Лекция: 30 сағ. Семинар: 10 сағ. СӨЖ: 95 сағ Барлық сағат саны: 135 сағ Аралық бақылау саны: 2 (60 балл)

Лекция №10.

1. 
   К.Бердалиев. “Қазақстан экономикасын басқару негіздері” Алматы 2001ж.
   
2. 
   К.Бердалиев, Е.Мырзалиев. “Басқару негіздері” Алматы 2000ж.
   
3. 
   М.Мескон. “Басқару негіздері” Москва 1999ж
   
4. 
   К.Бердалиев “Менеджмент” Алматы 2005ж
   
5. 
   Г.С.Смағұлова “Аймақтық экономиканы басқару негіздері” Алматы 2005ж
   

6. 
   К.Бердалиев “Менеджмент теориясы және тәжірибесі” Алматы 2005ж
   
7. 
   Н.К. Мамыров “Менеджмент и рыног” Алматы 1998г
   
8. 
   Э.Уткин “Управление фирмы” Москва “Анализ” 1998г
   
9. 
   Герчикова И.Н. «Менеджмент» Алматы: Экономика,2005
   

1. Басшы мақсатты айкындағаннан кейiн стратегиялық жоспарлау процесінiң диагностикалық кезеңiн бастайды әуелi сыртқы ортаны үш параметрi (өлшемi) бойынша зерттейдi.

1. 
   Ағымдагы стратегиясының әр түрлi аспектілеріне ықпал ететін өзгерістерді бағалау.
   

3) Жоспарды түзету арқылы жалпы фирмалық мақсатқа жетуi үшiн қандай факторлардың көбiрек мүмкiндiк беретiндiгiн анықтау.

Сыртқы ортаны талдау процесс болып саналады,сол арқылы стратегиялық жоспарды жасаушылар ұйым тарапынан тысқары факторларды бақылап, фирмаға төнетiн қауiп-қатер мүмкiндiгiн анықтайды.

Сыртқы ортаны талдау ұйымға мүмкiндiктi болжалдау уақтына кездей -соқ жағдайда жоспар жасау уақтына қауiп-қатер төнген жағдайда күнi бұрын ескерту уақытына және стратегияны белгiлеу уақытына мүмiндiк бередi.

Сыртқы ортаны талдау мынадай сұрактарға жауап бередi:

1. 
   Ұйым қазiр қайда орналасқан?
   
2. 
   Жоғарғы басшының пiкiрiнше, болашақта ұйым қайда болуы тисi?
   
3. 
   Ұйым қазіргi орналасқан орнын,басшының ойынша орналасуға тиiстi орынға ауысуы үшiн басшы не iстеу керек?.
   

Экономикалык факторлар. Бұлардың iшнде: инфляция немесе дифляция қарқыны, жұмысбастылық деңгейi, халықаралық төлем балансы, салық ставкасы. Осы факторлардың әрқайсысы фирмаға қауiп-қатер төндiру, немесе жаңа мүмкiндiктер беруi мүмкін. .[9,17-бет]

Саяси факторлар. Бизнес пен кәсiпкер фирмалары жетекшiлерiнiң саяси процеске белсене қатысуы ұйым үшiн мемлекеттiк саясаттын маңызды екендігiн көрсетедi. Басшы жергiлiктi органдардың, үкiмет билігiнiң нормативтiк құжаттарын, қаржыландыру үшiн ұзақ мерзiмге салынған кредидтерiн, жұмысшы күшiн жалдау жөнiндегi шектеулердi және сауда алу мүмкiндiгiн,сондай-ақ басқа елдерге қарсы бағытталған немесе басқа елдермен жасалған тарифтік және сауда келiсiмдер қадағалауы тиiс.Үкiмет іскерлiк мәселелерге тұрақты және белсендi қатысатындықтан ұйымдары саяси әрекеттi мұкият қадағалауы тиiс.

Нарықтық факторлар. Өзгермелi нарықтық, сыртқы орта тұрақты орта талдау обьектiсi болып саналады. Нарықтық сыртқы ортаның факторлары алуан турлі, оған жататындар: Сыртқы демографиялық жағдайының өзгеруi, әр түрлi бұйымдардың өмiрлiк циклiне нарыққа (рынокка) енудiң жеңiлдiгi, халық табысының бөлiнуi жане саладағы бәсеке деңгейi.

Әртурлi нарыктык факторларды талдау басшыга онын стыратегиясын айкындауга жане басекелестерi бойынша фирма позициясын ныгайтуга мумкiндiк бередi.

Техналогиялык факторлар. Сыртқы ортаның техналогиясын талдау өндiрiс технологиясындағы өзгерiстердi ескеруге мүмкiндiк бередi.

Халықаралық факторлар. Көпшiлiк iрi фирмалар мен мыңдаған ұсақ компаниялар халықаралық нарықта жұмыс iстейдi. Осыған орай бiр шама кең ортадағы өзгерiстердi тұрақты бақылап бағалап отыруға қажет.

3. Бәсеке факторлары. Профессор Портер мұндай обьектiнi талдауды, басекелесушi ретiнде,басшы мұндай сурақтарға нақты жауап беруi тиiс деп есептейдi: «Бәсекелесушiге не қозғау салады?». Бәсекелесушiлердi талдауға төрт диагностикалык элементi катысады:

1. Бәсекелесушiлердiң болашақ мақсатын талдау;

2. Бәсекелесушiлердiн ағымдағы стратегиясын бағалау;

3. Бәсекелесушiлерге қатысты саланын, сонда жұмыс iстейтін компанияның алғы шарттарына шолу;

4. Бәсекелесушiлердiң күштi жане осал жақтарын мұкият зерттеу.

5. Басшылардың осы элементтердi мұкият зерттеуiне көмектесу үшiн портер төрт сұрақ ұсынады:

1.Бәсекелесушi өзінiң қазіргi жағдайына қанағаттана ма?

2.Бәсекелесушi стратегиядағы кандай өзгерiс қадамын қабылдайды?

3.Бәсекелесушiнiң осал жерi кандай?

4.Бәсекелесушi жақтан қандай iрi және неғұрлым тиiмдi шаралар килігуi мүмкiн?

Әлеуметтiк мiнез-құлык факторлары, бұл факторларға қоғамның өзгермелi үмiт, қарым-қатынасы мен әдет-ғұрпы жатады.

Қазіргi кездегi кейбiр манызды факторларға қоғамның кәсiпкерлерге деген сезiм күй, қоғамдағы әйелдердiң роль, медет жерлердiн әлеуметтiк мақсаты және тұтынушылар мүддесiн қорғау қозғалысы жатады.

Ұйым үшiн көбiнесе әлеуметтiк фактор проблеманы туғызады корпорацияның өзде әлеуметтiк факторлардың өзгеруiне карай биiмделiп отыруы тиiс.

Сыртқы ортаны талдау арқылы ұйым болатын қауiп-қатердi пайымдап,соған қарсы күнi бұрын әрекет ете алады.
Лекция №11.

Тақырыбы.. Басқарудың ұйымдық-құқықтық нысандары.

Жоспары.

1.Кәсіпорындарды әртүрлі ұйымдастыру-құқықтық белгілері бойынша классификациялау.

2. ҚР азаматтық кодексі және ұйымдастыру құқықтық түрлері.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

а) негізгі.

1. 
   К.Бердалиев. “Қазақстан экономикасын басқару негіздері” Алматы 2001ж.
   
2. 
   К.Бердалиев, Е.Мырзалиев. “Басқару негіздері” Алматы 2000ж.
   
3. 
   М.Мескон. “Басқару негіздері” Москва 1999ж
   
4. 
   А.Б.Рахымбаев “Менеджмент” Алматы 2006ж
   

5. 
   К.Бердалиев “Менеджмент теориясы және тәжірибесі” Алматы 2005ж
   
6. 
   Н.К. Мамыров “Менеджмент и рыног” Алматы 1998г
   
7. 
   Э.Уткин “Управление фирмы” Москва “Анализ” 1998г
   
8. 
   Герчикова И.Н. «Менеджмент» Алматы: Экономика,2005
   

1.Кәсіпкерлік қызметтің орны ең алдымен –кәсіпорын. Экономикалық категория ретінде ол өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастырды ұйымдастырудың негізгі буыны.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі және қолданылып жүрген заңдар мен заңдылықтарға сәйкес кәсіпорындардың мынадай ұйымдық- құықтық нысандары бар:

• 
  Мемлекеттік кәсіпорындар ;
  
• 
  Серіктестіктер;
  

Кєсіпкерлік ќызметке ќатысушылар мен олардыњ єріптестерініњ бірігуін серіктестік деп аталады.Серіктестік шаруашылыќтарѓа єріптестердіњ ќатысуы жазбаша келісімдер мен шарттар т‰рінде бекітіледі.Серіктестерді олардыњ ќ±рылтайшылары ќ±райды.

Серіктестік шаруашылыќтарын м‰шелері:

• 
  басќару ісіне ќатысуѓа;
  
• 
  серіктестік ќызметі жµнінде маѓл±маттар алуѓа;
  
• 
  оныњ ќ±жаттары мен танысуѓа;
  
• 
  несие берушілер мен есеп-айрысќаннан кейін ќалѓан пайданы бµлісуге ;
  
• 
  тиісті м‰лік ќ±ныныњ аќшалай баламасын алуѓа ќ±ќыѓы бар.
  

-негізгі µндірістік ќ±рал- жабдыќтары;

• 
  айналым ќ±ралдары;
  
• 
  аќша ќаражаттары;
  
• 
  басќа да ќ±ндылыќтар кіреді.
  

• 
  ќ±рылтайшылар атынан талап етілген ќ±жаттарды дайындап беруге;
  
• 
  алдын-ала белгіленген жарналар мен салымдарды толыќ жєне µз уаќында тµлеулеріне ;
  
• 
  коммерциялыќ ќ±пияларды саќтауѓа;
  
• 
  ќ±пия аќпараттарды жария етпеуге міндетті.
  

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік алдын-ала белгіленген пайшылар ‰лестерініњ негізінде ќ±рылѓан бірлестік .Оныњ м‰шелерініњ ќоѓамныњ міндеттемелерін орындауда жауапкершіліктері жоќ,олар тек µз ‰лестерініњ мµлшерінде ѓана тєуеклдік жасай алады.

Толыќ серіктестікте µз м‰шелерініњ ‰лестік меншігі негізінде ќ±рылѓан,алайда серіктестіктіњ барлыќ м‰шелері іс-єрекеттердіњ нєтижелеріне µзініњ жеке м‰лкімен толыќ жауап береді

2. Азаматтық кодекстің 9-бабынын 1-тармағынана мемлекеттік басқару органының немесе жергілікті өкілді атқарушы органның заңдарға сәйкес келмейтін құжатын жарамсыз немесе орындауға жатпайды деп тану туралы азаматтық кұқықтарды қорғаудың жаңа тәсілі енгізілген. Азаматтық кодекс қабылданғанға дейін көптеген құқық қолданушы органдар занға сүйеніп жасаған құжаттардың сол заңға сәйкес келмегенімен іс жүзінде оның колданылып келгеніне әрі мүндай заңсыз кұжаттарды ешкімнің де теріске шығармағанына талай мәрте кез жеткізген болатьн, ал осындай келеңсіздік көп қиындық келтірді;

в) азаматтық-құқықтық жауапкершілік өзіндік сипатымен, атап айтқанда, мүліктік және өтем түрінде айқындалады; сондай-ақ оған келтірілген залалды толықтай өтеу талабы да жатады; заң кұжаттарында өзгеше көзделмеген жағдайда, бұл заң бұзушының кінәсінің қандай екендігіне де байланысты болады.

Осы айтылғандарға сүйене отырып, мынадай тұжырым жасауға болады: азаматтық құқық-құқықтың бір саласы, ол тауар-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мұліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты (немесе байланысы жоқ) мүліктік емес жеке қатынастарын реттейтін нормалардың жиьштығы болып табылады.

1. 
   К.Бердалиев. “Қазақстан экономикасын басқару негіздері” Алматы 2001ж.
   
2. 
   К.Бердалиев, Е.Мырзалиев. “Басқару негіздері” Алматы 2000ж.
   
3. 
   М.Мескон. “Басқару негіздері” Москва 1999ж
   
4. 
   А.Б.Рахымбаев “Менеджмент” Алматы 2006ж
   

5. 
   К.Бердалиев “Менеджмент теориясы және тәжірибесі” Алматы 2005ж
   
6. 
   Н.К. Мамыров “Менеджмент и рыног” Алматы 1998г
   
7. 
   Э.Уткин “Управление фирмы” Москва “Анализ” 1998г
   
8. 
   Герчикова И.Н. «Менеджмент» Алматы: Экономика,2005
   

1. Басшыныњ ењ басты міндеті µзіне баѓынышты ќызметкерлерініњ к‰ш – жігерін алѓа ќойылѓан міндеттерді шешуге, жене оларды мейлінше жаќсы атќаруѓа ќабілетті ±йым ќ±руѓа баѓыттау болып табылады. Осы т‰ста тµменбегі аныќтамаларѓа кµњіл бµлуіміз ќажет.

