Лекция: 15 сағ. Лаборатория сабақтар: 30 сағ СӨЖ: 45 сағ обсөЖ: 45 сағ Барлық сағат саны: 135 сағ

Лекциялық тақырыптық жоспар

Мақсаты: Информация және Информатика жөнінде толық мәліметтер беру.

1. 
   “Информация” деген сөз адам үшін нені білдіреді.
   
2. 
   Адам информациялармен не атқарады және информацияны қалай қабылдайды.
   
3. 
   Информатика.
   
4. 
   Информатиканың негізгі бағыттары.
   

Қазіргі кезде информация адам өміріне, ғылымның әр түрлі салаларына кеңінен енеді.

Әсіресе информация философия, экономика, физика, математика, информатика және т.б. ғылыми салаларында кеңінен қолданылуда. Бірақ информация ұғымы әр ғылым саласында әр түрлі мағынада қолданылып жүр. Информация ұғымын біз қалай түсінетінімізді ойлап көрейікші.

Күнделікті сіздің оқыған газетіңіз, радиодан естіген хабарыңыз, теледидардан алған мәліметтеріңіз, естіген жаңалықтарыңыз. Жалпы көпшілікке арналған информация құралдары болып табылады.

Сондықтан да информация ұғымынан бір мәнді анықтама беруге болмайды.

Бірақ күнделікті өмірден алынатынына және пайдалатындығына сүйене отырып, мынандай жуық анықтама беруге болады.

Информация алу дегеніміз – бізді қоршаған дүниенің құбылыстары мен объектілерінің қасиеттері, құрылымы немесе олардың бір – біріне қатысуы жөнінде нақты мәліметтер мен деректер алу.

Информация – белгілі бір нәрсе (адам, жануар, зат, құбылыс, және т.б.) туралы таңбалар мен сигналдар түрінде берілетін мәліметтер тобы.

Информация материя және энергиялармен қатар бізді қоршаған ортаның фундаментальды негізі болып табылады.

ІІ. Адам информациялармен не атқарады Біріншіден, адам информацияларды сақтай алады. Біз кітап, газет, журналдар оқығанда, өзіміздің мимызға информация жинаймыз. Сіз радиодан бұрын естіген деректерді, бірнеше күн өткеннен кейін біреуге айтуыңыз мүмкін. Демек, адам миы информацияларды тек қабылдап қана қоймай, оны сақтай да алады.

Екіншіден, адам информацияларды шығарыпбере алады. Адам өз миында сақталған информацияларды біреуге айтып бере алады. Әңгіме кезінде бір адам айтушы (информация жолдаушы), ал екінші адам тыңдаушы (информиация қабылдаушы) болады.

Информация алмасу үшін жолдаушы және қабылдаушы болуы керек. Хабар беруге пайданылатын құралды информация беру арнасы деп атайды. Оған теледидар, радио, компьютерлік желі, басылған құжаттар және т.б. жатады.

Үшіншіден адам информацияларды өңдей алады.

Информацияларды өңдеуден бір информация негізінде жаңа информация алуды айтады.

Информациялар өңделген, оның берілу түрі, алу жолдары өзгереді, бірақ оның мағынасы өзгермейді.

Мысалы: Есепті шешу үшін сіз мыналарды орындайсыз.

1. 
   Есептің берілуін оқулықтан оқисыз информация аласыз.
   
2. 
   Есепті шешесіз яғни информацияларды өңдейсіз.
   
3. 
   Нәтижені оқытушыға көрсетіп, оған информация бересіз.
   

Сонымен, адам информацияларды сақтай алады, өңдейді және шығарып бере алады. Бұл жағдайда адам қалайда бір амалдар орындайды, оны информациялық процесс дейді.

Информатциялық процессті, әр түрлі құрылғыларды пайдалана отырып , өзі ұиымдастыра алады. Ол құрылғылар қатарына: қағаз , магниттік таспа, дискі, калькулятор, компьютер және тағы басқалар жатады.

