Kz $$$umkd name$пэоәК «Ежелгі дәуір және Орта ғасыр қазақ әдебиетінің тарихы»
$$Kz $$$umkd name$пэоәК «Ежелгі дәуір және Орта ғасыр қазақ әдебиетінің тарихы»
2-007-002.2.7.2 Сұрақ атауы 2 А.Иүгінеки мұрасын зерттеуші қазақ ғалымдарының /А.Машанов, А.Қасымжанов, А.Көбесов, т.б./ еңбектері
жүктеу/скачать 4.12 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- $$$002-008-000$3.2.8 Дәріс №8. Дәрістің атауы.
- Қожа Ахмет Йассауи
$$$002-007-002$3.2.7.2 Сұрақ атауы 2 А.Иүгінеки мұрасын зерттеуші қазақ ғалымдарының /А.Машанов, А.Қасымжанов, А.Көбесов, т.б./ еңбектері.Ахмет Яссауи – сопылық әдебиеттің ірі өкілі, әйгілі ақын, есімі ислам әлеміне мәшһур болған ойшыл қайраткер. «Диуани хикмат» - түркі халықтарының ХІІ-ғасырдың сақталған әдеби ескерткіші. «Даналық кітабын» зерттеуші ғалымдар /М.Ф.Кепрюлю-заде, А.К.Боровков, А.Н.Самойлович, Е.Э.Бертельс, Э.Р.Рустамов, Н.М.Маллаев, Г.Ф. Благова, т.б. туралы/. «Диуани хикматтың » қазақ тіліне тәржіма жасалуы /М.Жармұхаметұлы, С.Дәуітұлы, М.Шафиғи, Б.Сағындықов т.б./. «Диуани хикмат» - исламның дін-шариғат жолдарын дидактикалық мазмұнда поэзия тілімен белгілеген жыр жинағы. «Даналық кітабы» - адамзатты туыстық-бауырмалдыққа, ізгілікке, имандылыққа шақырып, мұсылман дінінің қағида шарттарын, Аланы танудың жолдарын баяндайды. «Диуани хикматтағы» сопылық ағымның философиялық ой-пікірлері: әділдік жолына түсу, ақиқатты іздеп табу, адамның рухани өмірінің таза болуы, т.б. &&& $$$002-007-100$Дәріс №7.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1. Ақиқат сыйы турасындағы ғалымдардың ой-пікірлері 2.А.Иүгінеки мұрасын зерттеуші қазақ ғалымдарының /А.Машанов, А.Қасымжанов, А.Көбесов, т.б. / еңбектері Ұсынылатын әдебиеттер: 1. Келімбетов Н. Қазақ әдебиетінің ежелгі дәуірі. Оқулық. -А.1986. 2. Ежелгі дәуір әдебиеті. Бірінші кітап. Хрестоматия. /Құрастырғ; А. Қыраубаева/. -А. 1991. 3. Келімбетов Н., Канафин Ә. Түркі халықтары әдебиеті. Оқулық хрестоматия. -Л.,1996 4. Айдаров Ғ. Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі. -А.,1986 5. Кобосов А. Әл-Фараби. Зерттеу. -А.,1971 6. Қожа Ахмет Яссауи. Диуани хикмат/ауд. X. Иманжанов/. -Түркістан,1991 &&& $$$002-008-000$3.2.8 Дәріс №8. Дәрістің атауы. Қожа Ахмет Яссауи мен Сүлеймен Бақырғани шығармашылығы.
&&& $$$002-008-001$3.2.8.1 Сұрақ атауы 1 Қ.А.Иассауи – сопылық әдебиеттің ірі өкілі. Қожа Ахмет Йассауи– түркістандық ғұлама, әулие. Қожа Ахмет Йассауидың арғы тегі қожалар әулеті. Әкесі – Исфиджабта даңққа бөленген әулие, Әзірет Әлінің ұрпағы Шейх Ибраһим. Анасы – Мұса шейхтың қызы Айша (Қарашаш ана). Мұса шейх те Исфиджабта әулиелігімен танылған. Кейбір деректерде Қожа Ахмет Йассауидың Ибраһим атты ұлы менГауhар Хошназ (Жауhар Шахназ) атты қызының болғандығы айтылады.Қожа Ахмет Йассауидың ұрпағы негізінен осы қызынан тарайды. 9 ғасырда Отырар, Исфиджаб, Баласағұн,Иасы, Сауран, Сығанақ Шаш, Сүткент, Жент, Кудур, Отлук, Өзкент, тағыда басқа Мауераннахр қалаларында ислам діні уағызшыларының белсенді әрекеттері саяси сипат алған болса, 10 ғасырдан бастап ислам ілімі жолындағы тәлім-тәрбиелік ордалар – медресе-теккелер түбегейлі орнығып, исламдық-руханияттық ахлақи (моральдық) ұстанымдар қалыптаса бастады. Қожа Ахмет Йассауи дүниеге келмей тұрып, Исфиджабта исламдық фикһ (құқық) мектебі ханафи мазһабының ондаған өкілдері өмір сүрді. Йассауи ілімі осы саяси-әлеуметтік, тарихи шарттарға байланысты қалыптасты. Қожа Ахмет Йассауи ұстаздарының көшбасшысы – Арыстан баб. Кашифи “Рашахат-ул айн-ил хайат” атты еңбегінде Қожа Ахметтің Арыстан бабтың шәкірті болғандығы, одан заһир және батин ілімдерінің сыры мен мәнін үйренгендігі, оған 16 жылы қызмет еткендігі туралы мәлімет береді. Йассауидың “Диуани хикметінде” де Арыстан баб жиі ауызға алынады. Қожа Ахмет Йассауидың өмірі мен қызметі туралы Жазба деректерде (Хазини, “Жауаһир-ул Абра Мин Амуаж-ил Биһар”) оның Юсуф Хамаданидың шәкірті екендігін көрсететін деректер болғанымен, соңғы зерттеулерде оны теріске шығаратын тұжырымдар айтыла бастады. Қожа Ахмет Йассауидың алғашқы шәкірті – Арыстан бабтың ұлы Мансұр Ата, екінші шәкірті – Сайид Ата Хорезми, үшінші шәкірті – Сүлеймен Бақырғани. Осылардың ішіндегі ең көрнектісі – Бақырғани (Хакім Ата) (Кашифи, “Рашахат-ул айн-ил хайат”). Тағы бір танымал шәкірттерінің бірі Мұхаммед Данышменди сопы Қожа Ахмет Йассауидың “Мират-ул Қулуб” атты мұрасын хатқа түсірді. Сондай-ақ Садр Ата, Бадр Ата, Қажы Бекташ Әулие, Сары Салтұқ, Шейх Лұқпан Перенде сияқты тұлғалар да Қожа Ахмет Йассауидың шәкірттері саналады. А.Беннигсон Қожа Ахмет Йассауидың Шопан Ата және Зеңгі Баба атты да шәкірттерінің болғандығын айтады. Йассауи шәкірттері жөнінде Фуат Көпрулу: “Мутасаууфтардың (сопылардың) өмірбаяны жайлы еңбектерде Ирак, Хорасан және Мауераннахр сопыларынан басқа түркі шейхтары деп жүрген сопылардың барлығы дерлік Қожа Ахмет Йассауи тариқатының шейхтары еді” дейді. Ахметтің әкесі діндар, құдай жолын ұстаған атақты шайкылардың бірі болған секілді. Бұлай дейтін себебіміз, ақынның 149-хикметінде оның шыққан тегі туралы төмендегі сыр шертеді: ...Ысқақ баба жұрыны, шейх Ибраһим Құлыны, Машайықтар ұлығы - шейхым Ахмет Ясауи. ….Иасы оның арасы, жатыр гауһар парасы, Машайықтар сарасы - шейхым Ахмед Ясауи. Ахмет Бұқар қаласында Юсуф Хамаданидан діни білім алғаннан кейін, Түркістанға келіп, сол кезде Орталық Азияда кең тараған сопылық, діни-тақуалық идеялардың ірі насихатшысына айналады. Ахмет Ясауидің ержете келе Түркістанға келуі дінге байланысты болса керек. Ақын өз өлеңдерінде Түркістанға келгені жайында былайша баяндайды: ...Он жетімде Түркістанда тұрдым, міне Он сегізде Шілтеменеи шарап іштім, Рузы қылды, Жәннат кезіп қорлар құштым, Хақ Мұстафа жүздерін көрдім, міне... жүктеу/скачать 4.12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|