Лекция: 15 сағат Лаб раб: 15 сағат СӨЖ: 30 сағат обсөЖ: 30 сағат Барлық сағат саны: 90 сағат

Мәліметтердің берілу тәсілдері

1. Мәліметтерді беру

 

Пайдаланатын әдебиеттер:

а) негізгі:

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

5. 
   М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.
   
6. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
7. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

 

Лекцияның мәтіні:

 

Мәліметтердің берілу тәсілдері.

  Жоғарыда атап өткендей қолданбалы бағдарламалар және сақталынатын мәліметтерге қатысты мәліметтерді берілген тақырыпты сипаттау үшін жалпы қағидаларға(түрінде) үш деңгейлі схемалар түрінде берілуі қарастырыады.

Мәліметтерді беру

  Жерде кеңінен тараған ұғымдардан бұл мәліметтерді концептуалды берілу, сыртқы берілу және ішкі берілулер болып табылады.

Мәліметтерді сырттай беру мәліметтерге қойылған шарттар жинағының қандай да бір анықталған функцияллар (ірі бағдарламалар) болады. Сонымен, әрқайсы функция үшін өзінің сыртқы берілуіба. Сыртқы пайдаланушылық берілу негізінде соңғы пайдаланушылар және М:Қ қүрастырушылар құрастыру процедуралары үшін кіру мәліметтері болатын локалдық сыртқы берілулерді алады.

Пайдаланушының мәліметтерді сырттай беру босын өзіне тән (спицификалық) функционалдық немесе анығырақ айтсақ, нақты кіру және шығу форматтары арқылы табылатын мәліметерге қойылған талаптар жиынтығы болады. Қандайда бір функцияның пайдаланушылық берілуі пайдаланушының нақты функционалдық қажеттілігін және оларды қамтамасыз етуді болжауды бейнелейді.

Локалдық берілу берілген функцияны қамтамассыз ету үшін МҚ-ны интегрованной болуы қажет мәліметтер элементтерін және асардың дара байланысын бейнелейді. Пайдаланушылық және локалдық берілулер арасында бір мәнді сәйкестік әрқашанда баса бермейді. Онан тыс МҚ-дағы функцияларды қайтта істеу функцияларын орындау үшін пайдаланушылық берілуге тікелей қатысы жоқ қосымша мәліметтерді сақтауға керек болады. Пайаланушының және локалдық мәліметтерді беру арасындағы интерфейсті анықтау жинау және мәліметтерге қойылған талаптарды анализ жасау бойынша құрастыру мәселесінің өте маңызды бөлігі болып табылады.

Мәліметтерді концептуалды беру нақты өмірден алғандағы пайдаланушылық берілулерден алынған мәліметтерге қойылған барлық талаптардың толық жиынтығы болып табылады. Жалпы жағдайды концептуалды берілу берілген предметтік обылыста (аймақта) біз модельдеген жалпы ақпараттық қажеттіліктерді көрсетеді.

Ол мәліметтер қорында сақталу үшін арналған мәліметтерді ғана емес қолды істелінетін мәліметтерді де өз ішіне алады.

Консептуалды берілу мәліметтерді пайдаланушының берілуін амалда іс жүзінде асыруды қамтамассыз ететін интегрированной МҚ-ны құрастыру негізі болып қызмет етеді. Сондықтан оны пайдалануларынан бірі болып қолданбалы бағдарламалар жәрдемінде қажетті сырқы берілулерді алатын интергрированной. МҚ –ны құру мүмкіншілігін қамтамасыз ету болады. Мәліметтерді консептуалды беру, сыртқы берілулердің жиынтығы бола отырып копозициялық модель түрінде берілуіде мүмкін. Ол бірнеше локальдік берілулерді бірлестіру нәтижесі болып, мәліметтерді сырттай берілуді алу үшін қолданылады.

М.Қ-ны құрастыру методолгиясы өз ішіне біріккен средства және процедурулар жиынтығын ала отырып, құрастыру уақытын қысқартуға және оның сапасын асыруға мүмкіндік береді.

М.Қ-ны тиімді құрастыруға обычны төмендегілер кедергі жасайды.