Делегирлеу тек ќана µкілеттіліктер ќабылданѓан кезде ѓана ж‰зеге асады. Сондыќтан жауапкершіліктіњ µзі делегирленуі м‰нкін емес. ¤кілеттіліктерді беру процесі екі т±жырымдамаѓа ж‰гінеді. Классикалыќ т±жырымдама бойынша, ±йым арасында

µкілеттіліктер жоѓарыдан тµменгі буынѓа беріледі жене б±л басќару дењгейін аныќтайды. Ќарама – ќарсы немес µкілеттілікті ќабылдау т±жырымдамасы кейбір жаѓдайда орындаушы ±йымдаѓы µз міндеттерін толыќ ±ѓынѓан кезде басшыныњ берген µкілеттілігін ќабылдамай тастайды деген ±ѓымѓа негізделеді.

Дегенмен кез – келген жаѓдайда µкілеттіліктер шектеулі болып келеді.

2. 
   ¤кілеттіліктер жене жауапкершілік
   

кµрсетуіміз ќажет .

3. Жауапкершілік аз, ал µкілеттілік кµп болса, єкімшілік озбырлыќ, субъективизм, ойластырылмаѓан шешімдер жасалуы ‰лкен жаѓдай туады. ¤кілеттілік аз болѓан жаѓдайда жауапкершіліктіњ зор болуына да жол беруге болмайды, ол аралымды ќимылдыќ ќажетті шешімдер ќабылдау м‰нкіндігін жаяды. М±ндай жаѓдайда ењ ынталы деген ќызметкердіњ µзі кµбінесе дєрменсіз болып шыѓады. Сондыќтан єрбір орган ‰шін ѓана емес, сонымен бірге, єрбір ќызметкер ‰шін де µздеріне ж‰ктелген міндеттерді м‰лтіксіз жене мерзімде орындауына жауапкершілікті берілген µкілеттілікке сєйкес белгілеу ±йымдастырудаѓы µзекті мєселе болып табылады.
Лекция №13.

Тақырыбы. Менеджменттегі коммуникация

Жоспары.

1.Басқарудағы коммуникацияның ролі.

2.Коммуникациялық процесс.

3. Қарым-қатынас түрлері және ұйымдастыру түрлері.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

а) негізгі.

1. 
   К.Бердалиев “Менеджмент” Алматы 2005ж
   
2. 
   Г.С.Смағұлова “Аймақтық экономиканы басқару негіздері” Алматы 2005ж
   
3. 
   А. Үмбеталиев, Ғ.Керімбек “Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік” Алматы 2002ж
   
4. 
   А.Б.Рахымбаев “Менеджмент” Алматы 2006ж
   
5. 
   б). қосымша
   
6. 
   К.Бердалиев “Менеджмент теориясы және тәжірибесі” Алматы 2005ж
   
7. 
   Н.К. Мамыров “Менеджмент и рыног” Алматы 1998г
   
8. 
   Э.Уткин “Управление фирмы” Москва “Анализ” 1998г
   
9. 
   Герчикова И.Н. «Менеджмент» Алматы: Экономика,2005
   

1.Коммуникация дегеніміз – басшылардың тиімді шешім қабылдауы үшін хабарлар, мәліметтермен алмасуыжәне төмендегі буындарға қабылданған шешімдерді жеткізу.

Басқару қызметтерінің барлық түрлеріндегі ақпараттар ,хабарлар,мәліметтер айналымы коммуникациядағы байланыс процестері деп аталынады.

Әрбір басшы өзі басқаратын ұйымның мақсатына жету үшін үш бейнеде көрінеді және басқарудың төрт функциясын орындайды.Осы мақсатқа жету үшін олар хабарлар, мәліметтер мен жұмыс жасайды және олар мақсатқа тура ықпал етеді.

Енді ұйымдардағы коммуникациялық процестерді қарастырамыз.

Бірінші, ұйым аралық және сыртқы ортамен қарым-қатынастары. Әрбір ұйымдардағы қызметтер жөніндегі жазбалар,телефон арқылы сөйлесу, формальды есептер видеоленталар,көзбе көз әнгімелесу, кеңестер т.б қарым-қатынастар байланыстырудың негізгі көзі болып табылады.

Ұйымдар сыртқы қоршаған ортамен байланысты болуы үшін бірнеше құралдарды қолданады.

Ұйымдарда жоғарыдан төмен және төменнен жоғары хабарлар байланысы болып қана қоймай, сонымен бірге ,көлденең байланыстарда болуы қажет.

