Коммерциялық
"Мұртты" қорғандар салудың себебі
жүктеу/скачать 38.59 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тасмола мәдениетінің ерекшеліктері
| "Мұртты" қорғандар салудың себебі
"Мұртты" қорғандар не үшін салынды? "Мұртты" қорғандардың астрономиялық мақсаты туралы гипотеза белгілі. Биолог және археология әуесқойы п. и. Мариковскийдің айтуынша, "мұртты" қорғандар ежелгі обсерваториялар болған және жыл мезгілдерін анықтау үшін жұлдызды аспанды, күн мен айды бақылауға қызмет еткен. Мүмкін, "мұртты" кешендер астрономиялық анықтамалар үшін қолданылған болуы мүмкін, бірақ бұл олардың құрылысында маңызды болған жоқ. Кейде мұндай қорғандар бір-бірінен бірнеше шақырым қашықтықта болады, кейбір қорымдарда "мұрты"бар екі қорған бар. Аспанды бақылау үшін біреуі жеткілікті болған кезде неге екі "обсерватория" салу керек? Тас "мұрты" бар кешендер жерлеу-салттық мақсаттағы құрылыстар деп есептеген және Тасмола тайпаларында болған күн культінің идеяларын бейнелеген М.қ. Қадырбаевтың пікірі неғұрлым негізделген. Тасмола мәдениетінің ерекшеліктері Жалпы, Тасмола мәдениеті қорған жерлеу материалдары негізінде зерттелген. Осы мәдениеттің сипаттамаларына негізделген мәліметтер үш белгілі блокты құрайды: а) қару-жарақ заттары; б) ат әбзелдері; в) табынушылық бұйымдар, зергерлік бұйымдар және тұрмыстық заттар. Тасмолалықтар қоғамында қола құю ісінің тамаша шеберлері болды. Материалдық мәдениеттің барлық жетекші категориялары қоладан жасалған. Темір бұйымдар (пышақтар, Забур, бляшкалар) бірінші кезеңде пайда болады (б.з. д. VII-VI ғасырлар). Ерте кезеңдегі тасмолалық жебе ұштары - салыстырмалы түрде ұзын жапырақшасы бар екі ұшты втулкалы және үш ұшты-генетикалық тұрғыдан Беғазы-Дәндібай мәдениетінің ұштарына оралады. Жолақты, саңырауқұлақ тәрізді және бұйра эфесі бар қанжарлар тән; жауынгерлік жиынтық белдіктер. Жылқы тізгініне үш саңылауы бар қола немесе мүйізді псалия тәрізді ұштары бар биттер кіреді. Культ заттарының арасында артқы жағында Ілмек тұтқасы бар диск тәрізді қола айналар, тас құрбандық үстелдері-құрбандық үстелдері, жалпақ немесе 4, 6 аласа аяқтары бар. Қолданбалы өнерге жолбарыстардың алтын мүсіндері, таутекенің қола мүсіндері, қабан мен бұланның қола айнадағы оюлары, оралған қабандар түріндегі мүйізді тоғалар тән. Қабан пішіні түрінде бұйра жиегі бар бір массивті айнаның тұтқасы құйылады. Ерте кезеңнің соңында "зоологиялық басқатырғыштар" деп аталатын стильде көп фигуралы композициялар пайда болады. Олардың бірі-мүйізді тоғадағы сюжет-Туваның алдыбел ескерткіштерінде таңғажайып ұқсастық табады. Зергерлік бұйымдар, зергерлік бұйымдар мен әшекейлер табылды. Екінші кезеңде материалдық мәдениетте өзгерістер орын алады: қола үш жүзді жебе ұштарының стандартты формасы келеді, айналар азаяды, темір әлдеқайда кең қолданылады және т.б. үшінші, Коргантас кезеңі-Тасмола мәдениетінің аяқталу кезеңі. Мәдениеттің кейбір ескі элементтерін сақтаумен қатар (жебе ұштары, тізгінді бляшкалар және т.б.) бірқатар инновациялар пайда болады, әсіресе жерлеу рәсімінде (қабірішілік бас құрбандық үстелдері). Ерте темір дәуіріндегі тасмола мәдениеті Қазақтың ұсақ шоқыларының бүкіл аумағында болған. Зерттелген ескерткіштер Ұлытау таулары ауданындағы мәдениеттің батыс шекарасын, оңтүстігін-Солтүстік Бетпақдала және Солтүстік Балқаш, шығысын-пришидертин және Баянауыл далалары бойынша және одан әрі оңтүстігін Шұбартауға дейін анықтайды. Дәл осы шектерде Тасмола мәдениетінің ашық және әйгілі қорғандары орналасқан. Болашақта осы мәдениеттің ескерткіштерінің ашылуы күтілетін іргелес аумақтар бар (Шыңғыстау жотасына дейінгі дала кеңістігі). Бұл үлкен аумақта ерте темір дәуіріндегі тайпалар біркелкі қоныстанбаған. Халықтың негізгі бөлігі таулы-дала аудандарында шоғырланған. Тасмола тайпалары өмір сүрген алғашқы темір дәуірінде шаруашылықтың жаңа прогрессивті түрі - көшпелі мал шаруашылығы кеңінен таралды. Үш мыңжылдыққа жуық уақыт бойы бұл дала тұрғындарының басты кәсібіне айналды. Көшпенділер даланың бүкіл аумағын игерді, болашақ көшпелі империялардың прототипіне айналған қуатты көшпелі бірлестіктер құрды. жүктеу/скачать 38.59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|