Информациялар жинақталады, беріледі, сақталады және өңдейді.

Информациялар арқылы орындалатын әрекеттер информациялық процесстер деп аталады.
Информатика.
Информатика – ЭЕМ арқылы информацияны жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу және оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін жаңа ғылыми пән.

Информатиканың оқытудың маңыздылығы бұл ғылымның тек ЭЕМ – дерді пайдалану мүмкіндіктерімен олардың жұмыс істеу принциптерін түсіндіріп қана қоғамдық өмірде және адамдар арасында информатиканы кеңінен тарату заңдары мен тәсілдері туралы түсініктер береді. Информатиканың негізгі объектісі, яғни оның шикізаты мен бертін өнімі информация болып саналады.

Сондықтан “информация” ұғымы информатика мен ЭЕМ – де жұмыс істеудің ең түбегейлі атауларының бірі болып есептеледі.

Информатика – информацияны алудың, сақтаудың, жаңартудың, тарату мен пайдаланудың барлық аспектілерін зерттейтін ғылым.

Информатика информацияны сақтау мен өзгертуге бағдарланған арнайы компьютерлер шыққанда, яғни біздің ғасырымыздың ортасында пайда болды, бұл құбылыспен бірге компьютерлік революция басталды.

Информатика әрекеттің сегіз негізгі бағыттарын қамтитын ғылыми техникалық пәндердің комплексінен тұрады.

Адаптер.Жүйелік шина.Тайлер.Драйвер магниттік дискілер.Дискіжетек.Монитор.Принтер

Дербес компьютер көптеген сыртқы құрылғылармен принтермен,модеммен,сканермен,кескін салушылармен және т.б жұмыс істей алуы мүмкін.Ал төмендегі негізгі үш құрылғының біреуінсіз компьютердің жұмыс істеуін көз алдымызға елестету қиын .Олар :

1.Жүйелік блок

2.Монитор

3.Клавиатура

Жүйелік блок компьютердің жүрегі және миы,оған кабельдер арқылы клавиатура және монитор,сондай ақ сыртқы құрылғылар жалғанады.Жүелік блок және монитор біріне –бірі тәуелсіз ток көзіне қосылады. Мониторды ток көзіне жүйелік блок арқылы да қосуға болады.

Қазіргі компьютерлерде уақыт счетчигі деген ғажайып құрылғы бар .Ол компьютер қосылған қосылмағанына қарамастан жұмыс істеп,сізге уақытты ,датаны көрсетіп тұрады.

Жүйелік блок
Жүйелік блокта компьютердің мынадай негізгі компаненттері орналасады:

–– Микропроцессор – компьютердің миы.Ол есептеу жұмыстарын жүргізіп,компьютердің басқа элементтерінің жұмысын реттеп отырады.

–– Оперативті жад – программалармен берілгендерді уақытша сақтайды,операциялық жүенің алдын ала енгізілген блоктарын тұрақты сақтайды.

Электронды схемалар, ол компьютердің элементтерін басқарады,жад басқа еске сақтау құрылғылары арасындағы берілгендер алмасуда және информациялардың мониторда,принтерде бейнеленүін басқарады .

–– Иілгіш және қатты магниттік дискілерде жинақтауыш

Ендіру / шығару құрылғыларымен процессор арасында алмастырылатынинформация алмасу алдында адаптер деп аталатын осы құрылғылардың жұмысын үлестіруші интегралдық схемаға келіп түседі. (лат.adaptere—лайықтаушы,үйлестіруші ).Адаптердің жұмысына :екілік кодтарды жадтан мониторға жіберу кезінде бейне адаптер алдымен оларды түрлі символдарға аударатын сигналдарға айналдырады.Кез-келген клавишті басып қоя берген кезде клавиатура сайкес екілік сегіз разрядты кодтық символдарын процессорға бірінен соң бірін ретімен жібере бастайды .Бұл кодты алдымен клавиатура адаптері қабылдайдыда ,оны процессор жұмыс істей алатын паралель кодқа айналдырады.

