Лекция №1 Тақырыбы: Кіріспе. Өсімдіктер физиологиясы пәні және маңызы (1 сағат) Лекция жоспары
жүктеу/скачать 0.8 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тигмотропизм.
- Электротропизм
- Травмотропизм
| Геотропизм. Өсімдік тіршілігінің жердің тарту күшіне байланысты бағытталып өсуін геотропизм деп атайды. Олардың негізгі тамыры тік төмен қарай (оң геотропизм) өседі де негізгі сабақ (дің) жоғары қарай (теріс геотропизм) өседі.
Геотропикалық иілу де өсуге байланысты. Сабақтың төменгі жағы қарқындылау өседі. Кейде күшті нөсер жаңбырдың немесе желдің әсерінен дәнді дақылдар құлап қалады да, біраздан кейін көтеріледі. гер өсімдіктер масақтанып, гүлденген болса, сабақтың тек үш жағы көтеріледі. Тұқым ұрығының жаңа ғана қалыптасқан негізгі тамырын көлбеу жайғастырып қойса, оның ұшы төмен қарай тік өседі. Геотропизм – тарту күшін қабылдау, тітіркенуді ауыстыру және тітіркенуге жауап өскіннің иілуі деп бөлінеді. Геотропикалық құбылыста әсерленуге қажетті мезгіл 2 мин, реакция мерзімі 10-90 мин шамасында болады. Магнитті күшті қабылдау клетка мембранасына (плазмолемма немесе ЭТ) цитоплазмадағы ауыр бөліктердің – статолиттердің қысым әсеріне байланысты. Статолиттер ретінде амилопластар, хлоропластар, ГА, сондай-ақ клеткада кристалдар күйіндегі қымыздық қышқыл тұздар, карбонаттар әсер етуі мүмкін. Хемотропизм. Өсімдік мүшелерінің химиялық қосындылардың әсерінен өсу бағыттарын өзгертуі хемотропизм деп аталады. Ол тамырда, тозаң – түтіктерінде, шықшылдақтың без түтікшелерінде, т.б. байқалады. Бұндай тітіркендіргіштерге қышқылдар және сілтілер (Н+ және ОН- иондары), минералдық тұздар және органикалық қосындылар (трофикалық), гормондар т.б. заттар жатады. Өсімдік мүшелері, бөліктері, (ұлпа клетка) тітіркендіргіш жаққа бағытталып (оң хемотропизм), немесе (теріс хемотропизм) өсуі мүмкін.Хемотропикалық қимыл газдарға да байланысты болуы мүмкін.Тигмотропизм. Өсімдік мүшесінің басқа бір денемен жанасуына байланысты өзгеруі тигмотропизм деп аталады. Бұған өрмелеп өсетін өсімдіктер мұртшаларының , ауа тамырлар ұштарының , жапырақ , сабақтардың түрліше жанасу нәтижесінде бағытын өзгертулерін келтіруге болады. Термотропизм. Жылықтың бір жақты әсерінен өсімдіктерде термотропизм құбылысы байқалады. Асбұршақ тамырының өсу аймағының температурасы 26 0С –тан 41 0С-ға дейін көтерілгенде тамырдың өсуіне 5 есе артатындығы (кері термотропизм ) байқалады. Электротропизм . Өсімдік мүшесін электр алаңына орнатқанда, немесе өсімдікі арқылы электр тоғын өткізгенде электротропизм байқалады. Колеоптиль ұшынан көлденең ток (20 мк А ) 2мин өткенде оның иілгенін көруге болады. Өскіндерді эленктрлік алаңға (конденсатор қалақшыларының арасына) орнықтырып бақылау жүргізсе, өркендер оң ал , тамырлар теріс зарядты табақшаға қарай иіледі. Бірақ ол үшін өте күшті ток қолдану қажет болады. Травмотропизм. Өз кезінде Ч.Дарвин тамырдың бір жағына уытты затпен әсер еткенде (AgNО3)оның қисайып өсетіндігін байқаған болатын. Әдетте тамырлар зақымданған жағынан қарама-қарсы бағытқа иіліп өсседі. Мысалы, кейбір өсімдіктердің (қыша , күнбағыс,бөрібұршақ) өскіндерінен тұқым жарнақтарын толық жұлып тастап олардың қисайып өсетіндігін байқауға болады. Жапырақ алақанының бір шетін жұлып тастағанда сағақ пен орталық жүйе жараланған бағытқа қисаяды. Жапырақтарды түгел алып тастап сабақтың гүлшелерді бір жақты бөліп тастап , өркеннің жараланған жаққа бағытталып өсетіндігін байқауға болады. Көпщілік жағдайда травмотропикалық иілу өсімдіктің (оң травмотропизм) жараланған жағына бағытталады. жүктеу/скачать 0.8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|