Конспектті дайындаған: Ринат Абу Мухаммад Қазақстани إعداد: رينات أبو محمد كازاخستاني 

40 Әл-Касуа – Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) түйесі осылай аталатын.

41 Ихрамға кірудің бір бөлігі (әл-ихләл) тәлбийяны көтеріңкі дауыспен айту болып табылады. «Ән-Ниһайяда» былай деп айтылған: «Ихрам киімін киген қажылық жасаушы ихрамға тәлбийяны қатты дауыстап айтқан кезінде кіреді».

- Сондай-ақ қажылық жасаушы адам бетін қыблаға бұрып және умра немесе қажылық жасау үшін тәлбийя айтып, былай дейді: اللهم هذه حجة لا رياء ولا سمعة «Аллаһуммә һазиһи хижжә, лә рийя уә лю сумғә (мағынасы: «Уа, Аллаһ, осы қажылық, (онда) көзбояушылық пен даңққа ұмтылу жоқ!»)».

Үш нәрсенің арасын ажырата білген жөн:

- ниет (ол үйден шыққан уақыттан бері болуы керек);

- ихрам киімі (оны миқатқа дейін киіп алуға болады), ихрам күйі (жағдайы);

- ихрам жағдайына кіру.

{Редактордың ескертпесі: Мен осы жерде құрметті оқырманның назарын бір өте маңызды жайтқа бұрамын. Жоғарыда келтірілген екі хадистің және басқа да хадистердің мағынасынан шығатынындай, тәлбийяның екі түрін ажырата білу қажет:

(1) ихрам күйіне кірердегі (әл-ихләл) тәлбийясы, оны қажылық жасаушы адам миқатты өткізіп алудан қорыққан жағдайда оған жетпей жатып айтады (мысалы, әт-тамматуғ қажылығын жасаушы адам: «Аллаһуммә, ләббәйкә умратан! («Уа, Аллаһ, міне, мен Сенің алдыңда умра (орындап) тұрмын!»)», - деп айтады; ал кейін, зул-хижжа айының 8-күні ол қайтадан ихрамға кіреді, әрі ол: «Аллаһуммә, ләббәйкә хажжән! («Уа, Аллаһ, міне, мен Сенің алдыңда қажылық (орындап) тұрмын!»), - деп айтуға тиісті және

(2) ихрамға кіріп қойған қажы айтатын тәлбия: “Ләббәйк Аллааһуммә ләббәйкә! Ләббәйкә ләә шәриикә ләкә ләббәйкә! Иннәл хамдә уән ниъмәтә ләкә уәл мулк, ләә шәриикә ләкә!” (мағынасы: «Міне, мен Сенің алдыңдамын, уа, Аллаһ! Міне, мен Сенің алдыңдамын! Міне, мен Сенің алдыңдамын, әрі Сенің серігің жоқ! Міне, мен Сенің алдыңдамын! Ақиқатында, Саған мақтау-мадақ тән, әрі нығметтер мен патшалық Сенікі! Сенің серігің жоқ!», - редактордың ескертпесінің соңы}.

Егер қажылық жасаушы қандай да бір себептің, мысалы, науқас немесе қорқыныштың оған қажылығын соңына дейін орындауға кедергі жасауынан қауіптенсе, онда ол тәлбийяны айтуда Елші (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) үйреткен: «اللهم مِحِلّي حيث حبستني «Аллаһумма михилли хайсу хабастани» (мағынасы: «Уа, Аллаһ, менің ихрамға кіруім Сен мені ұстап қалған жерде») деген сөздерін айтып, өз қажылығын Аса Жоғары Раббысының алдында шартты етуіне болады. Сондықтан да егер қажылық жасаушы осылай істеген болса, әрі қандай да бір нәрсе оны ұстап қалса, немесе ол ауырып қалса, онда оған қажылық не умра жасау кезінде ихрам халінен шығуына болады. Әрі ол өтеу ретінде құрбан шалуы және қажылығын қайтадан жасауы қажет емес, тек егер бұл оның ең бірінші, парыз қажылығы болмаса ғана, ал егер бұл бірінші, парыз қажылық болса, онда оны қайта жасау қажет болады.

- Сондай-ақ хадисте кісі тәлбийяны көлікке отырысымен бастауы керек дегенге нұсқау бар. Ал тәлбийя айтуды, егер ол ифрад немесе қиран қажылығын жасаушы болса – тас лақтырып болған соң, ал егер ол тәматтуғ қажылығын жасаушы болса – Меккенің үйлерін көрісімен аяқтайды. Бұған сенімді хадистер нұсқайды.

42 Осы мәселеге қатысты ән-Нәуауидің айтқан сөзі бар, әрі біз оны ықшамдап келтіреміз: “Осы жерде салтты түрде де, жаяу да қажылық жасауға рұқсат етілетініне нұсқалады. Бұл туралы ғалымдар бір ауызды келісімде болған. Келіспеушілік тек осы екі әдістің қайсысы абзалырақ дегенге қатысты туындаған. Ғалымдардың басым бөлігі қажылықты Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өнегесіне ілесіп, салтты атқарған жақсырақ деп есептеген. Бұдан тыс, қажылық рәсімдерін орындау жеңілірек әрі шығындар да көбірек болады. Дәуд: «Жаяу адамдар бастан өткізетін қиындықтарына байланысты көбірек сауап алуға лайықты» деген тұжырым қате, мүмкін, (осыда) қиындықтар болмауы себепті", - деген екен".

Осыдан шыға келе, қажылық жасаушыға әуе көлігін пайдалануына рұқсат ғана емес, бұл абзалырақ екендігін білу керек, кері пікір айтушылардан айырықша. Ал: «Ақиқатында, салтты жүрген қажы өзінің жануарының әрбір қадамына жетпіс, ал жаяу жүруші өзінің әрбір қадамы үшін жеті жүз сауап алады» деген хадиске келер болсақ, ол әлсіз әрі дәлел ретінде қолдануға жарамсыз. Бұл хадис сондай-ақ «Жаяу жүргіншіге жетпіс қажылықтың сауабы тиісті, ал салттыға – отыз (қажылықтікі)» деген мәтінмен де жеткізіледі. Бұл риуаят бірінші хадистен де әлсіз. Қз.: «Силсиләт әл-Ахадис әд-Даи’фа» (№ 496-497)

Шейх әл-Ислам Ибн Таймиййя, Аллаһ оны рақым етсін, “Мәнасик әл-Хажда” бұл мәселедегі даналық адамдардың өздерінің (қажеттіліктеріне) тәуелді: (яғни) «біреулер үшін қажылықты салтты, ал басқалар үшін жаяу жасау жақсырақ» екенін айтқан.

Мен (яғни шейх әл-Әлбани – аудармашының ескертпесі): бәлкім, осы пікір - ақиқатқа ең жақынырағы, – деймін.

43 Бұл сөздерде Пайғамбар ғана (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларға өзіне уахи етіліп жатқан Қасиетті Құран аяттарының мән-мағынасын түсіндірушісі болғанына астарлы ишара бар. Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), басқа адамдардан айырықша, аяттарды шынайы білімнің негізінде дұрыс тәпсірлей және түсіндіре алатын жалғыз адам еді. Тіпті сахабалар да, Аллаһ оларға разы болсын, оларға Аллаһ Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жеткізген білімсіз амалдай алмас еді. Осы себепті де қоштасу қажылығы кезінде де, басқа құлшылықтарды орындау барысында да, сахабалар, оларға Аллаһ разы болсын, Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) ізінен мұқият бақылайтын, әрі оның әрбір іс-әрекетін дәлме-дәл қайталайтын. Осыда адамдардың екі тобына қарсы дәлел бар:

а) Араларында Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетінен, оның басшылығынан және түсіндіруінен «аян етілетін білім» үшін бас тартатын сопыларға, олар мұны «Жүрегім маған Раббымнан хабарлады!» деген сөздермен түсіндіреді. Іс әш-Ша’аранидің “әт-Табақат әл-Кубрада” олардың (экстазға кіріп кеткен – автордың ескертпесі) шейхтарының кейбіреулері біздікінен басқаша Құранды оқитынын әрі сауабын қайтыс болған мұсылмандарға бағыштайтынын жеткізеді!!!

б) Құранның оларға ешқандай қатысы жоқ болса да (өздерін Құранға телитін – аудармашыдан – (қаз.)) «құраншыларға». Олар: «Құранды түсіну үшін Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетінде ешқандай қажеттілік жоқ, тек араб тілін және оның ережелерін білсең болды», - деп айтады. Алайда Жәбирдің және басқа да сахабалардың хадистерінен айқын болатыныдай, олар тап-таза арабтардан шыққан болса да және Құран олардың тілінде түскен болса да, бұл білім оларға жеткіліксіз еді. Ал «құраншыларды» жақтайтындарға келер болсақ, олардың барлығы немесе басым бөлігі араб та емес. Ақыр аяғында олардың жоғарыда аталған түсінігі олардың Исламнан шығып, жаңа дін құруына алып келді. Олардың «намазы» біздің намазымыздан, олардың «қажылығы» біздің қажылығымыздан, олардың «оразасы» біздің оразамыздан айырықша. Мен білмеймін, бірақ олардың ақидасына да қатысты да осылай болуы мүмкін. Олар алғашында да Үндістанда пайда болып, кейіннен Мысыр мен Сирияға тарады. Өз кезінде мен олардың авторы белгісіз “әд-Дин” («Дін») деген кітабын оқығанмын. Кім осы кітапты оқып шықса, олардың адасушылығына және ислам дінінен шығып кеткеніне көзі жетеді. Аллаһ мұсылмандардың осы екі топқа кіріп кетпеуі үшін жеткілікті!

