)  жәбірленушінің жеке басын куаландыратын қужаттарды алып қойып, жасырып не жоя

302 
Қылмыстық кұқық бұзушылық объективтік жағынан кэмелетке толмаган адамды са- тып алу - 
сату немесе оған қатысты өзге де мәмілелер жасау, сол сияқты оны пайдалану не азғырып-көндіру, 
тасу, беру, жасыру, сондай-ақ қанау максатында өзге де әрекеттер арқылы жүзеге асырылады. 
Кәмелетке толмаған адамды белгілі келісімді ақы алып (ақшалай, заттай, қозғалатын немесе 
козғалмайтын мүлік) басқаға беру, сату немесе сатып алу деп танылады. 
Кәмелетке толмаған адамды айырбастау (үйге, көлікке, баска тауарларға), сыйга беру (мысалы 
шетелге тұрақты өтіп кетуге байланысты көрсеткен көмегі үшін немесе шын достықтың белгісі 
ретінде тегін беру); қарызын немесе басқадай міндеттемелерін өтеу үшін беру; баска біреуге 
уақытша пайдалануға жалға беру өзге мәмілелер жасау деп танылады. Кәмелетке толмагандарды 
қанау, азғырып-көндіру, тасу, беру, жасы- ру, пайдалану мақсатындағы өзге де әрекеттер ҚК-тің 
129-бабында көрсетілген осын- дай іс-әрекеттермен бірдей. Қылмыстық құқық бұзушылық 
жәбірленушіні саудаға салу жоніндегі мэмілеге қол жеткізілген және кәмелетке толмаған адамды 
баска біреуге берген немесе ҚК-тің 135-бабының 1-бөлігінде көрсетілген баска да кез келген іс-
эрекеттерді жасаған уақыттан бастап аякталған деп танылады. 
Субъективтік жағынан қылмыстык құқық бұзушылық - кэмелетке толмағандарды саудаға салу 
тек қана тікелей қасақаналықпен істеледі. Бұл жерде осы қылмыстык кұкық бұзушылықты істеуге 
кінәлі болып адамды саткан және сатып алған жақтар, сондай-ақ осындай эрекеттерге бағытталған 
өзге де мәмілелер жасауга катысқандар (жәбірленушіні заңсыз біреуге берген немесе оны иемденген 
адамдар) табылады. Өйткені олар өздерінің іс-әрекеттерінің қоғамға қауіптілігін, заңға кайшылығын 
сезеді және осы әрекеттерді істеуді тілейді. 
Қылмыстық құқық бұзушылыктың субъектісі - 16-ға толган кез келген есі дұрыс, кәмелетке 
толмағандарды саудаға салуға катысқан адамдар. 
Қылмыстык кодекстің 133-бабының 1-тармағында көрсетілген эрекеттерді: 
1) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша; 
2) бірнеше рет; 
3) өмір мен денсаулыққа қауіпті күш колданып немесе оны қолданамын деп қорқыту арқылы; 
4) қару немесе қару ретінде пайдаланылатын заттарды қолданып; 
5) екі немесе одан да көп адамга қатысты; 
6) транспланттау салу немесе өзгедей пайдалану үшін жәбірленушінің ағзаларын не- месе 
тіндерін алу максатында; 
7) алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен; 
8) адам өзінің кызметтік жағдайын пайдаланып; 
9) кәмелетке томаған адамды қылмыс жасауға немесе қогамға қарсы өзге де іс- әрекеттер 
жасауға тарту максатында; 
10) жәбірленушінің материалдык немесе өзге тәуелділігін пайдаланып жасалған бол- са; 
11) кінәлі адамға жүктілік жағдайда екені көрінеу белгілі кэмелетке толмаган адамга қатысты; 
12) кінәлі адамға психикасының бұзылуынан зардап шегетіні немесе дэрменсіз күйде екені 
көрінеу белгілі кэмелетке толмаған адамға қатысты; 
13) жобірленушінің жеке басын куэландыратын кұжаттарды алып қойып, жасырып не жоя 
отырып жасалган дэл сол іс-эрекеттер - осы қылмыс құрамының ауырлататын түрі болып табылады 
(ҚК-тің 135-бабы 2-тармағы). 
Осы баптың бірінші немесе екінші тармактарында көзделген, кәмелетке толмаган адамды 
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерге әкету, Қазақстан Респуб- ликасына экелу немесе 
бір шет мемлекеттен екіншісіне Қазақстан Республикасының аумагы арқылы тасу максатында 
жасалган эрекеттер, сол сияқты осындай эрекеттерді жасау мақсатында кэмелетке толмаган адамды 
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерге әкету, Қазакстан Республикасына әкелу немесе 
бір шет мемлекеттен екін- ші мемлекетке Қазакстан Республикасының аумагы аркылы тасу - 
көрсетілген қылмыс құрамының аса ауырлататын түріне жатады (ҚК-тің 133-бабының 3-тармагы). 
Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші боліктерінде көзделген эрекеттер, егер: 

303 
1) қылмыстық топпен жасалса; 2) абайсызда жэбірленушінің өліміне немесе өзге де ауыр 
зардаптарға әкеп соқса, іс-әрекет ҚК-тің 135-бабаның 4-тармағы бойынша сараланады. Адамды 
қанаудың түсінігі ҚК-тің 3-бабының 1-тармағында көрсетілген. Өзге де ауыр зардаптарға - 
жәбірленушіге орта, ауыр дене жарақатын келтіру, кәмелетке толмаган адамның кінэлінің заңсыз 
әрекетіне байланысты өзін-өзі өлтіруі, олардың жұқпалы аурумен зақымдануы, мүгедек болып 
қалуы сияқтылар жатады. Қылмыстық кодекстің 
135- 
бабының 4-тармагында көрсетілген кылмыстық құкық бұзушылық құрамының субъ- ективгік 
жагынан әрекеті қасақаналық, ал одан болатын зардап абайсыздықпен жүзеге асырылады. 

жүктеу/скачать 7.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: