлі адамнын келісілген параның бір бөлігін алған уакыттан бастап аяқталган деп танылады. 1:і ср кінэлі адам өз ыркына байланысты емес себептермен параны ала алмаса, онда оның эрекегі пара алуға оқталгандык деп танылады. ІІара алудын субъективтік жағы тікелей касаканалықпен, пайда табу максатымен си- иаггалады. Кінэлі адам өз кызмет жағдайын пайдалану аркылы іс-әрекет ететінін жэне соны тілей отырып, пара алып отырганын сезеді. ГІара алуда жанама қасақаналылық пен абайсыздык болу мүмкін емес. Пара алушының қасақаналыгы, кызмет жағдайына бай- ланысты пара берушінің мүддесіне байланысты әрекетті істеу немесе істемеу аркылы, зансыз сыйакы алуымен көрінеді. Жэне де субъектінің ниеті пайда табу мақсатында бо- лады. Заңда пара алудың ауырлататын, аса ауырлататын бірнеше түрлері корсетілген. Лауазымды адамның осы баптың бірінші бөлігінде корсетілген айтарлықтай молшерде жасалған эрекеттерді жасауы, сол сиякты заңсыз әрекет (әрекетсіздігі) үшін пара алуы (366-баптың 2- тармагы). Мысалы: лауазым адамы пара алып кылмыс болып табылмайтын заңға сыйымсыз іс- эрекеттерді істейді. Кезексіз пэтер беру; жүмыска мас болып келгендігіне шара колданбау; ұсак үрлығы үшін адамды тэртіпке шақырмау т.б. Мұндай әрекеттер үшін кінэлі адам Қылмыстык кодекстің 366-бабының 2-тармағы бойынша жауапка тартылады. Ал лауазым адамы пара алып басқа бір қылмыстык кұкык бүзушылык болып табылатын заңсыз әрекетке жол берсе (мысалы, пара алып айыпкерді тұткыннан негізсіз босатса, немесе оған тым жеңіл жаза тағайындаса) онда оның әрекеті кылмыстардың жиынтығы бойынша саралануга жатады. Пара алудын ауырлататын екінші бір түрі - жауапты мемлекеттік лауазымды аткарушы адамның пара алуы болып табылады (366-баптың 3-тармагы). Лауазымды адамның жэне жауапты мемлекеттік кызмет атқаратын адамның түсінігі ҚК-тің 3- бабының арнайы тармақтарында берілген. Пара алудың аса ауырлататын түрлеріне мыналар жатады: а) коркытып алу жолымен; б) адамдар тобы алдын ала сөз байласып немесе ұйымдаскан топ; в) ірі мөлшерде жасалса; г) әлденеше рет жасалса, (ҚК-тің 366-бабының 3-тармағы) Қазакстан Республикасы Жогарғы Сотының «Паракорлык үшін жауапкершілік жөніндегі зандарды Соттардың колдану тәжірибесі туралы» 1995 жылғы 22 желтоксандағы №9 нормативтік каулысына сәйкес кінәлі адамның пара берушінің мүддесіне залал келтіретін әрекеттер істе- летінін айтып қоркыту әрекетін жасап пара талап етуі немесе соңғыны өзінің күкыктык мүдделеріне тиетін зиянды болдырмау максатында пара беруге мәжбүр болу жағдайына жеткізу параны коркытып алу болып табылады' Параны коркытып алуға, мысалы, маманды жүмыстан шығарамын деп қоркытып пара талап ету; немесе жәбірленушіге ашык түрде пара бер деп айтпаса да, оның мәселесін (үй алу, жүмыска түру) үзак уакыт шешпей сандалту аркылы пара беруге мэжбүр етеді; мүндай әрекеттер Қылмыстык кодекстің 366-бабынын 3-тармағы «1» тармакшасымен саралануға жатады. Пара алудың аса ауырлататын тагы бір түрі - аса ірі мөлшерде пара алу немесе кылмыстық топ жасаған осы әрекеттер (366-баптың 4-тармағы). Егер осы кылмысты бірлесігі жасауға алдын ала келіскен екі немесе одан да көп адам қатысса, онда параны алдын ала келісім бойынша бір топ адам алды деп есептеледі 1 Осыған орай бұл тұрғыдағы құрам болу үшін мына шарттардың болуы қажет: 1) пара алу туралы екі немесе одан көп адамының арасында пара алу туралы келісімнің болуы; 2) бүл келісімге пара алганға дейін қол жеткізу; 615 3) келісімге келген әрбір адам өз қызметін пайдалана отырып пара берушінің мүддесіне белгілі бір іс-әрекеттерді жасайды; 4) келісімге қатысқан эрбір адам параның тиісті бөлігінен өз үлесін алады. Қылмыстық топ болып пара алуға қызмет адамдарының осы әрекетпен шұғылдану үшін тұрақты топқа бірігуі жатады. Қылмыстық топтың түсінігі Қылмыстық кодекстің 3- бабының 24-тармағында берілген. Пара алудың аса ауырлататын тағы бір түрі - аса ірі мөлшердегі пара алу болып табы- лады (366-баптың 4-тармағы). Заңға сәйкес үш мыңнан он мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі акша сомасы, багалы қағаздардың, өзге де мүліктің немесе мүліктік сипаттагы пайданың құны аса ірі мөлшердегі пара деп танылады (3-баптың 39-тармағы). Пара алудың аса ауырлататын түріне - бірнеше рет пара алу жатады (366-бап 3-тармағының «4» тармақшасы). Бірнеше рет жасалатын қылмыс түсінігі Қылмыстық кодекстің 12-бабында берілген. Аса ірі мөлшердегі пара алу үшін жауаптылық ҚК-тің 366-бабының 4-тармагында қарастырылған. Он мың айлык есептік көрсеткіштен асатын ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүліктің құны немесе мүліктік сипаттағы пайданың кұны аса ірі мөлшердегі пара болып табылады (ҚК-тің 3-бабының 3-тармағы). Заңға сәйкес пара затының құнын толық белгілеудің де өзіндік маңызы зор. Кей- бір реттерде сыйлык ретінде пара алу құны іс-әрекетті қылмысқа жатқызуға неме- се жатқызбауга негіз болады. Осыған орай қылмыстық заңда - егер сыйлыктың кұны екі айлық есептік көрсеткіштен аспаса, кінэлі адамның бірінші рет сыйлық ретінде мүлік, мүлікке немесе өзге мүліктік пайдаға құқық алуы бұрын жасалган заңды әрекеті (әрекетсіздігі) үшін алдын ала уағдаластық болмаған жағдайда маңызы аз екендігіне бай- ланысты кылмыс болып табылмайды жэне тэртіптік ретпен қудаланады деп белгіленген (ҚК-тің 366-бабының ескертуі). Бұл жерде алдын ала уағдаласпай жүзеге асырылган осы әрекеттер үшін кызмет адамдары тәртіптік немесе экімшілік жазаға тартылады, ал ондай уағдаластық бар болған ретте олардың іс- әрекеті қылмыс қатарына жаткызылып, кінәлі 366-баптың тиісті тармақтары бойынша жауапка тартылады. Пара алудың субъектісі - мемлекеттік функцияларды атқаруға уәкілетті адам не оған теңестірілген адам, лауазымды адам, жауапты мемлекеттік лауазымды атқарушы адам. Олардың түсінігі Қылмыстық кодекстің 3-бабында берілген. жүктеу/скачать 7.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|