Îльга Õабижановна Àéìаганбåòова

73
Өз «Менінің» мән-мағынасын түсіну – бұл тұлғаның құндылықты 
бой көтеріп, кемелденуі. Бұл үдеріс орта балалық шақта басталып, 
«Мен-ге» (яғни «маған») ұқсаған «басқа адамдармен» өзін ұдайы салыс-
тыра бағалау негізінде жүріп жатады. Осы үдеріс барысында тұлғаның 
жақсылық пен жамандық, өмір мақсаты мен мәні және басқа да рухани 
– адамгершілік пен дүниетанымдық ұстанымдары жөніндегі түсініктері 
қалыптасады.
З. Фрейд әлеуметтенудің келесідей психологиялық тетіктерін ажы-
ратады: ұқсау (имитация), теңестіру (идендификация), ұят және кінә
сезімдері.
Ұқсау (имитаця) – баланың қандай да белгілі әрекет-қылық үлгісін 
саналы қайталауға тырысуы. Мұндай үлгі ата-ана, жақын-жуық, 
достарының және т.б. әрекеттері болуы мүмкін.
Теңестіру (идентификация) – қандай да қауымдастық мүшесі 
екенін сезіну. Өзін теңестіру арқылы бала ата-аналарының, ағайын-
туыстарының, достарының, көршілерінің және т.б. әрекет-қылық 
үлгілерін, олар бойындағы құндылықты өнегелерді өзінің меншікті 
сапа-қасиеттері ретінде қабылдайды.
Психологиялық ұқсау мен теңестіру ұнамды тетіктер ретінде 
танылған, себебі бұлар белгілі әрекет-қылық қалыптарын қабылдауға 
бағдарланған. Ал ұят пен кінә – кейбір әрекет-қылық үлгілерін 
қабылдауға шек қояды немесе тіпті қабылдатпайды, осыдан мұндай 
тетіктер болымсыз не кері деп есептеледі.
Ұят, әдетте, адамды масқара, әшкере ету сезімімен бірге жүреді. 
Бұл сезім тұлға әрекетін басқалар көзімен бағалауға негізделген.

жүктеу/скачать 4.35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: