Кодексіне түсіндірме жалпы және Ерекше бөліктер алматы «жеті жарғЫ» 2015
жүктеу/скачать 7.26 Mb. Pdf көрінісі
|
| іс-әрекеттер
- мулкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айна- лысу қуқыгынан өмір бойына айыра отырып, он жылдан жиырма жылга дейінгі мерзімге бас бостандыгынан айыруга не өмір бойына бас бостандыгынан айыруга жазаланады. Басгыктың немеее лауазымды адамның билікті немесе кызмет бабын өзі немесе баска адамдар немесе ұйымдар үшін пайда мен артыкшылықтар алу не баска адамдарға немесе үйымдарга зиян келтіру максатында кызмет мүдделеріне кайшы теріс пайдала- нуы, егер бүл азаматтардың немесе үйымдардың күқыктары мен занды мүдделерін не қоғамнын немесе мемлекеттің занмен корғалатын мүдделерін елеулі түрде бүзуға әкеп соқса, билікті асыра пайдаланганы үшін кылмыстық жауаптылыкка әкеп соғады (ҚК-тің 450-бабының 1-тармағы). Қылмыстық күкык бұзушылықтың тікелей объектісі - әскери басқару аппаратының белгіленгеп қызметін реттейтін когамдык катынастар. Қылмыстық құқық бұзушылық объективтік жағынан бастықтың немесе лауазымды адамның билікті немесе кызмет бабын теріс пайдалануы арқылы көрініс табады. Қазакстан Республикасы Жоғарғы Сотының «Әскери қылмыстар жөніндегі істер бойынша соттәжірибесі туралы» 2005 жылғы 28 казандағы № 6 нормативтік каулысының 21-33-тармақтарына сэйкес: Түракты, уакытша немесе арнаулы өкілеттік бойынша окімет өкілінің кызметін жүзеге асырушы не Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери қүрылымдарында үйымдық-окімдік немесе экімшілік- шаруашылық функцияларды орындайтын адамдар ҚК-нің 452-бабында көзделген эскери лауазымдык кылмыстық кұкык бүзушылыктар субъектілері болып танылады. Барлык эскери бастықтар, сондай-ак бастықтар болып табылмаса да үйымдық- өкімдік немесе 735 экімшілік-шаруашылык міндеттерді орындаумен байланысты лауазы- мдарды тұракты, уақытша немесе командованиенің ауызша, жазбаша не техникалық бай- ланыс арналары арқылы берген арнайы тапсырмасы бойынша иеленген өзге де әскери қызметшілер, эскери кылмыстар субъектілері болып табылатын лауазымды адамдарға жатады. Әскери лауазымды адамдардың тізбесі Ішкі кызмет, гарнизондық жэне карауылдык қызмет жаргыларында, тәртіптік жарғыда жэне басқа да нормативтік құқықтық актілерде көрсетілген. Лауазымды адамның озінің өкілеттіктерін бұзу фактісін анықтау үшін сот осы лауа- зым иесінің әскери кызметті откеру жагдайындағы күкыктары мен міндеттерін реттейтін нормативтік актілерді (жарғыларды, насихаттамаларды, нүсқаулықтарды, бүйрықтар мен өзге де нормативтік кұкықтық құжаттарды) зерттеуі қажет. Әрекет гіайдакүнемдік немесе жеке бастың өзге де мүддесі тұрғысынан жасалған жағдайларда ғана ҚК-нің 380-бабы бойынша қылмыстық жауаптылык туындайды. Әскери лауазымды адамның үрлау белгілерінсіз материалдық пайда табуға үмтылуын пайдакүнемдік деп, ал мансапкүмарлықты, өзінің әрекетсіздігін бүркемелеуге ұмтылуды, жазадан қашуды, туыстарына кызмет көрсетуді, сынағаны үшін кек алуды, қызганшақтықты және өзге де зүлымдык ниетті жеке бастың өзге де мүддесін көздеу деп түсіну кажет. Әскери қызметшілердін (азаматтардың) немесе үйымдардың құқыктары мен заңды мүдделерінің едэуір бұзылуы әскери кызметшілердің жэне азаматтардың денсаулықтарына зиян, олардың конституциялық қүкықтары мен бостандыктарына нүқсан.келтіру түрінде болуы мүмкін. Бастыктың немесе эскери лауазымды адамның өзінің кызмет бабын эскери мүддеге карсы пайдаланып, құкыққа кайшы әрекет жасауын ҚК-нің 450-бабында көрсетілген билікті немесе қызмет бабын теріс пайдалану деп түсіну кажет. Бастыктың немесе әскери лауазымды адамның өзінің қызметтік міндеттерін касакана орындамауы орекетсіздік деп танылады. Лауазымды адамның кызметтік жағдайына және оған жүктелген міндеттердің орын- далуына қатыссыз жасаган коғамға қауіпті әрекеті (әрекетсіздігі) эскери лауазымдык қылмыс деп танылмайды. Егер лауазымдық қылмыстардың жекелеген түрлері үшін жауаптылық арнайы нор- малармен көзделсе (мысалы, пара алу, қызмет бабын пайдаланып ұрлау жэне т.