44 Тәлбийяны бірқұдайшылық сөздері деп атаудың себебі көпқұдайшылдар өздерінің тәлбийяларында көпқұдайшылық сөздерін қосып айтатынында еді.

Таухид бұл барлық пайғамбарлар уағыздап-шақырған нәрсе: وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ «(Мухаммад) сенен бұрын бір пайғамбар жіберсек, оған: "Күдіксіз, Менен басқа ешбір тәңір жоқ. Ендеше, Маған ғана құлшылық етіңдер", - деп қана уахи етіп, жібердік» («Әнбийя» сүресі, 25-аят).

«Ләббәйкә» сөздері шақырудан кейінгі (сол шақыруға берілген – аудармашыдан (каз.)) жауаптың мағынасына нұсқайды, яғни «Міне, мен Сенің алдыңдамын». Яғни «Мен Сенің алдыңдамын, саған мойынсұнуға дайынмын». Алайда егер біреу: «Ал Аллаһтың ихрамға кіруші адам оған жауап беруге тиісті шақыруы қайда?», - деп сұраса, біз оған: “Аллаһ Тағаланың «وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالاً وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ» «Адамдарды хажға шақыр. Олар жаяу және көлік үстінде әрбір алыс жолдардан саған келеді» деген сөздерінде”, - деп жауап береміз. Яғни адамдарды шақыр, әрі олар саған жаяу және көлік үстінде келсін.

«Аллаһуммә», яғни Аллаһ Тағаланы: «Уа, Аллаһ», - деп шақыру.

«Ләббәйк», растау үшін қайталау. Яғни «Міне, мен Сенің алдыңдамын, уа, Аллаһ! Міне, мен Сенің алдыңдамын!»

«Міне, мен Сенің алдыңдамын, әрі Сенің серігің жоқ!» Яғни Сенің еш нәрседе серігің жоқ. Тәлбийяда ғана емес, бүкіл нәрседе. Сенің билікте серік жоқ, Сенің құлшылықта серігің жоқ, Сенің Есімдерің мен сипаттарыңда серігің жоқ. Мен Сенің алдыңда ықыластымын, мен қажылықты рия (көз бояушылық) немесе атақ-даңқ үшін үшін жасамаймын. Мен оны ақша немесе тағы да бір басқа нәрсе үшін жасамаймын. Ақиқатында, менің қажылығым тек Сен үшін, әрі мен тек Саған ғана жауап беремін.

«Ақиқатында, Саған мақтау-мадақ тән, әрі нығметтер мен патшалық Сенікі! Сенің серігің жоқ!» Егер адам осы тәлбийя туралы ой қозғаса, оның шындығында да өзіне бірқұдайшылықтың барлық түрлерін қамтыған бірқұдайшылық сөздері екенін түсінеді.

45 Қажыға тәлбийя айтқан кезінде дауысын көтеру бұйырылған, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деген: «Маған Жәбірейіл келді де, сахабаларым мен жанымдағы адамдарға тәлбийя айтқан кезде дауыстарын көтеруді бұйыруыма әмір етті». Сондай-ақ Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Ең жақсы қажылық – бұл тәлбийя (сөздерін) қатты дауыспен айту және құрбандықтың қанын ағызу», - деген. Сондықтан да, Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабалары ихрамға кірген соң әр-Рауха деген жерге жетпей-ақ дауыстары қарлығып қалатын. Әйелдердің тәлбийясына келер болсақ, әйелдер (бұл мәселеде) ерлер сияқты, өйткені жоғарыдағы екі хадис жаппай сипатқа ие. Сондықтан оларға да дауыстарын көтеру керек, тек егер осы (әйелдердің дауыстарын шағаруы) фитна тудырмаса ғана. Мысалы, Айша дауысын оны басқа ер кісілер еститіндей көтеретін. Абу ‘Атыйа былай деген: «Мен Айшаның: “Ақиқатында, мен Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) тәлбийясы қандай болғанын білемін», - дегенін естігенмін, содан соң мен оның: “Ләббәйк Аллааһуммә ләббәйкә!... (әрі соңына дейін)”, - деп тәлбийя айтқанын да естігенмін».

46 Редактордың ескертпесі: «әл-Мә`ариж» сүресі, 3-аятпен салыстырыңыз.