Мәліметтерге қойылатын талаптарды керегінше анализ жасамау (оның ішінде атамалар симантикасын және мәліметтердің өзара байланысы);

Структуралау процесінің өте үлкендігі, болу процестің толықтыратын және қолды істеу жұмысын қиындастыруы;

Жүйенің істеп шығару өнімінің құрастыруға байланысты қиыншылықтар;

Техникалық құралдарды пайдалану мен байланысты уақытынгалық шектеулер;

Бұл кергілерді жоғалтуда М.Қ –ның құрастырудағы жүйеленген процедуралар пайда береді.

М.Қ-ны проекциялау этаптары, проекциялау процедураларының жиынтығы көрсетілген. Процесс өз ішіне үш өзіндік этапты енгізеді. Консептуалды проекциялау этабында мәліметтерді жинау, анализ жасау және мәліметтерге болған талаптарды редакциялау орындалады.

Логикалық проекциялау процесінде мәліметтерге болған талаптар структураларға түрленеді. (мысалы сигметнттер иеархиялар түріне)

Олар М.Қ-ны басқару жүйесінде қолданылады. Физикалық проекциялау этапында жүйенің өтімділігімен байланысты сұрақтар шешіледі. Мәліметтерді сақтау структуралары және оған ену әдістері анықталады. Проекциялаудың әрбір этапы итерациялық процедуралар жиынтығы ретінде қарастырылады, оларды орындау нәтижесінде модель алынады. Консептуалды проекциялау этаптарында консептуалды модель алынады. Логикалық проекциялауда логикалық модель алынады, физикалық проекциялауда физикалық проекциялау алынады.

Процестің барлығы итеративтілік түрінде сипатталады. Логикалық және физикалық проекциялау кезеңінде алынған проекциялау нәтижелері проекциялау жүйелернің талап берілген қасиеттерін қамтамасыз ету үшін өзгертулер және итерацияны қайталауды талап етуі мүмкін.

  

IX- лекция.

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

 М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.

4. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
5. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

 

Лекцияның мәтіні:

 

Мәліметтердің реляциялық моделі.

Мәліметтердің реляциялық моделі математикалық қатынастар ұғымдарына негізделген. Реляциялық моделдерге мәліметтер және байланыстар әрқайсысы бірнеше ерекшеліктерінен атамаланған бағандардан құралағн кестелер түрінде беріледі.

Қатынас-бұл бағандар және жолдардан құрастырылған жазық кесте

Атрибут- бұл қатынастың атамаланған бағаны.

Реляциялық моделдерде қатынастар мәліметтер базасында берілген обьекттер туралы ақпаратты сақтау үшін қолданылады. Қатынастар негізінде жолдары бөлек жазулар, ол бағандары – атрибуттарға сәйкес келетін екі өлшемді кестелер түрінде болады. Бұл жерде атрибуттар кез-келген тәртіпті орналасуы мүмкін. Олардың орнын ауыстырғанмен қатынас сол күйінде қала береді; Сондықтан мағынасы өзгермей қала береді:

Домендер төтенше күшті компонентті реляциялық моделдерді береді. Реляциялық М.Қ-ның әрбір элементі қандай да бір доменде анықталады. Домендер арибуттардың әрқайсысы үшін айырықша болуы мүмкін. Бірақ, екі және одан асиам атрибуттар бір ғана және сол доменде анықталуы мүмкін. Мысалы,

ЖОО (атрибутына) қатынасында код атрибутының төмендегі домендер бар 

Домен ұғымы үлкен мағынаға ие, ол арқылы пайдаланушы моделдің мағынасын және (көзін орталық ) атрибуттар қабылдайтын мәндер истошнигін орталықтан анықтауы мүмкін. Осының нәтижесінде жүйеде реляциялық операцияларды орындағанда көбірек ақпарат алу мүмкіншілігі туады. Бұл дәйекті болмаған семантикалық операцияларды орныдаудын сақтайды. Мысалы, көше атын телефон номерімен салыстыру мағынасыз болып қалады, егер бұл екі атрибутты анықтайтын домендер символдық жолдар болған жағдайда да.

 

X- лекция.

 

Пайдаланатын әдебиеттер:

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

5. 
   М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.
   
6. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
7. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

 

Лекцияның мәтіні:

Қатынастар дәрежесі оның ішіндегі атрибуттар мөлшерімен анықталады.