Адаптердің өздері қабылдаған ағымдық команданы не берілгендерді жазып қоятын ұяшықтары бар .Оларды порт регистірі деп атайды.

Адаптерлер процессор және жадпенен жүелік шина не магистраль деп аталатын көп қабатты платаның ток өткізгіш желісі арқылы байланыстырылған .Байланыстыру шинаға дәнекерленіп қосылған порттар деп аталатын ажыратып қосқыштар арқылы орындалады. Шина үш бөлінеді Адрестік шина ,берілгендер шинасы және басқару шинасы.Адрестік шина арқылы информация жазылатын ұяшықтың адресі жіберіледі.

Берілгендер шинасы арқылы информация,ал басқару шинасы арқылы “информацияны жазу” “информацияны оқу” сияқты командалар жіберіледі.Информатика да құрылғыларда бір бірімен байланыстыратын үйлестіруші жүелермен сигналдарды интерфейстер деп атайды. Мысалы,адаптерлер,жүелік шина және құрылғылардың әрекеттері интерфейстер. Таймер кәдімгі сағат ролін атқаратын интегралдық схема.

Компьютердің ішкі сыртқы құрылғыларының арасында берілгендерді алмастыру драйверлер деп аталатын арнайы программалар арқылы орындалады.(driver жүргізуші,басқарушы ).Әр сыртқы құрылғының өз жұмысын басқаратын арнайы программасы (драйвері)бар

Магниттік дискілер.

Магниттік дискілер информацияны тұрақты сақтау үшін қолданылады.

Магниттік дискілердің екі түрі бар :

Алынбайтын қатты диск (винчестер)

Алынбалы иілгіш диск (дискеталар )

Қатты диск – көп немесе жиі қолданылатын программаларды операциялық жүйенің программаларын программалау тілдерін және компиляторды,

пайдаланушының қолданбалы прогаммаларын текстік документтерді т .б тұрақты сақтау үшін қолданылады. Винчестер жылдамдығы, сыйымдылығы, сенімділігі жағынан иілгіш дискілерден әлде қайда алда. Қатты дискілердің сыйымдылығы әр түрлі. Қазіргі шығып жатқан Винчестрлердің ең төмен сыйымдылығы 41байт көлемінде. Компьютерде бір винчестер бар. Бір компьютерге екі –үш винчестер қоюғада болады.

Дискета – компьютерлер арасында программалар мен берілгендер алмасуда қамтамасыз ету үшін жұмыста қолданылмайтын архивтелген файлдарды программар мен берілгендердің көшірмесін сақтау үшін қолданылады. Кешеге дейін диаметрі 5.25 диюм сыйымдылығы 1.2мбайт болатындискеталар жиі қолданылып келді. Қазіргі кезде жарамды,диаметрі 3.5 дюм,сыйымдылығы 1.44 мбайт болатын дискеталар қолданылып жүр. Сондай-ақ компанент дискілер, сыйымдылғы100МБ баратын Zip дискеталарда қолданылып жатыр .Кейбір компьютерлерде 5.25 дюм дискетаға арналған екі дискавод, кейбір компьютерлерде 5.25 және 3.5 дюмдік дискетаға арналған,кейбіреулерінде екеуі де 3.5 дюмдік дискетаға арналған дисководтар болады.Компакт дискілер үшін СD-ROM, zip дискеталар үшін zip драйвер құрылғыларын қоюға,алуға болады.

5.25 дюм =13.3см 3.5дюм =8.9см

5.25 дюмдік дискіде сақтаулы информацияны кездейсоқ өшіруден сақтау үшін оның жазудан қорғау кетігін қағазбен желімдеп жауып қойса болғаны.3.5 дюмдік дискіде ол үшін арналған ауыстырып қосқыш кнопка бар.

Дискіні бірінші рет пайдалану алдында арнайы команда бойынша оны информацияны енгізуге мүмкіндік туғызатын етіп дайындап (форматтап)алу керек.