47 Бұл Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) тәлбийясына басқа да (мағыналас) сөздерді қосуға болатындығына айғақ болады, өйткені Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабалардың іс-әрекеттерін өзінің үнсіздігімен құптады. Тура осы туралы имам Мәлик пен әш-Шәфии айтқан. Сонымен бірге имам Ахмад Ибн Аббастың: “Осыда тоқта (әрі еш нәрсе қоспа), өйткені Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) тәлбийясы осындай”, - деген сөздерін келтірген. Бұл хабардың жеткізушілерінің бірі әлсіз болуына қарамастан, кейбір қазіргі заман ғалымдары оның иснадын сенімді деген. Десе де Абу Һурайрадан жеткізілетін, онда ол Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) айтатын тәлбийя сөздерінің ішінде “Ләббәйкә Иләһә-л-Хаққ” (мағынасы: «Міне, мен Сенің алдыңдамын, уа, Ақиқаттың Құдайы») деген сөздердің де бар екендігін хабарлаған сахих хадис бар. Бұл хадисті ән-Нәса’и мен басқа (мухаддистер) келтірген.

Тәлбийя пенденің Аллаһ Тағаланың Өз жаратылыстарына жолдаған шақыруына берген жауабы болып табылады. Аллаһ Ибраһим пайғамбар арқылы (оған Аллаһтың сәлемі болсын) Өзінің жаратылыстарын (Қасиетті) Үйіне қажылық жасауға шақырды (қз.: «Хаж» сүресі, 27-аят – редактордың ескертпесі). Тәлбийяны айтушы қажы мойынсұнған түрде: «Ләббәй-кә, Аллаһуммә, ләббәй-кә …», - яғни, - «Мен Сенің Даналығыңа бағынып және әркез кешікпей және саспай Сенің әміріңе мойынсұнып, Сенің шақыруыңа жауап беремін!", - деп, Аллаһтың шақыруына асығады. Бұл туралы шейх әл-Ислам (Ибн Таймийя) айтқан.

48 Осыда тәлбийяны тоқтаусыз қайталай берудің қажеттілігіне нұсқау бар, өйткені, біріншіден, ол «қажылық рәсімдеріне» жатады, ал, екіншіден, Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтқан: «Тәлбийя айтушы оның сөздерін айта бастаған мезетте-ақ, оның оң және сол жағындағы нәрселер: ағаштар, тастар мен кесектер – осы жерде де, ана жерде де оның оң және сол жағындағы жер біткенше бірден тәлбийя айта бастайды» Мұны әсіресе қажылық жасаушы адам қандай да бір төбеге көтерілетін немесе жазыққа түсетін кезде жасауы қажет. Бұған (...): «Мен Мусаның (оған Аллаһтың сәлемі болсын) тәлбийя (сөздерімен) Аллаһты қатты дауыспен шақырып, төбеден түсіп келе жатқанын көріп тұрғандаймын», - деген хадис нұсқайтындай. Ал басқа хадисте: «Мен оның тәлбийя айтып жазыққа түсіп келе жатқанын көріп тұрғандаймын», - деп жеткізіледі. Тәлбийяға қоса тәхлил (яғни «Лә иләһа иллә-Ллаһ» сөздері - аудармашының ескертпесі) сөздерін де қоса айтуға болады. Өйткені Ибн Мәс’уд (Аллаһ оған разы болсын): «Мен Аллаһ Елшісімен (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бірге шықтым, әрі ол үлкен бағанаға (жамрат әл-ақабаға) тас лақтырмайынша тәлбийя айтуын тоқтатпады, тек тәлбийяға қоса ол тәкбир (яғни «Аллаху Әкбар» сөздері – аудармашының ескертпесі) не тәхлил айтқанынан басқа», - деген.

49 Мен (яғни шейх әл-Әлбани – аудармашының ескертпесі) былай деймін: бұл қоштасу қажылығының басында, Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өз сахабаларына қажылық айларында умра жасаудың (шариғи тұрғыдан – ауд. (қаз.)) заңды екеніне нұсқаудан бұрын орын алды, бұған көптеген хадистер айғақ болатынындай. Олардың арасында, мысалы, Айша жеткізген мына хадис бар: «Біз (қоштасу қажылық жылында) Аллаһ Елшісімен (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бірге жолға аттандық, әрі ол: “Сендерден кім қажылық пен умраны жасағысы келсе, оларды жасай берсін. Кім умраны жасағысы келсе, оны жасай берсін...”, - деді». (Әрі қарай) Айша: «… мен умра жасауды ниет еткендердің қатарында болдым», - деді. Бұл туралы әл-Бухари мен Муслим жеткізген. Хадистің мәтіні Муслимнің баяндауында келтіріледі.