Қатынастағы кортеждер мөлшері деп қатынастардың координалдығына айтады. Бұл сипаттама кортеждердің әрбір қосылуында немесе жойылыуында өзгеріп тұрады.

Реляциялық мәліметтер қоры – бұл нормаланған қатынастар жиынтығы.

Реляцияланған МҚ структурасы нормаланған деп аталатын ерекше әдістермен анықталатын қатынастарда тұрады.

Реляциялық моделдерде қолданылатын термонология шатасуларға алып келуі мүмкін. Ұсынылған екі набордағы терминдерден тыс жалғыз үшіншісі бар. Бұл жерде қатынастар файл, кортеждер – жазулар , ал атрибуттар - өрістер деп аталады.21-сурет

 

Қатынас терминінің ақиқат мағынасын түсіну үшін бірнеше математикалық модельдерді қарастырамыз. Айталық, бізде ∆₁ және ∆₂ екі жиын бар болсын. Бұл жерде ∆₁={2,4} және ∆₂={1,3,5}. Бұл екі жиынның декартық көбейтіндісі деп бірінші болып ∆₁ элементі, ал екінші болып ∆₂ жиынының элементі келетін мүмкін болған барлық жағдайлардың жұптықтарының наборына айтылады. Бұл көбейтіндінің альтернативті өрнектеу әдісі болып, бірінші ∆₁ жиынның элементі, ал екінші болып ∆₂ жиынының элементі келетін барлық комбинацияларды іздеу болып табылады. Берілген мысалды біз төмендегі нәтижені аламыз:

∆₁ х ∆₂={(2,1),(2,3),(2,5),(4,1),(4,3),(4,5) }

Бұл декарттық көбейтіндінің кез-келген жиынастысы қатынас болып табылады. Мысалы, бұл жерде төменде көрсетілген R қатынасты ажыратып көрсете мүмкін:

R={(2,1), (4,1)}

Осы қатынасқа кіретін мүмкін болатын жұптарды анықтау үшін оларды теріп алудың кейбір шарттарын беру мүмкін. Мысалы, егер R қатынас ішінде барлық мүмкін болған жұптардан екінші элементтері 1-ге тең болуына мән беретін болсақ, онда R қатынасты анықтауды төмендегідей көрсетуіміз мүмкін:

R={(x,y)x€ ∆₂, y=1}.

Осы жиындар негізінде басқада қатынастарды сформировать мүмкін, & қатынаста бірініші элемент әрқашан екінші элементтен үлкен болуы керек. Онда & қатынасты төмендегідей көрсету мүмкін:

S={(x,y)/x€ ∆₁ y€ ∆₂ және x=2y}

Берілген мысалда декарттық көбейтінді үшін осы шартқа сай келетін тек бір ғана мүмкін болған жұптық бар. S={(261)}

Бұл қатынастарды анықтау үшін ішінен мәндер теріп алынатын жиындарды немесе домендерді көрсетіп өту қажеттілігіне мән берулеріңіз керек.

 

XI- лекция.

(1 сағат)

 

Пайдаланатын әдебиеттер:

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

5. 
   М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.
   
6. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
7. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

 

Лекцияның мәтіні:

Мәліметтер қорын басқару жүйесі –СУБД

  СУБД-бұл бағдарламалық қамтамасыздандыруболып,оныың көмегіне пайдаланушылар мәліметтер қорын анықтаы, құрестыруы жәнеұстап тұруы мүмкін,және тағы да онда бақылаудағы енуге амалға асыруы мүмкін.

СУБД бұл бағдарламалық қамтымассыздандыру болып, онда пайдаланушының қолданбалы бағдарламалары мен мәліметтер қоры өзара байланыста болады және төменлнгі мүмкіншліктерге ие болады.

Мәліметтерді анықтау тілі жәрдемінде анықталатын позваляет определяет (DDL –DATA DEFENITION LANGUAGE) DDh тілі пайдаланушыларға мәліметтердің типін және оның структурасын көрсету құралдарын береді, және тағы да МҚ-да сақталатын ақпараттар үшін шектеулерді беру құрамдарында көрсетеді предостовляет.

Мәліметтер қорындағы ақпаратты алып келіп қою, жаңалау, жою және ақпарат алуға мүмкіншілік береді. Оны мәліметтерді басқару тілі (DMh – Data Mauipulation Language) арқылы орындалады. Барлық мәліметтердің және оларрдың описаниелерінің ортақықтанған қоймасының бар болуы DML тлін запростаарды ұйымдастырудың жалпы инструменті ретінде пайдаланылуы мүмкіншілік береді. Оны запростар тілі (query language) леп те атайд.

Запростар тілінің бар болуы файлдық жүйелерге тән болған шектеулерді алып тастауға мүмкіндік береді. Бұл шектеулердің пайдаланушылар тек фиксерленген запростар наборымен немесе тұрақты көбейіп отыратын бағдарламалармен жұмыс істеуге тұра келеді. Бұл бағдарламалық қамтамасыздандыруды басқаруды одан да күрделі проблемаларды тудырады.

DML тілдерінің екі түрі бар –процедуралық (procedural ) және процедураллық емес (non- preocedural) тілдерді. Олар бір – бірінен мәліметтерді шығарып алу әдістерімен айырмашылығы бар. Олар арасындағы негізгі айырмашылық – процедурралық тілдер МҚ-дағы ақпаратты тізбекткр, жазудан кейін жазуды істеп шығарады, ол процедуралық емес тілдер бірден толық бір запистер наборымен жұмыс стейді.

Сондықтан DML процедуралық тілдері көмегінде күтілетін нәтижені қалай алу мүмкіндігі көрсетіледі. Ал процедуралық боломағаан DML тілдерінде нені алу мүмкіндігін баяндау үшін қолданылады. Процедуралыық болмаған тілдер ішінде кеңінен тараған тіл болып, структураланған запростар тілі (Struuctured Query Language-SQL).

Ол қазіргі уақытта арнайы стандартпен анықталады және кез – келген реляциялық СУБД үшін негшізінен міндетті тіл болып есептелінетін.

Ттөменде атап өтілген амалдар (қуралдар) көмегімен МҚ-ға бақылау мүмкіншілігін береді.

Пайдаланушылар жағынан МҚ-ға санкцияланбаған енудің алдын алатын қауіпсіздіеті қамтамасыз ететін жүйелер, - Сақталынатын мәліметтр күйіне қайшы келмеуін қамтамасыз ететін мәліметтердің бүтіндеген сүйемелдеп тұратын жүйелер;

Процестердің біргелікті МҚ-ға енуін бақылайтын қосымшалар мен параллель жұмыс істеу басқаратын жүйелер.Аппараттық немесе бағдарламалық қамтамассыздандырудың бұзылуы нәтижесінде қайшылықта болмаған алдыңғы жағдайындағы МҚ-ның күйін қалпына келтіруге мүмкіншілік беретін қалпына келтіруші жүйеллер;

МҚ-дысақталатын ақпараттардың описаниесін өз ішінен алатын, пайдаланушыларға доступный каталог:

 

XII- лекция.

 

Пайдаланатын әдебиеттер:

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

5. 
   М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.
   
6. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
7. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

СУБД көмегімен мәліметтерді қайта істеу схемасы.

СУБД ортасында төмендегі бас компонентті ерекшелеуге болады.

Аппараттық қамтамасыздандыру, бағдарлламалық қамтамасыздандыру, мәліметтер, процедуралар және пайдаланушылар.

СУБД ортасы.

СУБД ортасында ең маңызды компонент болып, мәліметтер есептелінуі (соңғы пайдаланушылар көзқарасынын ) мүмкін.23-суруетте мәліметтер коомпьютерлер адам арасындағы көпір раиін ойнататындығы көрсетілген.МҚ-на жұмыс істейтін мәліметтер мен бірге мета мәліметтерді де өз ішіне алады.Мега мәлімет деп –мәліметтер турулы мәліметтерді айтамыз. Процедураларға мәліметтер қорын жобалауда және пайдалануда ескерілу керек болған инструкциялар және ережелер кіреді.

Пайдаланушылар және МҚ-ға қызмет ететін персоналберілген жүйенің пайдалану және сопроваждение ету процедураларының ұқсас описаниесін, төменде көрсетілген әрекетерді орындау ережелері туралы инструкцияларын өз ішіне алған, құжаттарды представит ету қажет.

МҚ және СУБД басқа кез-келген ресурстары басқаруда болатындай басқарылса болатын корпоративтік ркесурстар болып есептеледі.

Мәліметтерді және СҚ-ны басқару деп СУБД –ны және онда орналастырылған мәліметтерді басқару және бақылауға айтылады.

Мәліметтер администраторы немесе АД (Date Administration - DA), Мәліметтер қорын МҚ –ны жобалауды өз ішіне алған мәліметтерді басқару, стандарттар, бизнес ережелер және іскерлік процедураларды жасау және сопровождать етуге,сондай ақ МҚ-ны концептуалды және логикалық жобалауға жуап береді.

АД жоғары бөлімдегі басшылыққа кеңесін және өзінің ұсыныстарын береді. Сонымен бірге МҚ корпоративті мақсаттармен орнатылған МҚ дамуының жалпы дамуына сәйкестігін қадағалайды.

Мәліметтер қорының адменистраторы АБД МҚ-ның, өз ішіне физикалық жобалауы және жобаның іске реализациясын, мәліметтердің қауіпсіздігін қамтамасыздандыру және бүтіндігіне, операциялық жүйелерді сопроваждениесіне қоса үзату, сондай – ақ қосымшалар және пайдаланушылардың максимал өнімділігіне жауап береді.

АД-мен салыстырғанда АБД –ның міндеттері техникалық сипатқа көбірек ие болады, және оның үшін нақты СУБД және жүйелік айналасын білу қажет болады. Кейбір ұжымдарда олардың арасындағы айырмашылық бөлінбейді, ол басқаларында коорпоративтікресурстардың маңыздылығы бөлек персональ торптарын өзіне көрсетілген міндеттер шегін ерекшелеу қажеттілігінде болады.

Мәліметтерді өңдеу жүйесінде АБД –ның орны АБД-ның орны мәліметтерлі өңдеу функцияларына және қолданбалы бағдарламалар топтарына тәуелді болмайды. Мәліметтер сөздігінің негізгі назначениясы мәліметтерді құнаттандырулан тұрады.Мәліметтер қоры көптеген пайдаланушыларға қызмет ететіндігінен мәліметтердің не екендігін дұрыс түсіндіру өте қажет боллады. Мәліметтер сөздігі соңғы пайдаланушыда мәліметтердің бейнеленун қамтамассыз етеді. Реляциялық МҚ , соңғы пайдаланушыдағы бейне МҚ басқару жүйесін сүйемелдеп тұрады. Соңғы пайдаланушылар мәліметтерді сақтау тәсілдерімен форматтарына мән бермейді , сондай-ақ оларға ену әдістеріне де.

Бірақ МҚ-ны жобалаушы өз ішіне соңғы пайдаланушының бейнесінднгі сақталынатын мәліметтерді бейнелеуді алғаш, мәліметтерді берудің барлық деңгейлерімен жұмыс алып барады.
XIII- XIV лекция.

Стуктуралау процессі

(2 сағат)

Жоспар:

1. Стуктуралау процессі

Пайдаланатын әдебиеттер:

а) негізгі:

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

5. 
   М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.
   
6. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
7. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

 Структуралау просесі төмендегі 7 этаптан тұрады.

1. 
   Кілттермен атрибуттарды анықтау.
   
2. 
   Кілттер арасындағы М типіндегі қосымша бірлесуі (дополнение асоциаций).
   
3. 
   Транзитивтікті жою.
   
4. 
   Сегменттер (файлдардың) мүшкіл болған структураларын құрастыру.
   
5. 
   Физикалық иерархиаларды құ/у.
   
6. 
   Логикалық байланыстарда қатынасатын сегменттерді анықтау.
   
7. 
   Ссегмент кандидаттардың туынды (вторичное) индекстеуіне анықау.
   

Кілеттер мен атрибуттарды анықтау.

Басқа элементтермен байланысы 1-типтегі ассоциациамен берілетін элементтер негізгі (ключевой)- кіліттік ретінде анықталынады (болып есептелінеді).

1- типтегі ассоциацияға бағытталған, кілттік емес элементтер атрибуттар деп аталады. Кілттер жай және құрама болуы мүмкін.

А) А және В жай кілттер.(А*В –ны анықтайды ол өз кезегінде х-ті анықтайды) х-атрибут;

Кілттер арасындағы М типіндкгі қосымша бірлесуі (дополнение ассоцаций).

Кілттер арасындығы М типіндегі ассоцацияның структуралық реалтзациясы осы кілттер арасындағы инверстік ассоциацмясы берілмегенше толығымен анықалмайды.

Берілген ассоциацияға оған сәйкес ассоциациясы анықталмаған ассоциацианы дара (одиночная) ассоциация деп атаймыз.

 
Х

 

А). Б). В).

Атап айту керек, түрлі объектерді проекциялау процесіне көбінесе жоғарыдан төмен қарай дамиды және М типіндегі дара ассоциациясы арқылы берілуі мүмкін. Мысалы қандайда бір кәсіпорын тармағының структурасын бейнелей отырып, жобалаушы оның құрамына бөлімдерді енгізеді; әрбір бөлім қызметшілер үшін идентификатор ролін атқарады, қызметші өз кезегінде жұмыс істеп отырған проектіне (жобасына) идентификатор болад. Осының негізінде жобалаушы 28-суретте көрсетілген диаграмманы сызады.

Тармақ

М
Бөлім

Қызметі.
М

Проект.
М

 

28-сурет. М типіндегі дара ассоциялар анықтамасы. Мәліметтердің элементтерінің арасындағы байланысты (М:М бейнелеу арқылы анықталатын) структурасын логикалық байланыссыз құру қажет болған жағдайда мәліметтерді физикалық бастапқы сегмент және физикалық туынды Х сегмент артында (қарапайым және жоғары өнімді структуралауды қамтамассыз ететін) түрінде беру ұсынылады. Сондықтан локальдық берілулерді (представлениелерді) бірлестіргеннен соң процедуралар М типіндегі бастапқы туынды кілттер арасындағы ассоцация үшін бірінші типтегі инверстік ассоциацияны қалыртастыра бастайды (29-б-сурет).

А

В У

 А). Б).

Кілттер арасындағы М типіндегі барлық дара ассоциациялары үшін логткалық байланысты орнатуға мүмкіншілік беретін процедураларды істеп шығару альтернативті шешімді предпологайт (ұйғарды)

Транзитивтікті жою.

1-типтегі мәліметтердің екі элементі арасындағы ассоциация артықша (немесе транзитивті) деп аталады. Егер кемінде бастапқы элементтен мақсатты элементке тағы да бір жол бар болса, транзитивтік ассоциацияны бастапқы элементпен мақсат элемент арасындағы байланысты бұзбай жою мүмкін. Транзитивтік қасиет 30-шы суретте көрсетілген.

 
В

30-сурет. Транзитивтіктің Мысалы:

Транзитивтікті жою мәліметтердің артықшалығын шектеу үшін жәнеде оларды жаңалау кезінде пайда болатын қателіктерден құтылу үшін амалға асырылады.

Басқарушы

Басқарушының

телефоны
Мысалы. Қызметші элементінен телефон элементіне болған ассоциацияны транзититивтігін жойылған жағдайда 31-суретте қандай нәтижеге алып келетіндігі көрсетілген. 1

Басқарушы

Қызметші

1 1 1

А). Б).

Бұл жерде қызметшінің номері сұралғанда басқарушының номері беріледі. Мұның шешімі ретінде өзіндік элементтер – телефон номерлері қызметші және басқарушы элементтерінің атрибуттары ретінде қарастыруға болады.

Әр бір кілт элементі идентификациялайды (ұқсастырады немесе теңестіреді), ал кілт айналасындағы топталған атрибуттар осы сегментте бейнелейді.

 
Х

А

 
A X Y З З ЗzZZ ZZ

32-сурет. Сегменттерді құрастыру.

Физикалық иерархиялық құру.

Физикалық иерархиялық 1-типтегі ассоцацияларды бейнелеумен сәйкес түрде, төменнен жоғары қарай, туынды сегментен бастапқыға қарай құрылады. Ең төмен деңгейдегі кілтпен бастап, 1-типтегі ассоцациямен байланысты болған басқа кіліті жоқ болған кілтті құрастыруды, жоьаланушы структурада 1-ші типтегі ассоцацияның бейнесі ең жоғарғы деңгейдегі кілт кездескенше күзетіліп барады.

Басқа ешқандай кілт көрсетпейтін кілтке ең жоғары деңгейдегі кілт деп аталады.

А

B

1

M 1 1

V

P

M
C

W

Y

Z

X

1 1

1 1

А).

33- сурет. Физикалық иерархияларды құру.

Жоғары деңгейдегі кілтке иерархиялық енуге түрлі жолдармен барады. Жоғары деңгейдегі кілті нәтиже беретін иерархияның негізгі сегментін анықтайды. Ал төменгі деңгей кілттері, соңғы деңгейдің сегментін анықтайды. 33 а- суреттегі композициялық моделді қарастырамыз. А,В,С, және Д элементтер кілттер болып мәліметтердің сегментін анықтайды. С және Д элементтері төменгі деңгей элементтері ал А элементтері жоғары деңгейдің жалғыз кілті болады. 1-типтегі ассоцациялардың төменгі деңгейдегі кілттеріне дейінгі бейнесін күзете отырып, 33-б-суретте көрсетілген физикалық иерархияны алу мүмкін. Атрибут деп – 1 – типтегі ассоцацияны идентификациялаушы кез – келген, кілт болмаған элементке айтылады. Әрбір атрибуттың өзінің кілті бар. Бастапқы логикалық модельде 1-кілтпен байланыста болған барлық атрибуттарды 34-суретте көрсетілгендей етіп, 1-сигментке топтастыру қажет.

1

34-сурет. Сегменттерді структуралау.

1 М 1

 
А

А) Б) В)

А

А
М

1. Null – мәндері.

2. Үш мәнді логика.

Пайдаланатын әдебиеттер:

а) негізгі:

1. Сергей Каратыгин. Access 2000 на примерах. Москва, 2000.

2. Абдуллина В. З., Балапанов Е. Қ., Бөрібаев Б. Access жүйесімен жұмыс істеу. Алматы, ЖТИ 2005

3. C. В. Симонович “Информатика – базовый курс”, 1-е издание. Санкт-Петербург “Пресс”, 2002 г.

4. Дж. Куртер. А. Маркви. “MICROSOFT OFFICE 2000”. Санкт-Петербург, 2000

5. 
   MS Access-тің компьютердегі анықтамалығы.
   

5. 
   М. Қ. Байжұманов, Л. К. Жапсарбаева. “Информатика”. Астана, 2004 ж.
   
6. 
   Р. Т. Қадырбаева. “Microsoft Access 2000”. Шымкент, 1999ж.
   
7. 
   Алан Нейбауер “Access 97 для занятых”. Санкт-Петербург “Питер”, 1997г.
   

 

Лекцияның мәтіні:

 

Мәліметтер базасының негізгі мақсаты нақты әлем туралы ақпараттарды сақтау және ұсыну. Бұл ақпараттарды көрсету үшін мәліметтер базасында бағдарламаларға жақсы белгілі болған жолдық, сандық логикалық және т.б. типтер қолданылады. Бірақ, өмірде мәліметтер белгісіз немесе толық емес болған жағдайлар жиі кездеседі. Егер белгісіз мекен-жай орнына бос қатар ендірсек, онда туған күніне не ендіреміз? Жауап бос дата ендіру қанағаттанарлықсыз, өйткені “туған күні бойынша сортта” деген сұраныс берсек дұрыс емес нәтиже береді.

1. 
   Бірінші тәсіл бойынша Null – мәндерді қолданбай нөлдік мән немесе арнайы түрдегі мәндерді қолдану. Мысалы, белгісіз мекен-жай үшін “мекен жай белгісіз” жолын қолдану. Мұндай жағдайда мәліметтерді дұрыс түсіну бағдарламашының еншісінде қалады. Кейде мұндай мәліметтерді табу үшін арнайы бағдарлама жазылуы да мүмкін.
   
2. 
   Екінші тәсіл бойынша белгісіз мәліметтердің орнына Null – мәндер қолданылады. Бірақ, бұл жағдайда үш мәнді логиканы қолдану керек. Егер сұранысты дұрыс бермесек, қарапайым сұраныстарымызда дұрыс емес нәтиже береді.
   

AND

AND	T	F	V
T	T	F	N
F	F	F	F
V	V	F	V

 

OR	T	F	V
T	T	T	T
F	T	F	V
V	T	V	V

 

NOT
T	F
F	T
V	V