Бұл байланыс жалпы басшыларға топтардың тиімді жұмыс атқаруы үшін қажет.

Жоғарыда айтылғанындай жалпы ұйымдар:Ресми және бейресми екі компоненттерден тұрады.

Коммуникациялық процесс дегеніміз – екі немесе оданда көп адамдар арасындағы мәліметтердің,хабарлардың алмасулары.Хабар алмасу процесінде мынадай негізгі төрт элементті қарастыру қажет.

1.Жөнелтуші,жіберуші – хабарды жинақтап , өңдеп жіберуші адам.

2.Хабардар етуші немесе жариялау – шартты түрде символдар арқылы берілген хабар;

3.Арналар – хабарлардың берілу құралдары.

4.Хабар алып тұрушы немесе хабар алу – хабарлар арналған және оны өзбетінше түсіндіретін адам.
Аќпаратты жинаќтаѓан

тєжірибе.

Жµнелтуші. Хабарлар Арналар Ќабылдаушы.

Идеяларды табушы адам

Ауызша н/е жазбаша символдар

Хаттар электор байланыс ќ±ралдары

Т‰скен хабарларды ±ѓындырку

Кодтау тандап алады Хабар береді

алады

Идеяны табу,

±ѓыну дыбыс беру



Арналар Жµнелтушіге

Хабарлар тањдап алу дыбыс беру. кодтайды

Єрбір басшы µз ж±мыс уаќытыныњ 50-90 % -ін баѓыныштыларымен бетпе бет сµйлесуге жібереді.Сондыќтанда біз тікелей жеке адамдар арасындаѓы хабарлар мен мєліметтер алмасуын бµліп ќарастырамыз.

Адамдар бір маѓынадаѓы мєлєметтерді, хабарларды жинаќтаѓан тєжірибелеріне байланысты єрт‰рлі т‰сіндіреді жєне жеткізеді. Пікір мен ойлардыњ µзара айырмашылыѓы, орта ќажет ететін ,ќызыѓатын, адамдардыњ ќызыѓушылыќ,сезімталдыѓына байланысты жєне сыртќы ортасына байланысты деректерді, мєліметтерді тањдауы арќылы.ќабылданады.
Семантикалыќ (сµздердіњ маѓынасы) кедергілер.
Керекті ќарым-ќатынастарѓа т‰се отырып,шартты т‰рде берілген белгілі символдарды пайдалана отырып, біз мєліметтер мен хабарлармен алмасуѓа жєне оны т‰сінуге тырысамыз.

Лекция №14.

Тақырыбы. Менеджменттегі басқару шешімдері

Жоспары.

1.Менеджмент процесіндегі шешімнің ролі.

2.Басқару шешімдерін жасау әдістері.

3.Басқару шешімдер сапасының көрсеткіштері.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. 
   К.Бердалиев. “Қазақстан экономикасын басқару негіздері” Алматы 2001ж.
   
2. 
   К.Бердалиев, Е.Мырзалиев. “Басқару негіздері” Алматы 2000ж.
   
3. 
   М.Мескон. “Басқару негіздері” Москва 1999ж
   

4. 
   К.Бердалиев “Менеджмент теориясы және тәжірибесі” Алматы 2005ж
   
5. 
   Н.К. Мамыров “Менеджмент и рыног” Алматы 1998г
   

1.Басқару қызмет процесіне міндетті, қажетті болған басшының кез келген әрекет іс жүзінде белгілі бір шешім қабылдаудан басталады.

Кәсіпорынның және ондағы бөлімшелер қызметін нәтижесі басшының дер кезінде шешімді дұрыс қабылдау қабілетіне әр оны жүзеге асыра білуіне, ал оның жедел мен дұрыстығы басшының тәжірибесімен біліміне байланысты. Егер ол өндірістік техналогияны және адамдарды жақсы білетін болса, жұмыс тәжірибесі мол болса, онда оған шешім қабылдану қиынға түспейді.

Басшы сонымен қоса жете ойластыруы жоқ деректерді болжалдай білу, дұрыс қортынды жасай білу және соның негізінде жағдайға сәйкес келетін шешім қабылдауы тиіс. Басшы кез-келген жағдайда шешім қабылдаудан бас тартпауы тиіс.

Қабылданған шешім бүкіл ұжымының эканомикалық және әлеуметтік нәтижелеріне, әр бір жұмыскерге қолайлы немесе қолайсыз әсер ету мүмкін. Сондықтан да шешім қабылдаған адам өзіне үлкен жауапкершілік жүктейді.

2.«Басқару шешім» термин екі негізгі мәнде қолданылады. Бірінші жағдайда ол белгіленген басқару актісін қабылдаған іс әрекет жоспарын, қаулы-қарарларды т.б. Екінші жағдайда-проблемалар мен шешімін қабылдаудың және жүзеге асырудың ең қолайлы вариантын білдіреді.

Басқару шешімнің ең маңызды белгісі обьект: өндіріс немесе басқару жүйесінің өзі болып саналады.

Шешім туындаған проблема болған жағдайда қабылданады. Проблема дегеніміз жүйенің қажет үміт еткен және қолданылып жүрген қалпының арасындағы сипатталатын жағдай жалпы әрекеттесетін жүйелерде басқарушы және басқарылатын шешім қабылдамаса да болады. Алайда іс жүзінде бұлай болуы мүмкін емес өйткен өндірісте көптеген ауытқу теріс ықпал ету теріс ықпал ету жағдайлары (ауа райы жағдайы, техникалық ақаулар, еңбек тәртібінің нашарлығы т.б.) кездескендіктен оны түзету үшін шешім қабылдауға тура келеді.

Басқару шешімін қабылдауға жүйелік тұрғыдан қараудың пайда болған проблемаларды шешудің жүйелігін сақтаудың зор маңызы бар. Әр бір жаңа шешім алдыңғы шешімдерін өрістету үшін қабылдануы сөйтіп бірыңғай өндірістік міндеттерді кезең-кезеңмен орындауды қамтамасыз ету тиіс.

3.Басқару шешімінің маңызды талабы оның сонылығы. Күрделі өндірістік жағдайда әсіресе жұмыстың қауырт кезінде, егер барлық факторларды ескеруге көп уақыт кететін болса, онда шешім қабылдауды кешіктіріп жұмыстың орындалуына кедергі жасағаннан гөрі, ең дұрысы тәуекел еткен жөн. Мұның тек жедел шешімге ғана емес басқада шешімдерге қатысы бар. Керженсов былай деп атап көрсетеді: «шеттен тек қол қусырып отырғанша онша негізделмеген болса да шешім қабылдаған жөн, өйткені шешімнің шала туыстарын кейіннен жетілдіруге болады.

Басқару шешімнің маңызды талаптарының бірі мақсаткерлік. Шешім ұжымының мақсатын, басты міндеттерін білдіреді, кез-келген жұмысты тікелей орындаушыларға берілетін тапсырмаларды айқындайды.

Кез-келген шаруашылық шешім әділ болуы яғни шешімді қабылдаған кезде істің нақты жағдайы ескерлуі тиіс. Сонымен қоса, кез-келген шаруашылық шешім дәйекті болғаны жөн. Практикалық тәжрибе ғылыми жетістіктеріне сүйене, яғни кез-келген шаруашылық шешім ғылыми дәйекті болғаны жөн. Басқару шешімі жан-жақты болуы яғни шаруашылық мәселелермен қоса әлеуметтік сипаттағы мәселелерде шешілген.

Кез –келген шешім, ол ауызша, мейлі жазбаша түрде қабылдаса да, дәл нақты, айқын, дәлелді болуы, толық қамтылуы әркімге арналғаны дәл көрсетілуі тиіс. Шешімді тапсырманың мәні, оның көлемі мерзімі жүзеге асыру әдісі сондай-ақ орындауға жауаптылар көрсетілсін.

Басқару шешімдерді жіктеудің теориялық және практикалық мәні зор. Басқару шешімдерінің табиғаты алуан түрлі. Олардың алуан түрлілігін жүйелеу, реттеу үшін түрліше белгілер бойынша жіктейді.

Басқару субьектісі бойынша шешімдерді былайша шешуге болады.

1. Әкімшілік шешімі

2.Қоғамдық ұйымдар шешімі т.б

Басқару объектісі бойынша шешімдерді жалпы және жекелеу, күрделі және қарапайым деп бөледі. Жалпы шешім, әдетте, бүкіл шаруашылғын мүддесін қозғайды. Жекелей шешімдің жедел сиппаты болады. Бұл көбінесе басқарудың төменгі буынына тән

Ықпал ету объектісі бойынша шешімді сыртқы және ішкі деп бөлінеді.

Сыртқы шешім халық шарашылығы өндірісін ерекшелігін айқындайды, әр со шаруашылықтың жоғарғы ұйымдарымен және органдармен, сондай-ақ ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейді кәсіпорындармен қарым –қатынасын қарастырылады.