50 Әт-Тан’имнен алыс емес жерде орналасқан мекен. “Ән-Ниһайяда” былай деп айтылған: “Ол Меккеден он миль қашықтықта орналасқан. Сондай-ақ осы жердің Меккеден азырақ және көбірек қашықтыққа орналасқандығы туралы да айтылады».

51 Мүмкіндігі бар адам Меккеге кіруден бұрын Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өнегесіне ілесіп, ғұсыл құйынуы және оған күндіз күруі керек. Меккеге оның жоғары жағынан кіру қажет. Қажылық жасаушы адам Меккеге қалауы бойынша кез келген жолмен кіре алады, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Меккенің әрбір шатқалы (сайы) жол әрі құрбан шалатын орын болып табылады», - деп айтқан.

Умраны Меккеге келген бойдан бірден жасау міндетті емес. Алдын біраз дамылдап, кейін мешітке барса да болады.

52 Мешітке оң аяқпен кіріп: « اللهم صلّ على محمد وسلم ، اللهم افتح لي أبواب رحمتك» «Аллаһумма салли `алә Мухаммадин уа салләм, Аллаһумма-фтахлии әбуәбә рахматик», - деп айтуы керек (мағынасы: «Уа, Аллаһ, Мухаммадқа игілік пен сәлем бер! Уа, Аллаһ, маған Рахметіңнің есігін аша гөр!»).

Қажы Қағбаны көрген кезде екі қолын көтеруіне болады, өйткені бұл Ибн ‘Аббастан бекітілген. Сондай-ақ қажы Аллаһқа кез келген қалаған дұғасымен жалбарынуына болады. Ал егер ол ‘Умар айтқан «Аллаһуммә әнтә-с-Саләм уа минкә-с-саләм, фә-хаййинә Раббәнә би-с-саләм!» (мағынасы: «Уа, Аллаһ, Сен – Бейбітшіліксің («әс-Саләм» – Аллаһтың кемшілік пен мін атаулыдан азат (пәк) екендігіне нұсқайтын Оның Көркем Есімдерінің бірі), әрі Сенен - бейбітшілік (яғни Сен кез келген қайғы-қасіреттерден және бақытсыздықтардан арылтасың), Уа, Раббымыз, бейбітшілікпен бізді тірілте гөр (бұл жерде дұға етуші Аллаһтан сұрайтын есендік меңзелуде)») деген дұғамен жалбарынса, бұл жақсы болады.

53 Яғни оны оң қолымен сипады. Бұл іс-әрекет, бұл туралы ән-Нәуауи айтқандай, Қағбаны әрбір тауап жасау барысында орындалатын сүннет болып табылады. Сондай-ақ қажылық жасаушы оған сәжде жасайды, өйткені осылайша Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және ‘Умар мен Ибн ‘Аббас істейтін.

Қара тасты сипауда өте үлкен игілік бар, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтқан: «Аллаһпен ант етемін, ақиқатында, Аллаһ Қиямет Күні Қара тасты тірілтеді, әрі оның екі көзі болады. Ол сол көздерімен қарап тұрады. Және оның тілі болады, әрі ол сол тілімен сөйлейді. Ол оны шындықпен сипаған әрбір адамды жақтап куәлік береді». Сондай-ақ Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Қара тас пен Йемен бұрышын сипау күнәларды өшіреді», - деді. Бұдан тыс, ол (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Қара тас Жәннаттан. Ол қардан да аппақ болатын, алайда көпқұдайшылдардың күнәлары оны қап-қара етті», - деп те айтты.

Алайда Қағбаны тауап жасауда және Қара тасты сипауда адамдарды итермеу керек, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Уа, Умар! Сен күшті еркексің, ендеше әлсіздерге зиян тигізбе! Егер (Қара) тасты сипағың келсе, (оның алды бос) болса, сипа! Ал егер (бос) болмаса, онда оған жүзіңді қаратып, тәкбір айт!»

54 Қағбаны осы тауап жасау кезінде Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Йемен бұрышына да қолын тигізген, бұл туралы Ибн Умардың хадисінде жеткізілетініндей. Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл бұрышты сүймегенін (және оған қарай қолын нұсқамағанын) атап кету керек.

Ол (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Қағбаны әрбір айналған кезде тек Қара тасты ғана сүйген. Қара тасты сүю сүннетке жатады. Егер оны істеуге мүмкіндік болмаса, онда оны қолмен сипай салып, кейін қолды сүюдің өзі де жеткілікті болады. Егер бұл да қиын болса, онда, мысалы, оған таяқтың үшын тигізіп, кейін соны сүйсе де болады. Кері жағдайда ол жаққа қарай жай қолмен нұсқаса да болады. Алайда мұның ешқайсысын Қағбаның басқа бұрыштарына қатысты істеуге болмайды. Йемен бұрышына келер болсақ, оны тек сипап өту ғана құпталады. Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өнегесіне ілесіп, Қағбаның екі Сирия бұрыштарына қол тигізбей өту керек.