б.), онда эскери лауазым иесінің осындай әрекеттерді жасауы ҚК-нің 450-бабының жиынтығынсыз қылмыстық заңның тиісті баптары бойынша сараланады. ҚК-нің 450-бабымен көзделген зиянды елеулі деп тану істің нақтылы мән-жайына және істегі барлық материалдарға, атап айтқанда, жағдайға, уақытқа, орынга жэне қылмысты жасау тәсіліне, мемлекеттің бұзылған мүдделерінің немесе азаматтардың не- месе ұйымдардың заңды құкықтары мен мүдделерінің маңыздылығына, қаншалықты және қанша уақыт бойы бұзылуына, материалдық залалдың мөлшеріне, жойылған неме- се зақымдалған мүліктің маңыздылығына жэне т.б. талдау жасаудың негізінде шешіледі. Елеулі зиян деп - өзінің сипаты мен мөлшері жагынан едэуір шығын болып табы- латын мемлекет мүдделеріне, накты эскери бөлімге, заңды және жеке тұлғаларға кел- тірілген зиянды түсіну қажет. Бөлімнің, бөлімшенің Жарғыға, жоғары тұрған командованиенің ескертпесіне сэйкес маңызды әскери шараларының өтпей калуы, сондай-ақ әскери кызметшілердің, азаматтардың заңмен қорғалатын құкықтары мен мүдделеріне зиян келтіру, жеке құрамды әскери қызмет бойынша міндеттерін өткеруден аландатып, өзінің немесе үшінші тұлғалардың пайдасына эр түрлі жұмысты орындауға ұдайы қатыстыру, ұрып- соғу, жәбірленушінің денсаулығына жеңіл немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіру елеулі зиян болып танылады. 736 Денсаулыққа жеңіл немесе орташа ауырлықтағы зиян келтірілген кезде жеке адамға қарсы қылмыстар туралы баптар бойынша саралау талап етілмейді. ҚК-нің 450-бабымен көзделген әрекеттер, егер эскери қызметші кызмет өкілеттігін өзі не өзге адамдар не ұйым үшін мүліктік игілік табу мақсатында қызмет мүддесіне қайшы пайдаланса, сыбайлас жемқорлық қылмыстар деп танылады. Бастықтың (командирдің) орындалуы міндетті бұйрыгын дэл орындаған бағынышты, оның заңсыздығын түсінбей орындаған жағдайда, бұйрық бойынша жасаған әрекет жэне орындалғаннан туындаған зардап үшін жауапкершіліктен босатылады. Бағынышты көрінеу заңсыз бұйрықты орындап, қылмыстық құқық бұзушылық жасағанда, ол заңсыз бұйрық берген бастықпен (командирмен) бірге қылмыстық құқық бұзушылықтың жауапқа тартылады. Бастықтың (командирдің) көрінеу заңсыз бұйрығын орындамаған бағынышты қылмыстык құкык бұзушылықтың жауапкершіліктен босатылады. Араларында бағыныштылык қарым-қатынас туындамаған және қылмыстық ниеттерін бірге жүзеге асыру үшін алдын ала сөз байласқан жағдайда, бастықтың (командирдің) қатысуымен бағыныштының қылмыстық құқық бұзушылық жасауын, бастықтың (командирдің) көрінеу заңсыз бұйрығын орындап қасақана қылмыс жасауынан ажы- рата білу керек. Мұндай жағдайларда бастықтың (командирдің) жэне багыныштының жауаптылыгы ҚК-нің 28-бабында көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтың қатысу түрлерінің жалпы ережесі бойынша туындайды. Қылмыстык кодекстің 450-бабының 1-тармағында көрсетілген эрекеттерді істеу ауыр чардаптарға экеп сокса, онда кінәлі Қылмыстық кодекстің 450-бабынын 2-тармагы бойынша жауапты болады. Ауыр зардаптардың түсінігі Қылмыстык кодекстің 440-бабының 4-тармагында корсегіл гендегідей. Осы баптың бірінші жэне екінші бөлікіерінде көзделген, ұрыс жагдайында не- месе согыс уакытында жасалган әрекеттер үшін жауаптылық Қылмыстық кодекстің 450-бабының 3 және 4- тармағында көрсетілген. жүктеу/скачать 7.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|