Йемен бұрышы мен Қара тас аралығында жүріп бара жатып:

ربنا آتنا في الدنيا حسنة، و في الآخرة حسنة، و قنا عذاب النار

«Раббәнә әтинә фид-дунья хасанә, уә фил-ахирати хасанә, уа қинә азабән-нәр», - деп айту қажет (мағынасы: «Раббымыз! Бізге осы дүниеде игілік сыйла, әрі Ақыретте де игілік сыйла, әрі От азабынан сақта!»)

Сүннетке сәйкес Қағбаны тауап жасау кезіндегі әрбір айналымда Қара тастың қарама-қарсысына келгенде: «Аллаһу Әкбар!», - деп, Аллаһты ұлықтау керек. Ибн Аббас (Аллаһ оның екеуіне разы болсын): «Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) (Аллаһтың) Үйін түйе үстінде отырып тауап жасады. Қағбаның бұрышына (яғни Қара тас орналасқан бұрышына) жақындаған сайын, ол қолындағы нәрсесімен оған нұсқайтын әрі Аллаһты ұлықтайтын», - деп жеткізген. Бұл хадисті әл-Бухари келтірген.

«Аллаһу Әкбар» сөздері әр айналымның басында айтылады. Демек, тауапты бітірген кезде қолды Қара тасқа нұсқаудың әрі: «Аллаһу Әкбар», - деп айтудың қажеті жоқ.

Ал осы тұста «Бисмилләһ» («Аллаһтың атымен») сөздерін айтуға келер болсақ, мен (яғни шейх әл-Әлбани – ауд. (қаз.)) Пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) тікелей көтеріліп жеткізілетін (осы туралы айтылатын) бірде-бір хадисті кездестірмеппін. Тек Ибн Умардың Қара тасқа қолын тигізген сайын: “Бисми-Лләһ, уа Аллаһу Әкбар!”, - деп айтқаны хабарланатын сахих дерек бар.

55 Қағбаны жеті рет айналу кезінде қабырғаның (әл-хижрдың) сыртынан өту қажет.

56Ән-Нәуауи ғалымдардың «әр-рамл» сөзіне келесідей анықтама бергеніне нұсқаған: «Бұл желістеп жүргендей жылдам әрі шағын қадамдармен шапшаң жүру». Йемен бұрышы мен Қара тас аралығында жүгірудің қажеті жоқ. Рамл тек тауаф әл-қудумда ғана (жасалады).

57 Басқа хадистерде Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Қағбаны осы алғаш тауабын (яғни тауаф әл-қудумды – редактордың ескертпесі), оң иығын жалаңаштап (мудтабиан) жасағаны туралы жеткізіледі. Әл-идтиба’ (яғни ер кісі болған қажының Қағбаны тауап ету кезінде оң иығын жалаңаштауы) мынаны білдіреді: риданы (қажының үстіңгі жамылғысының) бір ұшын оң қолының қолтық астынан өткізіп, оны сол иыққа тастау, әрі осылайша оң иықты жалаңаштап, сол иықты жабу. Оң иықты Қағбаны тауап жасап болғанға дейін жалаңаш ұстау керек.

58 Қажы (Қара тас орнатылған) Бұрыш пен Қағбаның есігінің арасындағы орынға (мультазамға) денесімен: оған көкірегін, бетін, білектерін қойып - жабысуына болады.

Қағбаны тауап жасауда Аллаһты зікір етудің қандай да бір белгіленген сөздері жоқ. Қажы Құраннан және Аллаһты еске алу сөзерінен қалаған нәрселерін оқуына болады, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтқан: «(Аллаһтың) Үйін (Қағбаны) тауап ету намаз (саләт) болып табылады, тек Аллаһ онда сөйлеуге рұқсат еткендігінен басқа. Ал кім (Қағбаны тауап ету кезінде) сөйлесе, тек игі сөз айтсын», - ал хадистің басқа бір нұсқасында: «…оның кезінде азырақ сөйлесін», - деп айтылады.

Жалаңаш адамға немесе етеккірі келіп жатқан әйелге Қағбаны тауап жасауына болмайды, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «(Келесі жылдан бастап Аллаһтың) Үйін бірде-бір жалаңаш адам тауап жасамайтын болады»^, ал қоштасу қажылығы кезінде ол умра жасау үшін келген Айшаға (Аллаһ оған разы болсын) былай деген: «Қажы істейтін барлық нәрселерді істей бер, бірақ тазармағаныңша (Аллаһтың) Үйін тауап жасама [және намаз оқыма]!»

Ескерту: егер адам жасаған айналымдарының санынан жаңылысып, күмәнданса, ол сенімді болған нәрсесіне, яғни азына қайтуға тиісті. Егер ол тауап жасап болған соң күмәндана бастаса, онда күмәнға көңілін бұрмау қажет. Егер иқама айтылса, ол тоқтап, намаз оқуы, ал содан соң тауапты тоқтаған жерінен жалғастыруы қажет. Сондай-ақ егер тауап жасау барысында кісінің дәреті бұзылса, ол дәретін жаңартып, тауапты тоқтаған жерінен жалғастырады.

59 Иығын жауып.

60 Бірақ егер сол жерде орын таба алмаса, онда осы екі ракағатта басқа жерде оқудың оқасы жоқ.

61 Ешбір жағдайда намаз орындаушының алдын кесіп өтуге болмайды, сондай-ақ намаз орындап тұрған кезіңде ешкімге алдыңнан кесіп өтуге рұқсат етуге болмайды, бұған жалпы сипаттағы хадистерде тиісті тыйымның болуына, әрі Қорықты Мешітке де, жалпы Меккеге де қатысты күшке ие болатын ерекше бөлек жағдай орнатылмағандығына байланысты!

62 Ибн Аби Шәйбаның «Мусаннафында» сахих жинақта «Әр жеті (айналым) үшін екі ракағат» деген хадис келеді. Яғни әр тауаптан соң екі ракағат (намаз) орындау керек.

63 Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Зәм-Зәм суы оны не үшін ішсе - сол үшін». Сондай-ақ ол былай деді: «Ақиқатында, ол игі-берекелі, әрі тойдыратын тамақ [және аурулардан шипа]. Бұдан тыс ол (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Жер бетіндегі ең жақсы су Зәм-Зәм болып табылады. Онда тамақтың бір түрі және аурулардан шипа бар», - деді. Зәм-Зәм суын әбден тойғанша қанып ішу (тадаллю’) сүннет болып табылады. Зәм-Зәмды өзімен бірге алып кетуге де болады, мұны Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) істегеніндей.

64 Меккеде тауап жасау мен нәпіл намаз орындаудың құпталмайтын уақыты жоқ, өйткені Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Уа, Абду Манафтың ұлдары, адамдарға намаз бен тауап жасауға тыйым салмаңдар, олар мұны қай уақытта жасауды ниеттенсе де» (Тирмизи, Нәсаи, Аби Дауд).

65 Ифрад қажылығын және қиран қажылығын жасайтындар үшін сағиді бір-ақ рет жасау уәжіп екеніне келіспеушілік жоқ. Тәматтуғ қажылығын жасаушы адамға келер болсақ, ол, көпшіліктің (жумһур) пікірі бойынша, оны екі рет жасайды. Ахмад пен Ибн Таймийяның пікіріне сәйкес умра кезінде жасалған сағи жеткілікті болып табылады, әрі егер адам қажылық барысында оны жасамаса да – мұның оқасы жоқ. Аллаһ бұл туралы жақсырақ біледі.

66 Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Сағиді / орындаңдар, өйткені Аллаһ сендерге сағиді орындауды бұйырды»

67 Аят пен «әбда’у би-мә бәда’а-Ллаһу би-һи» сөздерін кісі Сафаға барғанға дейін оқуы керек, өйткені бұл сөздер сағиді орындау кезінде айтылатын зікірлер емес.

68 Яғни: «Лә иләһә иллә Аллаһ, Аллаһу Әкбар, Әлхамду лилләһ», - дейді де (3 рет), содан кейін төменде келтірілген зікірді айтады.

69 Бұл сөздер Аллаһ Тағаланың одақтас тайпаларды адамдар арасындағы шайқассыз әрі мүлде қандай да бір адамдардың араласуынсыз талқандағанын білдіреді. «Тайпалар» дегенде бұл жерде «Хәндак (Ор) шайқасы» деген атпен аталып кеткен тіке-тіресте Аллаһтың Елшісіне (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) қарсы біріккен пұтқа табынушылардың топтары меңзеледі.

70 Екі қолды тек дұға еткен кезде ғана көтеру қажет, зікір айтқанда екі қол көтерілмейді. Сондай-ақ осы жерде зікір үш рет, ал дұға екі рет айтылатынына нұсқау бар.

71 Бұл хадис Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) рәсімдік жүгіруді (сағи жаяу жасағанына нұсқайды. Жәбирдің (Аллаһ оған разы болсын) басқа хадисінде Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) әс-Сафа мен әл-Маруа (төбелерінің) арасында сағиды түйенің үстінде жүріп өткендігі туралы жеткізіледі: ол осыны адамдар оны көрулері, (оның жасап жатқан рәсімдерін) бақылап жүрулері және оған өздерінің сұрақтарын қоюлары үшін жасады, өйткені оның айналасына өте көп халық жиналған болатын.

72 Яғни қажы оң және сол жақта орналасқан және біздің кезімізде жасыл түспен белгіленген нұсқау белгісіне дейін жүріп барады. Бірінші белгіге жеткен кезде ол келесі белгіге жеткенше жылдам жүгіреді. Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) кезінде осы жерде түбі майда тастармен жайынған әл-Әбтах атты кеуіп кеткен арна орны болатын. Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Әл-Әбтах уадиін жылдам жүріп өту керек», - деген.

73 Кейін қажылық жасаушы адам артына қайтуы және әс-Сафаға көтерілуі қажет. Ол жай жүріспен жүріп өтуге тиіс жерлерді жүріп өтеді, әрі сағи жасап өтуге тиіс жерлерді жүгіріп өтеді. Бұл әс-Сафа мен әл-Мәруа арасын екінші рет жүріп өту болып саналады. Кейін ол әл-Мәруаға қайтады. Сөйтіп ол осы екі төбенің арасын жеті рет жүріп өтпейінше қайталай береді. Жетінші сағи әл-Мәруада аяқталады.

Әс-Сафа мен әл-Маруаның арасын мініс құралын пайдаланып өтуге де болады. Алайда Пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл рәсімді жаяу орындау ұнайтын.

Қажы әл-Маруадағы жетінші айналымын біткен кезде, шашын қысқартады да, осымен оның умрасы аяқталады. Енді оған ихрам кезінде тыйым салынған нәрселер рұқсат етіледі және ол ихрамсыз күйде әт-таруия күніне (яғни зул-хижжа айының 8-іне) дейін қала береді.

Кім ихрамға умра мен қажылықты қоса орындамау ниетімен кірген әрі өзінің тұрғылықты жерінен құрбан шалатын малын айдап келмеген болса, сол Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұйрығына ілесіп әрі оның ашуын туғызған нәрседен қашқақтап, ихрам халінен шығуға тиіс. Ал кім өзімен бірге құрбандыққа шалатын малын айдап келген болса, сол ихрам халінде болуын жалғастыра береді әрі одан Айт Күнінде тас лақтыру рәсімін орындаған соң ғана шығады.

74 Тауаптан айырмашылығы - сағиде сүннет (нәпіл) болмайды. Сағи жасауда айтылатын нақты белгіленген зікір түрі жетпеген.

75 Бұл іс-әрекет Сүннетке жатады. Әт-тәматтуғ қажылығын орындаушы қажылар үшін (умра жасап болған соң) басты қырып тастау емес, шашты қысқарту абзалырақ болады. Ол басын айт Күні, қажылықтың барлық рәсімдерін аяқтап болған соң қырып тастайды, бұл туралы Ибн Таймийя мен басқа ғалымдар айтқандай. Ал Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Уа, Аллаһ! Шашын қырып тастағандарды жарылқа», - деп үш рет, ал «Қысқартқандарын жарылқа», - деп бір рет айқанына келер болсақ, бұл сөздер әт-тәматтуғ қажылығын емес, әл-қиран немесе әл-ифрад қажылық түрлерін орындаушыларға қатысты айтылған.

76 Бұл зул-хижжа айының 8-күні. Ол тәруия күні деп аталуының себебі – осы күні келесі күндерге, яғни қажыларды сусындандыру және басқа да қажеттіліктер үшін су жиналып әзірленетін. Қз.: “ән-Ниһайя”.

77 Яғни сендер алдын орындауды ниет еткен әл-ифрад қажылығының орнына умраны жасаңдар, сосын ихрам халінен шығыңдар да, (8 зул-хижжаға дейін) әдеттегідей өмір сүріңдер. Қз.: «Фатх әл-Бәри».

78 Ән-Нәуауи былай деді: «Ғалымдардың көпшілігі бұл сөздердің мағынасы қажылық айларында умра жасауға болатындығында деп есептейді, ал (бұл) Исламға дейінгі надандық дәуіріндегі қажылық айларында умра жасауға тыйым салынатын тәжірибенің күшін жойды».

79 Әрі осыда әт-тәматтуғ қажылығын жасайтын адам өз мойнынан бірден екі міндеттемені түсіретініне нұсқау бар.

80 Редактордың ескертпесі: яғни бәрібір өзгертуге болмайтын және бәрібір қашып құтыла алмайтын нәрсені істеудің қажеті не?

81 Басқа бір хадисте келесі қосымша бар: “Бақыттыларға қатысты айтар болсақ, олар үшін бақытты амалдарды істеу жеңілдетіледі, ал бақытсыздарға келер болсақ, олар үшін бақытсыз амалдарды істеу жеңілдетіледі”, - содан соң ол (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) (мына аятты) оқыды:

жүктеу/скачать 6.65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: