Лекция № 7 Тақырыбы: Жедел-iздестiру шараларын жүргiзу

Лекция № 7

Тақырыбы: Жедел-iздестiру шараларын жүргiзу.

1. ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж.

2. 
   ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж
   
3. 
   ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж
   
4. 
   ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж
   
5. 
   Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.
   
6. 
   В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г
   
7. 
   Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г
   
8. 
   Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
   

Жедел-iздестiру қызметi үрдiсiнде алынған материалдар тергеу жұмыстарын әзiрлеу және жүзеге асыру, қылмыстардың алдын алу, оларды болдырмау және ашу жөнiндегi жедел-iздестiру шараларын жүргiзу үшiн, сондай-ақ қылмыстық iс жүргiзу заңдарына сәйкес олар тексерiлгеннен кейiн қылмыстық iс бойынша айғақтар ретiнде пайдаланылуы мүмкiн.

Жедел-iздестiру шараларын жүргiзу нәтижесiнде алынған материалдар оларға қылмыстық iс жүргiзу заңында көзделген сипат бергенге дейiн, не оларды қылмыс процесiне енгiзуге мүмкiндiк болмаған жағдайда ешқандай құқықтық зардаптарға әкелiп соқпайды және жеке тұлғалар мен заңды тұлғалар құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн шектеу үшiн негiз бола алмайды.

Жедел-iздестiру қызметiн ұйымдастыру, нақты жедел-iздестiру шаралары, хабарламаларды алу көздерi мен тәсiлдерi туралы мемлекеттiк немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия болып табылатын мағлұматтар заңдарда көзделген реттерден басқа жағдайда, сондай-ақ азаматтардың жеке өмiрiне, ар-ожданы мен қадiр-қасиетiне қатысты мағлұматтар, жария етiлмейдi.

Кәсiби мiндеттерiн орындау нәтижесiнде жедел-iздестiру қызметi туралы өзiне мәлiм болған мағлұматтарды жария еткен адамдар Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртiппен жауапты болады.

2. Жедел-iздестiру қызметiндегi шектеулер.

Жедел-iздестiру қызметiн жүргiзу кезiнде:

- аса қажет және қорғаныс қажет болған жағдайда басқа реттерде азаматтардың өмiрiне, денсаулығы мен мүлкiне нақты қатер төндiретiн iс-әрекеттер жасауға;

- қандай да бiр саяси партияның, сондай-ақ қоғамдық және дiни бiрлестiктердiң мүддесi үшiн әрекет етуге;

- азаматтарды құқық бұзушылыққа итермелеуге және арандатуға;

- азаматтар мен лауазымды адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн шектейтiн зорлық-зомбылық жасауға, қатер төндiруге, бопсалауға және өзге де заңсыз әрекеттер жасауға;

- жедел-iздестiру материалдарын бұрмалауға, сол сияқты көрiнеу күмәндi не жалған мағлұматтарды пайдалануға тыйым салынады.

3. Жедел-iздестiру шараларын тоқтату негiздерi.

Жедел-iздестiру шаралары:

- жедел-iздестiру қызметiн жүргiзу арқылы шешу көзделген

мiндеттер орындалған ретте;

- алға қойылған мiндеттердiң шешiлуi объективтi түрде мүмкiн еместiгiн растайтын жағдайлар анықталған ретте;

- тексерiлетiн адамды Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негiздер бойынша жауапқа тартуға болмайтын жағдайлар анықталған кезде тоқтатылады.

Жедел-iздестiру шаралары жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың қалыптық құжаттарында көзделген мерзiмде Қазақстан Республикасы Бас прокурорының келiсiмiмен жүзеге асырылады, тоқтатыла тұрады, тоқтатылады.

Лекция № 8

Тақырыбы: Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың өзара iс-қимылы.

(1 – сағат)
Жоспар:

1. Қазақстан Республикасының жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдарының өзара iс-қимылы.

2. Басқа мемлекеттердiң органдарымен өзара iс-қимыл.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі.

1. ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж

3. ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж

4. ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж

5. Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.

6. В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г

7. Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г

8. Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
Лекцияның мәтіні:

1. Қазақстан Республикасының жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдарының өзара iс-қимылы.

Қазақстан Республикасының жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдары:

- өздерiнiң алдарында тұрған мiндеттердi дербес, бiр-бiрiмен өзара iс-қимыл жасап, мемлекеттiк, қоғамдық және өзге ұйымдардың мүмкiндiгiн, сондай-ақ азаматтардың жәрдемiн пайдалана отырып шешедi;

- осы органдардың құзыретiне қатысты қылмыстық әрекеттердiң мәлiм болған деректерi туралы бiрiн-бiрi хабардар етiп отыруды қамтамасыз етедi және өзара қажеттi көмектi көрсетедi.

Басқа мемлекеттердiң жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыруға құқық берiлген органдары Қазақстан Республикасы аумағында өзара iс-қимылды және жедел-iздестiру шараларын осы заңда және тиiстi шарттар мен келiсiмдерде белгiленген тәртiп пен шекте жүргiзедi.

Қазақстан Республикасының жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдары басқа мемлекеттердiң аумақтарында өзара iс-қимылды және жедел-iздестiру шараларын осы Заңда, сондай-ақ тиiстi шарттар мен келiсiмдер негiзiнде сол мемлекеттердiң заңдарымен белгiленген тәртiп пен шекте жүргiзедi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың халықаралық құқық қорғау ұйымдарымен өзара iс-қимылы.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың халықаралық құқық қорғау ұйымдарымен өзара iс-қимылы құқықтық көмек туралы шарттарға (келiсiмдерге) сәйкес және осы Заңда белгiленген қалыптар шегiнде жүзеге асырылады.

Лекция № 9

Тақырыбы: Жедел-iздестiру қызметiнiң субъектiлерiн әлеуметтiк және құқықтық қорғау

(1 – сағат)
Жоспар:

1. Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдар қызметкерлерiн әлеуметтiк және құқықтық қорғау.

2. Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдарға жәрдемдесушi азаматтарды әлеуметтiк және құқықтық қорғау.

3. Жедел-iздестiру қызметiн қаржылай және материалдық-техникалық қамтамасыз ету.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі.

1. ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж

2. ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж

3. ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж

4. ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж

5. Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.

6. В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г

7. Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г

8. Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
Лекцияның мәтіні:

1. Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдар қызметкерлерiн әлеуметтiк және құқықтық қорғау.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдар қызметкерлерi қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде өкiмет өкiлдерi болып саналады және мемлекет қорғауында болады. Оларға өздерi штатына кiретiн министрлiктер мен ведомстволар қызметкерлерiнiң құқықтық және әлеуметтiк қорғау кепiлдiктерi қолданылады. Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдар қызметкерлерiнiң жұмыс ерекшелiктерi ескерiле отырып оларға қосымша жеңiлдiктер берiлуi мүмкiн.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың қызметкерлерi өздерiнiң қызмет бабында заң талаптарын басшылыққа алады әрi саяси партиялардың және саяси мақсаттарды көздейтiн бұқаралық қоғамдық қозғалыстардың шешiмдерiне байланысты болмайды.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы қызметкерлер мен органдардың заңды iс-қимылына заңмен тiкелей уәкiлдiк берiлген адамнан басқа ешкiмнiң араласуына құқығы жоқ. Қолданылып жүрген заңдарға қайшы келетiн бұйрық немесе нұсқау алған кезде олар заңды басшылыққа алуға мiндеттi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың басшылары өз қызметкерлерiнiң, олардың отбасы мүшелерiнiң және жақын туыстарының жеке басының қауiпсiздiгiн, мүлкiнiң сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың қызметкерлерiне қызмет мiндеттерiн лайықты орындау мақсатында арнаулы кәсiби даярлықтан өтуiне, бiлiктiлiгiн көтеруге және медициналық қызмет көрсетiлуi үшiн қажеттi жағдайлар жасалады.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдарға жәрдемдесетiн азаматтар мемлекет қорғауында болады.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдарға жәрдемдесуге келiсiм бiлдiрген азаматтарға мемлекет осы Заңға, Қазақстан Республикасының басқа заңдарына және қалыптық құжаттарына сәйкес олардың құқықтарын қамтамасыз етуге және мiндеттемелердi орындауға кепiлдiк бередi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдарға жәрдемдесуiне байланысты азаматтардың өмiрiне, сондай-ақ олардың отбасы мен жақын туыстарының денсаулығына немесе мүлкiне, заңға қайшы қол сұғушылықтың анық қаупi төнген кезде, бұл органдар құқыққа қарсы әрекеттi болдырмау, айыптыларды анықтап, оларды жауапқа тарту, сондай-ақ қажет болған жағдайда Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен оларды қорғау жөнiнде арнаулы жұмыстар жүргiзу үшiн барлық қажеттi шараларды қолдануға мiндеттi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдармен құпия негiзде қызмет iстейтiн немесе қызмет iстеген азаматтар туралы мағлұматтар мемлекеттiк құпия болып табылады және олардың жазбаша келiсiмiмен ғана жария етiлуi мүмкiн.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдармен қызмет iстейтiн азаматтар сыйақы алуға құқылы.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдармен азаматтардың айналысатын қызметiнiң негiзгi түрi ретiнде ақылы негiзде келiсiм-шарт бойынша ынтымақтасып қызмет iстеу кезеңi олардың жалпы еңбек стажына кiредi. Олар Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес және Үкiметi белгiлеген тәртiппен зейнетақымен қамтамасыз етiлуге, қаза болған ретте олардың отбасылары мен асырауындағы адамдар асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетақы алуға құқылы.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдармен ынтымақтасып қызмет iстеген азамат жедел-iздестiру шараларын жүргiзуге қатысуына байланысты қаза болған жағдайда оның отбасына және асырауындағы адамдарға:

- ақылы негiзде ынтымақтасып қызмет iстеп, қаза болған адамның он жылдық ақшалай ақысы мөлшерiнде;

- ақысыз негiзде ынтымақтасып қызмет iстеген адам үшiн он жылдық ең төменгi жалақы сомасы мөлшерiнде бiр жолғы жәрдемақы төленедi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдармен ынтымақтасып қызмет iстеген азамат өзiнiң қатысуымен болған жедел-iздестiру шараларын жүргiзген кезде мертiккен не денсаулығына өзге де зақым келген кезде оған:

- ақылы негiзде ынтымақтасып қызмет iстеген адамдар үшiн бес жылдық ақшалай ақысы мөлшерiнде;

- ақысыз негiзде ынтымақтасып қызмет iстеген адамдар үшiн бес жылдық ең төменгi жалақы сомасы мөлшерiнде бiр жолғы жәрдемақы төленедi.

Жедел-iздестiру шараларын жүргiзуге қатысуға байланысты қаза болуға, мертiгуге не денсаулықтың өзгедей зақымдануына орай келтiрiлген залалдың орнын толтыру Қазақстан Республикасы Үкiметi белгiлеген тәртiппен жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органның қаржысы есебiнен жүргiзiледi.

Жедел-iздестiру қызметiн қаржыландыру жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдарды ұстауға ұлттық валюта түрiнде де, шетел валютасы түрiнде де бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

Жедел-iздестiру қызметiн материалдық-техникалық қамтамасыз ету .

Жедел-iздестiру қызметiн материалдық-техникалық қамтамасыз ету бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

1. ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж

2. ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж

3. ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж

4. ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж

5. Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.

6. В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г

7. Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г

8. Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
Лекцияның мәтіні:

1. Ведомстволық бақылау.

      Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыру, жедел-iздестiру шараларын жүргiзу барысында адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының сақталуы, сондай-ақ жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыруға өкiлеттi органдар мен лауазымды адамдардың актiлерi мен iс-әрекеттерiнiң заңдылығы қадағалаудың мәнi болып табылады.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырушы органдардың басшылары жедел-iздестiру шараларын ұйымдастыру мен жүргiзу кезiнде заңдылықтың сақталуына бақылауды қамтамасыз етедi.

Жоғары тұрған ведомстволық органдар өздерiне бағынысты органдардың жедел-iздестiру қызметiне бақылау жасауды қамтамасыз етедi.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыру кезiндегi заңдылықтың сақталуын қадағалауды Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оған бағынысты прокурорлар жүзеге асырады.

Жедел-iздестiру қызметiн қадағалауды жүзеге асыру кезiнде прокурор:

1) жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдармен жасырын негiзде қызмет ететiн немесе қызмет еткен азаматтардың жеке басы туралы мәлiметтердi қоспағанда, жедел-iздестiрудi жүргiзу iстерiн, жедел-iздестiру қызметiнiң барысы туралы материалдарды, құжаттар мен басқа да қажеттi мәлiметтердi алады;

2) жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың арнаулы жедел-iздестiру шараларын жүргiзуiнiң заңдылығын тексередi;

3) жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыру кезiнде заңды, адам мен азамат құқықтарын бұзушылық анықталған жағдайда өз қаулысымен жедел-iздестiру шараларын тоқтатады;

4) жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың лауазымды адамдарының iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдар мен арыздарды қарайды;

5) Конституцияға, заңдар мен Республика Президентiнiң актiлерiне қайшы келетiн, жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдар шығаратын жедел-iздестiру шараларын ұйымдастыру мен жүргiзу тактикасын регламенттейтiн нормативтiк құқықтық актiлерге наразылық келтiредi;

6) жедел-iздестiру шараларын жүргiзу кезiнде құқыққа қарсы iс-әрекеттерге жол берген қызметкерлерге қатысты қылмыстық iс қозғау, тәртiптiк iс жүргiзу туралы қаулылар шығарады;

7) жедел-iздестiру қызметiнiң заңдылығын қадағалауды жүзеге асыру кезiнде анықталған тәртiп бұзушылық фактiлерi бойынша прокурорлық қадағалаудың басқа да актiлерiн шығарады;

8) заңсыз ұсталған адамдарды өзiнiң дәлелдi қаулысымен босатады не адамдарды ұстау туралы заңсыз қаулылардың күшiн жояды;

9) қажет болған жағдайда жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың басшыларынан өздерiне бағынышты органдарда заң бұзушылықты жою мақсатында тексеру жүргiзудi талап етедi;

10) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларда жедел-iздестiру шараларын жүргiзуге санкция бередi.

      Жедел-iздестiру қызметiнiң заңдылығына қадағалауды Республиканың Бас Прокуроры және өзге прокурорлар заңдарда белгiленген құзыретi шегiнде жүзеге асырады. Z944000

Бас Прокурор өз құзыретi шегiнде, жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың орындауы үшiн мiндеттi, жедел-iздестiру қызметi туралы Қазақстан Республикасы заңдары нормаларының қолданылу мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық актiлер қабылдайды.

Жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдар тарапынан заңдылықтың бұзылуын анықтау мақсатында прокурор арнаулы техникалық құралдарды пайдалана отырып, прокуратура органдарының мамандары мен өзге де мамандарды тартуға құқылы.

1. ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж

2. ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж

3. ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж

4. ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж

5. Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.

6. В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г

7. Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г

8. Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
Лекцияның мәтіні:

1. Жедел-іздестіру қызметінің заңдылығын қадағалау департаменті

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Жедел іздестіру қызметінің заңдылығын қадағалау департаменті туралы ереже.

Осы Ереже Жедел іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы нұсқаулықты орындау үшін әзірленген және Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Жедел іздестіру қызметінің заңдылығын қадағалау департаментінің (одан әрі Департамент) жұмысын, оның мақсатын, міндетін және оның құрылымдық бөлімшелерінің функцияларын анықтау үшін бейімделген.

Жедел іздестіру қызметінің заңдылығын қадағалау департаменті Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылады.

Департамент өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын, ҚР «Прокуратура туралы», «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңдарын, қылмыстық іс жүргізу заңнамасының нормаларын, Қазақстан Республикасының өзге нормативтік құқықтық актілерін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бұйрықтарын, нұсқауларын, нұсқаулықтарын, Қазақстан Республикасында құпиялық режимді қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулықты және осы Ережені басшылыққа алады.

Департаменттің жұмысы өз құзыретіне байланысты алдына қойылған мақсаттар мен міндеттердің шегінде Бас прокуратураның, Бас әскери прокуратураның аппаратының басқа құрылымдық бөлімшелерімен, облыстық, Астана, Алматы қалалық және оларға теңестірілген прокурорлармен, сондай-ақ құқық қорғау органдарымен өзара әрекет жасау арқылы жүзеге асырылады.

Департамент жедел іздестіру қызметінің заңдылығын қадағалауға жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары-на тікелей бағынышты.

Департаменттің іс-қағаз өндірісі Бас Прокурор Аппаратаның Азаматтардың өтініштерін қарау туралы заңдардың қолданылуын және іс жүргізуді қадағалау басқармасымен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бұйрықтарымен регламенттелген өзге жағдайларда Бас прокуратураның Мемлекеттік құпияларды қорғау бөлімімен жүзеге асырылады.

Департаменттің негізгі мақсаттары және міндеттері:

- осы органдармен жедел іздестіру қызметін жүзеге асыру кезінде адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қадағалау;

- жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына жол бермеу және оларды қалпына келтіру, келтірілген залалды өтеу бойынша дер кезінде шаралар қабылдау;

- осы жұмысты жақсарту үшін іздену, әзірлеу және ұсыныстар енгізу болып табылады.

Департаменттің құрылымы:

- Департаментті бастық басқарады. Департаментте Басқарма бастығы, ҚР Бас Прокурорының көмекшісі, Басқарманың аға прокурорлары және прокурорлары, бас мамандар лауазымдары бар.

- Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры қадағалаудың осы саласына жетекшілік ететін Бас Прокурордың орынбасарының келісімімен бастықтың ұсынымы бойынша Департаменттің құрылымы мен штатын белгілейді және бекітеді.

3. Департаменттің функциялары.

Департамент өз өкілеттіктерінің шектерінде және оған жүктелген міндеттерге сәйкес мына функцияларды жүзеге асырады:

- Қазақстан Республикасы «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңының қолданылу саласында заңдылықты қадағалауды ұйымдастыру және жүзеге асыру;

- ЖІҚ субъектілері жедел іздестіру және арнайы іс-шараларды (одан әрі ЖІШ АЖІШ) жүзеге асырған кезде заңдылықты қадағалауды қамтамасыз ету:

б) экономикалық және қаржы қылмыстарды ашу жөнінде;

в) қылмыскерлерді, соның ішінде халықаралық іздестіру жарияланғандарды, сондай-ақ хабар-ошарсыз жоғалып кеткен адамдарды іздестіру жөнінде;

- ЖІҚ субъектілерімен жасырын қызмет істейтін немесе қызмет еткен азаматтардың тұлғасы туралы мәліметтерден басқа, өзге материалдарды, оперативтік есептің істерін, статистикалық және басқа деректерді зерделеумен қатар өкілетті органдардың жедел іздестіру қызметін реттейтінзаңнаманың қолданылуына тексерістер жүргізу;

- прокуратура органдарының мамандарын, өзге мамандарды тартумен қатар арнайы техниканы қолдану арқылы өз бетінше немесе ұлттық қауіпсіздік органдарының бөлімшелерімен бірлесіп, ЖІҚ субъектілерінің заңсыз ЖІШ ашу және оған жол бермеу жөнінде тексерістер жүргізу;

- жедел есеп істердің басталуының, қысқартылуының және іске асырылуының негізділігі, сондай-ақ соның шегінде жедел іздестіру және арнайы іс-шараларды жүргізудің заңдылығы жөнінде осы істердің материалдарын зерделеу;

- жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдардың лауазымды тұлғаларының әрекеттеріне және шешімдеріне шағымдалған азаматтардың, жеке және заң тұлғаларының шағымдары мен өтініштерін қарау және шешу;

- жергілікті орындардан келіп түсетін есептерді, статистикалық деректерді,жұмыс жоспарларын, прокурорлық шара қолдану актілерінің көшірмелерін және басқа құжаттарды зерттеу және олар бойынша ұсыныстар енгізу;

- ЖІҚ субъектілерінің жедел іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалау практикасын талдау және қорыту, нұқсаулар әзірлеу, төмен тұрған прокурорларға ЖІҚ заңдылығын қадағалауды жүзеге асыру жөніндегі жұмысты ұйымдастыруда практикалық және әдістемелік көмек көрсету;

- төмен тұрған прокуратураларда ЖІҚ заңдылығын қадағалауда басшылық ету және оны ұйымдастыруды бақылау, Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бұйрықтары мен нұсқауларының орындалуын тексеру, озық тәжірибелерді тарату жөнінде жұмыс жүргізу;

- жедел іздестіру қызметін реттейтін заңдарды бұзушылықтарды жою және заңға тәуелді актілерге наразылық келтіру бойынша заңда көзделген шараларды қабылдау;

- өз құзыретінің шегінде Бас прокуратура басшылығының баяндамаларына, өкіметтің заң шығарушы және өкілдік органдарына ақпараттар үшін, Бас прокуратураның алқа мәжілістеріне және шұғыл кеңестерге материалдар дайындау;

- заң шығармашылық жұмысына және оны жетілдіру жөнінде, соның ішінде нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу жолы арқылы оған қатысу;

- мемлекеттік және қызметтік құпияға, сондай-ақ өзге жедел қызметтік ақпаратқа жататын мәліметтердің тарап кету фактілерін ашу және жол бермеу.

Департамент қызметінің ұйымдастырушылық негіздері және оның қызметкерлерінің функционалдық міндеттері.

ЖІҚ заңдылығын қадағалау департамент қызметкерлерінің қызметі аймақтық-нысандық қағидат бойынша және функционалдық міндеттеріне сәйкес жүзеге асырылады.

Департамент қызметкерлерінің функционалдық міндеттері Міндеттерді бөлу туралы өкіммен регламенттеледі.

Департаменттің барлық оперативтік қызметкерлерінде міндетті түрде құпия және ерекше құпия сипаттағы мәліметтермен жұмыс істеу үшін белгіленген нысанда тиісті рұқсаттары болуы, мемлекеттік және қызметтік құпияны сақтауы, құпия және ерекше құпия сипатты материалдар мен құжаттарды қабылдау, қарау, сақтау және жолдау кезінде құпия режимінің талаптарын мүлтіксіз сақтауы тиіс. ЖІҚ зерттеудің нәтижелері бойынша олар дайындайтын қорытындыларының заңдылығы мен негізділігі үшін, ақпараттардың, прокурорлық қадағалау актілерінің және басқа құжаттардың, азаматтар мен заң тұлғаларының өтініштерін қарау материалдарының шүбасыздығы үшін, олардың дер кезінде және сапалы орындалуына, сондай-ақ құпия режимін бұзушылық үшін жеке жауап береді.

1. 
   ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж
   
2. 
   ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж
   
3. 
   ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж
   
4. 
   ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж
   
5. 
   Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.
   
6. 
   В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г
   
7. 
   Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г
   
8. 
   Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
   

Қазақстан Республикасының «Жедел - іздестіру қызметі» туралы заңы Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі 1994 жылғы қыркүйектің он бесінде қабылдаған жедел іздестіру қызметінің бірі ретінде қылмысты анықтауды, алдын алуды, болдырмауды және ашуды көздейді. Жедел -іздестіру кызметін мынандай органдар жүзеге асырады:

а) ішкі істер органдары;

ә) ұлттық қауіпсіздік органдары;

б) қорғаныс министрлігінің әскери барлау органдары;

в) қаржы министрлігінің қаржы полициясы органдары;

г) Қазастан Республикасы Президентінің қызметі.

ҚІЖК-нің 65 бабына сәйкес қылмыс белгілерін және жасаган адамдарды

табу мақсатында анықтау органдарына қажетті жедел - іздестіру шараларын қабылдау жүктеледі. Осы ереже Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазакстан Республикасының ішкі істер органдары туралы» заң күші бар Жарлығында дамытылды. Мәселен, аталған Жарлықтың 10 бабында былай деп жазылған: «Жедел - іздестіру қызметі туралы, Қазакстан Ресгубликасының Заңына сәйкес қылмыстардың алдын алуға және ашуга, ішкі істер органдары жүйесінің кауіпсіздігін қамтамасыз етуге, сондай-ақ қылмыстык атқару заңдарымен белгіленген бас бостандыгынан айыру органдарында режимді сақтауға бағытталған іс-шараларды жүзеге асыруга міндетті. Бұл ретте жедел іздестіру шараларын жүзеге асыруға күкылы ішкі істер органдарының бөлімшелері мен кызметкерлерінің тізбесін Ішкі істер Министрлігі белгілейді». Одан әрі аталган Жарлықтың 11 бабына сәйкес өздеріне уәкілеттік берілген қызмет адамдарының атынан ішкі істер органдары «кылмыстык істер бойынша сараптамалар және жедел іздестіру материалдары бойынша қажетті зерттеу жүргізуге құқығы бар», талданып отырған баптың 1 бөлімінің 14 тармағына сәйкес ішкі істер органдары «заңда көзделген жағдайларда және тәртіппен қылмыстық іс жүргізу әрекеттерін және жедел іздестіру шараларын жүргізуге маманды тартуга, дерек мәліметтерді жинау мен зерттеу үшін ғылыми - техникалык құралдарды пайдалануға құқығы бар».

Қазақстан Республикасының Президентінің «Қазақстан

Республикасының Үлтық қауіпсіздік органдары туралы» Заң күші бар Жарлыгында да жоғарыда айтылғандай тиісінше регламент бар. Мәселен, осы Жарлықтың 13 бабына сәйкес үлттық қауіпсіздік органдары өздеріне жүктелген міндеттерді орындау үшін «жалпы және арнаулы жедел іздестіру шараларын жүргізуге» қүқығы бар. Өзге де анықтау органдары қызметі регламентінің заңды түргыдан көздерін талдау жолдардың жедел -іздестіру қызметін жүзеге асыру қүқыгы жоғарыда келтірілгендерге үқсас жалпы ережелер шектерінен шықпайтындыгы туралы куәландырады. Сондықтан жедел іздестіру жолымен алынған дәлелдемелер мен процессуалдық емес ақпараттық арақатынасынан анықталмас бүрын төмендегідей мәселелерде айкындалу қажет:

- анықтау органдарының жедел іздестіру қызметін жүзеге асыру

процессуалдық емес ақнараттык мәні.

Қолданылып жүрген қылмыстық іс жүргізу Заңдары анықтау органдарына мыналарды жатқызады:

- ішкі істер органдары;

- ұлттық қауіпсіздік органдары;

- әділет органдары;

- салық полициясының органдары;

- кеден органдары;

- әскери полиция органдары;

- шекара бөлімдерінің командирлері;

- әскери бөлімдерінің командирлері;

- Қазакстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктерінің,

консулдық мекемелерінің және өкілетті өкілдіктерінің басшылары;

- Мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдары;

- Геологиялық барлау партияларының басшылары, теңіз кемелерінің

капитандары.

Сонымен, анықтау органдарының тізбесі «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңмен жедел іздестіру кызметін жүзеге асыру құкығы берілген органдар тізбесімен толық көлемде сәйкес келмейді.

Бұдан мынандай қорытынды туындайды: анықтаудың кез келген органы жедел іздестіру қызметін жүргізуге құқылы емес, сондай-ак осындай құқығы бар әрбір орган анықтау органы болып табылмайды. Мұны мысал аркылы түсіндіріп көрелік. «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңның 6 бабына сәйкес ішкі істер органдары жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын субъектілердің бірі болып табылады.

Ішкі істер органдарының жүйесін мыналар құрайды: Қазақстан Республикасының Ішкі істер Министрлігі; оған бағынышты облыстардың ішкі істер басқармалары және ішкі істер органдарынан көлік, қалалык, аудандық, қаладағы аудандык, поселкелік бөлімшелері, сондай-ак ерекше және режимдік объектілері, оқу орындары, мекемелер мен үйымдары.

Әрбір санамаланған субъектілердің күрылымы функциясы түргысынан кандай да бір кызметке, бір бағытқа багдарланган негізгі және көмекші аппараттардың бөлімшелердің күрделі жүйесін білдіреді. Ішкі істер органдары туралы Жарлықтың іріктейтін сипаты да осымен түсіндіріледі, оған сәйкес жедел іздестіру іс шараларын жүзеге асыруға құқылы ішкі істер органдары бөлімшелері мен қызметкерлерінің тізбесін Ішкі істер Министрлігі белгілейді.

Осындай іріктеу сипаты жедел іздестіру кызметімен айналысуға құқығы бар басқа да органдарға тән. Мұндай органдардың қатарында, бұрын атап өтілгендей «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңының 6 бабында ішкі істер органдары аталады, мұның иөзі мұндай ^т;ұқық тікелей жедел іздестіру қызметінің міндеттерін орындайтын бөлімшелерде болатынын көздейді. Бұл жағдай «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңның 12 бабының 3 бөлігінде бір мәні регламенттеледі, онда «Жедел іздестіру шараларын жүргізуге құқығы бар қызметкердің, бөлімшелердің тізбесін жедел - іздестіру қызметін жүргізуші органдардың басшылары белгілейді» деп жазылған.

Талданып отырған жагдайда жедел іздестіру қызметінің субъектілері болып табылатын. Қорғаныс Министрлігі әскери барлау органы, Қазақстан Республикасы Президентінің күзет кызметі қазіргі уақытта анықтау органдарының қызметін атқармайды. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын анықтау органдары мен органдардан мүндай саралануы жедел іздестіру кызметінің мақсаттары мен мідеттеріе байланысты. Ал шындығында жедел Іздестіру шараларын жүзеге асыру негіздерінің тізбесі.

Қылмыстык сот жүйсін жүргізу мақсаттарынан тысқары жатыр. Мәселен, Жедел Іздестіру кызметі туралы Заңның 10 бабы мұндай негіздер ретінде мыналарды кездейді:

а) қозғалған қылмыстық істің болуы;

ә) жедел іздестіру қызметін жүзеге асыру шы органдарга келіп түскен;

- әзірленіп жатқан, жасалынып жатқан немесе жасалган қүкық бұзушылык;

- жауап алу, тергеу және сот органдарынан немесе қылмыстық
жазадан жалтарып жүрген адамдар;

- азаматтардың хабарсыз кетуі және танылмаған мәйіттердің табылуы;

- шет мемлекеттер мен халықаралык ұйымдардың арнайы қызметтерінің барлау- бүлдіру хабарламалары;

б) өздеріңін-:қарауындағы қылмыстық істер бойынша тергеушінің

в) күқыктық көмек беру туралы шартка сәйкес халықаралық күкык

г) коғам; мемлекет мүддесі мен онын экономикалық және

Сонымен, анықтау мақсатына жедел-іздестіру шараларын жүргізу жолымен қол жеткізілуі мүмкін, бірак жедел- іздестіру қызметін жүзеге асыра анықтау мідеттерін шешуге ғана бағытталмаған.

Бұл орайда анықтау кылмыстың алдын- ала тергеу нысаны ретіде түсіднріледі, аныктау түсті органдармен лауазымды адамдардын қылмыстык іс жүргзу заңына негізделген қызметінен көрінеді, ол қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қарауға және шешуге, қылмысты, істі козғауга.

Ол бойынша тергеу жүргзуге, тергеушілердің тапсырмасы бойынша іздестіру және тергеу іс қимылдарын жүзеге асыруға, сондай-ақ қылмыстарды болғызбау жөніде шаралар қабылдауға бағытталган.

Осыған байланысты жедел іздестіру қызметінің мазмүнынык маңызы аз емес. «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңның І бабында белгіленгендей «жедел, іздестіру қызметі - азаматтардың өмірін, денсаулығын, кұқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, меншікті корғау» шет-мемлекеттер мен халықаралык ұйымдардың арқаулы қызметтерін қылмыстық қол сұғыуынан, сондай-ақ барлау - бүлдіру әрекетінен коғам мен мемлекет кауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында арнайы уәкілдік берілген мемлекеттік органдар» өз кұзіреті шегінде Қазакстан Республикасының Конституциясына, осы Заңына Қазакстан Республикасының барлық басқа да заңдарымен калыптастық құжаттарына сәйкес жүзеге асыратын жария және жасырын жедел - іздестіру, ұйымдык және басқару шараларынын ғылыми негізделген жүйесі.

Жедел іздестіру қызметінін заңды түрде бекітілген үғымына түсінік беру оның дәстүрлі доктриналық түсінігімен сәйкес келмейді.

Мәселен, А.Н: Василев, жедел іздестіру қызметінің мазмүнына мы-нандай ұғым береді: белгілі бір адамдар мен объектілерді бакылау, жария және жария емес кездерден мәліметтер жинау, іздестіру, торуыл жене бе-кеттерді үйымдастыру, іздестіру иттерін қолдану, күжаттар - мен үй жай-ларды тексеру, қандай да бір оқиғасының куәгерлік анықтау жане т.б. жөніндегі арнайы іс шаралар.

Проблема мүндай көзқарасты Р.С. Белкин де колдайды. Ол былай деп түсіндіреді: «Жедел іздестіру кызметі дегенміз процессуалдык-емес аныктау органдарының дайындалып жаткан немесе жасалған қылмыстарды анықтауға кылмыскердің тұлғасы мен тұрғылыкты орны, онын байланыстары туралы мәліметтер жинауға, объектілердід дәлелдеу акпаратының ықтимал иелері белгілеу жәнеолардың амандығын камтамасыз етуге бағытталған іс кимылы». Сонымен, дәстурлі түсіндіру кезінде .анықтау мен жедел Іздестіру кызметін жүзеге асыратын субъектілерінң тізбесі сәйкес келіп қана қоймайды, сонымен бірге жедел. Іздестіру қызметі, мен жедел Іздестіру ісшараларының ұгымдарын Ішінара қосып жіберуге жол беріледі.

Жоғарыда айтылғандардан мынандай кортынды туындайды: жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын субъектілердің бәріне де анықтау жүргзу құқығы берілмеген, қылмыстық іс жүргізу заңында аныктау органдары ретінде тіркелгендері ғана осындай міндетті жүзеге асыра алады. Бүл жағдайдын қылмыстык сот ісін жүргзу максаттары мен міндеттері үшін ғана алынатын іс жүргзушілік емес акпаратты, әскери барлау, экономикалық және корғаныс әлеуметтік нығайту мақсатында -жиналатын өзге де іс жүргзушілік емес ақпаратты, әскери барлау, экономикалық және корғаныс әлеуметтік нығайту максатында жиналатын өзге де іс жүргізушілік емес ақпараттан саралау қажетілігіне байланысты маңызы бар.
Лекция № 13

Тақырыбы: Жедел-iздестiру дәлелдемелері.

(1 – сағат)

Жоспар:

1. ҚР қылмыстық іс жургізуіндегі шыңдықтың ұғымымен мазмұны.

2. Жедел хабарды қылмыстық іс жургізудегі орны.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі.

1. 
   ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж
   
2. 
   ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж
   
3. 
   ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж
   
4. 
   ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж
   
5. 
   Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.
   
6. 
   В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г
   
7. 
   Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г
   
8. 
   Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
   

«Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңда жалпы және арнайы жедел Іздестіру іс шараларыньщ тізбесі белгіленген. Максатына байланы-сты оларды іріктеү бет алды жүргізбейді. Анықтау міндеттерін шешу яғни қылмыстық сот ісін жүргізудің «Жедел іздестіру кызметі туралы» Заңның 12 бабына сәйкес төмендегідей-арнайы жедел іздестіру іс шараларын жургізуі мүмкін:

а) ішкі істер органдары. сотталғандардың хат-хабарларын цензура-лау;

ә) посылка жене бандероль түрінде почта жөнелтілімдеріне бақылау жасау;

б) телефонмен және өзге де сөйлеулерді тыңдау; компьютер жүйелеріне және өзге де техникалық қүралдардан хабарламаларды алып тастау, байкау, соның ішінде арнаулы техникалық қүралдарды (дыбыс-бейне жазбаларды, кино-сурет түсірімдерін және баска техникалық күралдарды), материалдар мен заттарды пайдалана отырып байқау; түрғын жене баска жайларға, үйлерге, ғимараттарға, жер учаскелер!не,.көлік және өзге техникалық қүралдарға кіру және оларды тексеру.

Басқа анықтау органдарына катысты айтатын болсақ, оларға жал­пы жедел- іздестіру шараларын жүргізу қүқығы беріледі, олардың катары на мыналар жатады:

- азаматтарға, қызмет адамдарына сүрақ қою, олардан ақпарат алу;

- азаматтармен жария және жария емес қатынастар орнату, оларды

- қылмысты ортаға қызметкерлерін енгізу;

- қылмыстык кызметін бейнелейтін мінез құлық үлгілерін
қолдану;

- қүпия кәсіпорын мен үйымдарды пайдалану;

- жеткізілімдерге жедел бақылауды жүзеге асыру;

- арнайы техникалык қүралдарды қолдану;

- есепке алу бойынша мекемелер, кәспорындар және үйымдар
жөнінде анықтамалар жинау жәие тексеру;

- сынама мен үлгілерді зерттеу үшін ірктеп алу;

- бақылау мақсатындағы сатып алу; іздестіру иттерін қолдану;

- белгіпері бойынша түлғаларды іздестіру мен теңдестіру;

- занға "қарсы- әрекеттірдің табу, ресми емес тіркеу және іздерін
алу, оларды алдын ала зерттеу» - қылмыс жасап жатқан :немесе жасаған
адамдардын ізіне тусу және оны үстау;

- ұсталған адамдарды және, тексеруді жүзеге асыру және олардың қылмыстық - қызметке қатысы болуы мүмкін заттары мен құжаттарын алып қою, сондай-ақ түрғын үй- жайларды, жүмыс және өзге де орындарды тексеру, көлік күралдарын тексеру;

- қарулы қылмыскерлерді жөніндеп операцияларды жүргізу;

- жедел кылмыстың есепке алу және қылмыстық тіркеу жүйелері

Қылмыстық, сот іс жүргізу мақсаттарына қол жеткізу үшін жүргізілетін асы іс шаралардын негізгі белглі олардың процессуалдық емес сипатында.

Бұрын айтып; өтілгендей, дәлелдемемелерді іске жіберудің өлшемі оларды алудың және қылмыстық іс материалдары-на қосудың іс жүргізу мен нысандарын сақтау болып, табылады. Бұл нені білдіреді? Жедел ідестіру іс шараларының «Жедел іздестіру кызметі туралы» Заңында кезделген іс жүргізу жолымен алынған процессуалдык, емес ақпартың өзін дәлелдемелерді іске жіберу дәлелдеуге пайдалануға болмайды.

Бұл ереже «Жедел іздестіру қызметі туралы» Заңынын 14 ба-бында бектлген, онда «Жедел іздестіру қызметі» түрінде алынған материалдар тергеу жүмыстарын әзірлеу және жүзеге асыру, қылмыстардың ал­дын- алу, оларды болдырмау және ашу жөнінде жедел іздестіру шараларын жүргзу үшін, сондай -ақ, қылмыстық Іс жүргізу заңдарына сәйкес олар тексерілгеннен кейін кылмыстык іс бойынша айғақтар ретінде пайдалануы мүмкін делінген.

Жедел іздестіру іс шараларын жүргізу нәтижесінде алынған материалдар, оларды кылмыстық іс жүргізу зандарында көзделген нысанға келтірілгенге дейін не оларды қылмыстық процеске енгізу мүмкндігі болмаған жағдайда ешқандай, құқыктық салдары болмайды, жеке және заңды түлғалардың күқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделеріне шектеу үшін негізі болып табылмайды. Сонымен, жедел іздестіру қызметі барысында алынған ақпаратты.

Дәлелдемелер ретінде іске жіберудің анағұрлым маңызды өлшемдері заң шығарушының көзқарасы түрғысынан мыналар болып табылады:

Мүндай акпартқа заңда көзделген іс жүргізу нысанын беру;

тиісінше әйгілеуге жататын іс .жүргізу емес ақпартты «Жедел

сипаттағы жедел іздестіру іс- шараларды өткізу жолымен алу. (Жалпы және арнайы жедел іздестіру. 1с- шараларының тізбесі толық болып табы­лады және кеңейтіп түсіндіруге жатпайды.

Анықтау органдарының тиісті түрде жүргізбеген жедел іздестірудің шаралары, принципінде, онын бары­сында алынған іс жүргзушілік емес ақпаратты іс жүргізушілік .жолымен дәлелдеуге пайдалануы мүмкін материалдар тобынан алып, тастайды.

Сірә, осы жағдайда, заң шығарушы, жедел іздестіру қызмет субъ-ектілерінін өкілеттілігіне байланысты арнайы жедел іздестіру іс шарала­рын саралауды негіздеудің бірі ретінде есепке алған болар. Мәселен, үлттык кауіпсіздік органдары сотталғандардың хат-хабарына цензура жүргізу сиякты арнайы жедел іздестру іс шараларын жүзеге күқылы емес, ішкі істер органдары посылка және бандерольдер түрінде ғана почта жөнелтімдеріне бакылауды жүзеге асыруга қүқылы, ал үлттық кауіпсіздік органдары почта жөнелтімдерінің кез келгеніне бақылау жасайды).

Іс жүргізу яғни, дәлелдемелеріне іс жүргізуге жатпайтын, яғни же­дел іздестіру шараларының нәтижесінде алынған акпараттардың ара жігін айырудың өлшемдері ретінде мыналар алынады:

- дәлелдемелі қылмыстық іс жүргізу заңы белгілеген көзден алу

- дәлелдемелер тобынан іс жүргізу жолымен алынған акпаратты алып тастау үшін құқыктық негіздердің. болуы.

Екінші өлшемге катысты айтсақ, бұл жерде белгілі бір түсінік беру қажет. Дәлелдемелер сипатындағы ақпаратты алып тастаудын құқықтык негіздер ретінде мы­налар көрінеді іс жүргізушілік емес акпаратар барысында қылмыстық сот ісін жүргізуден тысқары түрған кез келген акпарат емес, жедел іздестіру қызмет мақсаттарында қол жеткізу үшін маңызы бар ақпарат.

келесі белгісіз мәліметтерге негізделген дәлелдемер ретінде

корғаушының міндеттерін орындауына байланысты айыптаушыдан өзгеше мәлім болған істің мән -жайы туралы куәгер ретінде айыпталушының корғаушысынан жауап алуға тыйым салу;

маңызы бар құбылысты дұрыс қабылдауға дене және психикалык кемістіктерге байланысты жай- күй көтермейтін және олар туралы дүрыс жауап бере алмайтын адамдардан куәгерлер ретінде жауап алуға тыйым салу;

жеткігкті түрде анық немесе толык болмауы не қорытындының

Себептеріне байланысты сарапшы қорытындысын пайдаланудын мүмкін еместігі;

сарапшылар арасындағы - пікір алшақтығы жағдайында сараптама қортындысын пайдаланудың мүмкін еместігін;

сот ісін жүргзуге катысушылардың қарсылығын білдіруге әкеліп

өзінің келісімінсіз адамнан өзіне, жұбайына және жақын

дайындалып жатқан немесе жасалған кылмыстар туралы жасы-

Сонымен, іс жүргізушілік талаптарды сақтаса да аталған кездерден алынған ақпарат, ақпарат иегерінің іс жүргізушілік жағдайының ерекшелігіне байланысты заң белгілеген шектеулерге сәйкес дәлелдеме ретінде танылмайды.

Түтас алғанда мүндай ақпаратты жедел іздестіру мақсатында пайда-лану мүмкіндігі туралы мәселені шешу ол ақпаратты қылмыстык сот ісін жүргізуден шығарып тастау туралы күқықтық негіздердің сипатына бай-ланысты болды. Психикалық ауытқудан зардап шешетін адамнан алынған акпараттьщ жедел іздестіру қызмеі үшін маңызы болуы мүмкін емес.

Со­нымен бірге Д.И.Бедняков атап керсеткендей «дәлелдемелік және іс жүргізушілік ақпарат арасында ескерілмейтін шекара жок, өйткені ол заңда белгленгин жағдайларда іс жүргізушлік болуы мүмкн не кейбір іс жүргзушілік шешімдерді қабылдаған кезде және тергеу іс кимылы тактикасында пайдалануы. мүмкн» Жедел-іздестіру жолымен алынған дәлелдемелер мен іс жүргізуге жатпайтын акпараттардың аракатынасы туралы мәселенің практикалык үлкен маңызы бар әңгіме шығу тегі техни-калык күралдарын қолдануға байланысты іс жүрпзуге жатпайтын акпарат туралы болғанда бүл проблема айрықша күрделілігі көзге түседі.

Қылмыстық - сот ісін жүргізу мақсатында техникалық курстдарды қолдану кылмыстык іс жүргізу қүқығының әр түрлі кездері мен регламенттеледі. Мәселен, ішкі істер органдары туралы Жарлықтың 11бабында ішкі істер органдарының өздеріне жүктелген міндеттерді орындауы үшін оларға жария және жария емес жедел іздестіру іс шараларын, онын ішінде азаматтарды ерікті негізіде бірлесіп жұмыс істеуге тарта оты­рып, іс жүзіндегі деректерді жинау және зерттеу үшін техникалык қүралдарды пайдалана отырып жүзеге асыруға; суретке түсіру, дыбыс жазу, кино және бейне түсірілім жүргізуге; анықтау барысында ғылыми- тех­никалык зерттеу жүргізуге құқығы бар екендігі айтылады.

Жалпы сиспаттағы бұл нұскама КІЖК-нің 129 бабында,яғни (Тергеушiнiң шешiмi бойынша, сондай-ақ айыпталушының, сезiктiнiң, куәнiң немесе жәбiрленушiнiң өтiнiшi бойынша жауап алу кезiнде дыбыс және бейне жазба қолданылуы мүмкiн. 

Тергеушi дыбыс және бейне жазба туралы шешiм қабылдайды және бұл туралы жауап алынатын адамға жауап алу басталғанға дейiн хабарлайды. 

Дыбыс және бейне жазба жауап алудың барысын толығымен бейнелеуге және жауап алынатын адамдардың айғақтарын толық қамтуға тиiс. Жауап алудың бiр бөлiгiн дыбыс және бейне жазбаға түсiруге, сондай-ақ сол жауап алудың барысында берiлген айғақтарды жазып алу үшiн арнайы қайталауға жол берiлмейдi.

Жауап алу аяқталғаннан кейiн дыбыс және бейне жазба толығымен жауап алынып отырған адамға тыңдатылып, көрсетiледi. Жауап алынып отырған адамның дыбыс және бейне жазбаға толықтыру ретiндегi айғақтары да дыбыс және бейне жазбаға толықтыру ретіндегі айғақтары да дыбыс жазу мен бейне жазуға енгiзiледi. Дыбыс және бейнежазба жауап алынатын адамның бұл жазбалардың дұрыстығын куәландыратын мәлiмдемесiмен аяқталады. 

Дыбыс және бейне жазба қолданылған жауап алу барысында алынған айғақтар жауап алу хаттамасына енгiзiледi. Жауап алу хаттамасы сондай-ақ дыбыс және бейне жазба қолданылғаны және ол туралы жауап алынып отырған адамға хабарланғаны туралы белгiнi; техникалық құралдар, дыбыс және бейне жазба шарттары мен оны тоқтата тұру фактiлерi, тоқтатудың себептерi мен ұзақтығы туралы мәлiметтердi; жауап алынып отырған адамның дыбыс және бейне жазбаны қолдану жөнiндегi мәлiмдемесiн; дыбыс жазбасының жауап алынып отырған адамға тыңдатылғаны туралы белгiнi; жауап алынып отырған адамның және тергеушiнiң хаттама мен дыбыс және бейне жазбаның қолданылуы жөнiндегi мәлiмдемесiн қамтуға тиiс. Дыбыс жазба мен бейне жазба iспен бiрге сақталады және алдын ала тергеу аяқталғаннан кейiн олар мөрмен бекiтiледi.

Айғақтардың дыбыс және бейне жазбасы басқа тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде тыңдатылып, көрсетiлген жағдайда тергеушi бұл туралы тиiстi тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасында көрсетуге мiндеттi.) нактыланады, ол бойынша қылмыстық іс жүргізу заңында көзделген тәртпен сенімділігі тексерілген, кино - сурет түсірілімдері, дыбыс-бейне жазба жолымен алынған кез келген іс жөніндегі деректер кылмыстык іс бойынша дәлелдемелер болып табылады жене әрі қарай кылмыстык іс қозғалғанға дейін, сондай-ақ алдын ала тергеу немесе.жедел іздестіру іс шараларын жургізу барысында кино-сурет түсірлімдері және бейне/дыбыс-бейне жазбаларды пайдалана отырып алынған іс жүзіндегі деректер дәлелдемелер болып танылатыны айтылады.

Телефонмен сөйлесудің және өзге де әңгімелерді тыңдауга қатысты айтатын болсақ, бүл іс қимыл, жүргізудің процедурасын ҚІЖК-ні4 237 бабы реттейді. Сонымен бірге заңда кино сурет тусірімдерді және бейне, дыбыс - бейне жазбаларды пайдалана отырып алынған жедел іздестіру акпаратын дәлелдемелерге айналдырудын жүргізу күралдарына байланысты бөлігінде кемшіліктер бар.

КІЖК-нін -237 бабынан, яғни (1. Сезiктiнiң, айыпталушының және қылмыс туралы, ауыр және аса ауыр қылмыстар туралы iстер жөнiнде мәлiметтердi бiлуi мүмкiн басқа да адамдардың бейне және дыбыс жазу техникаларын немесе өзге де арнаулы техникалық құралдарды пайдалану арқылы әңгiмелесулерiн жасырын тыңдау мен жазу, сондай-ақ телефондар және басқа да сөйлесу құрылғылары арқылы сөйлескен сөздерiн тыңдау мен жазу тыңдау нәтижесiнде iс үшiн маңызы бар мәлiметтер алынады деп пайымдауға жеткiлiктi негiздер болған кезде прокурор санкция берген тергеушi қаулысының негiзiнде жүргiзiле алады.

Күш қолдану, қорқытып алу және басқа қылмыстық әрекеттердi жәбiрленушiге, куәға немесе олардың отбасы мүшелерiне қолдану қаупi болған кезде тергеушiнiң прокурор санкция берген қаулысы бойынша олардың келiсiмiмен, бейне және дыбыс жазу техникаларын немесе басқа да арнаулы техникалық құралдарды пайдалану арқылы әңгiмелесулерiнiң жасырын тыңдалуы және жазылуы, сондай-ақ олардың телефондары немесе басқа сөйлесу құрылғылары арқылы сөйлескен сөздерiнiң тыңдалуы және жазылуы мүмкiн.

Тергеушi сөйлескен сөздердi, әңгімелесулерді тыңдау мен оларды жазуды қажет деп таныған соң дәлелдi қаулы шығарады, онда: қылмыстық iс және осы тергеу iс-әрекетi жүргiзiлуге тиiс негiздер, сөйлескен сөздерi тыңдалатын және жазылатын адамдардың аты-жөнi және ол қандай уақыт аралығында жүргiзiлетiнi; сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазуды техникалық тұрғыдан жүзеге асыру тапсырылған орган көрсетiледi. Аталған қаулы прокурорға ұсынылады және ол санкция берген жағдайда тергеушi оны орындау үшiн тиiстi органға жiбередi.

Кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайларда сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазу тергеушiнiң қаулысы бойынша прокурордың санкциясынсыз, оған кейiннен жиырма төрт сағат iшiнде әңгiмелесулердi тыңдалғаны, жазылғаны туралы хабар жiбере отырып, жүргiзiледi. Аталған хабарды алғаннан кейiн прокурор осы тергеулiк iс-әрекеттiң заңға сәйкестiгiн тексередi және оның заңды немесе заңсыз екенi туралы қаулы шығарады. Сөйлескен сөзді, әңгiмелесудi тыңдаудың, жазудың заңсыз екенi туралы шешiм қабылданған жағдайда аталған iс-әрекет iс бойынша дәлел ретiнде жiберiле алмайды. 

Сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазу алты айдан аспайтын мерзiмге белгiленуi мүмкiн. Олар бұл шараларға қажеттiлiк жойылған кезде, бiрақ кез келген жағдайда тергеу аяқталған соң кешiктiрмей тергеушiнiң қаулысы арқылы тоқтатылады. 

Тергеушi ол қаулыда белгiленген бүкiл мерзiмнiң iшiнде кез келген уақытта техникалық тыңдауды жүзеге асырып отырған органнан тексеру және тыңдау үшiн фонограмманы талап етуге құқылы. Фонограмма тергеушiге мөрмен бекiтiлген түрiнде, тыңдаудың негiзi, сөйлескен сөздi, әңгімелесуді жазудың басталған және аяқталған уақыты, пайдаланылған құралдардың қажеттi техникалық сипаттамалары мен жазудың сапасы көрсетiлген iлеспе хатпен бiрге тапсырылады. 

Фонограмманы тексеру мен тыңдауды тергеушi куәгерлердiң және қажет болған жағдайда маманның қатысуымен жүргiзедi, бұл туралы хаттама жасалады, онда сөйлесу фонограммасының iске қатысы бар бөлiгi сөзбе-сөз жазылып, сөйлесiп отырғандардың сөздерiнiң естiлу сапасына сипаттама берiлуге тиiс. Сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазуға қатысушы адамдарға өздерiне белгiлi болған мәлiметтердi жария еткенi үшiн жауапкершiлiгi туралы ескертiледi. Фонограмма хаттамаға қоса берiледi, бұл ретте оның iске қатысы жоқ бөлiгi үкiм заңды күшiне енген соң немесе қылмыстық iс тоқтатылғаннан кейiн жойылады. ) мынандай қортынды туындайды аталған техникалык құралдарды қолдану аркылы ақпараттын алынған уақытына қаралмастан (қылмыстык іс козғалғанға дейін, алдын ала тергеу немесе жедел іздестіру іс шараларын жүргізу барысында) бүл ақпараттын сенімді аиғақ адамдардың, ал қажетті. жағдайда маманның қатысуымен дыбыс жазбаларын талдау аркылы қамтамасыз етіледі. Керсінше жағдайда мүндай акпарат дәлелдеме ретінде танылмайды.

Мұнымен катар ізделететін жедел іздестіру ақпаратын аныктаушыға немесе тергеушге берудің ұйымдық - процессуалдык шарттарының өзі туралы мәселе шешілмеген материалдарды беру процедурасын қылмыстық іс жүргізу заңы реттемейді, ал іс жүргізушілік көзкарас тұрғысынан қызметпен аталған аса маңызды.

Дәлелдемелерді сот ісін жүргізуге тартудың практикалык орындылығы, сондай-ақ ортақ қылмыстық іс жүргізу талаптарды есепке алу кино-сурет тусірілімдерді; бейне, дыбыс-бейне жазбаларды қолдану жолымен алынған акпаратты жедел іздестіру қызметкерінің тергеу органына берудің мынандай тәртібін уғынуға мүмкіндік береді.

Жоғарыда аталган техникалык қүралдарды колдану аркылы жедел іздестіру іс .шараларын жүргізуге рүксат берген жедел іздестіру бөлімінің бастығы іс шараларды өткізгеннен кейін орындаушыдан тиісті қүжаттарды алады, оған алынған материалдарды коса тіркеледі. Материалдар жедел іздестіру бөлімінің бастығына төмендегі шешімнің бірін кабылдауға құқық береді:

1) материалдарды жедел іздестіру есебіне алудың тиісті ісіне ғана
жіберу;

2) материалдың түп нүсқаларын тергеушіге, ал олардың

Аталған материалдарды тергеуге беру іс жүргізу жолымен жүзеге асырылуы тиіс. Материалдарды беруді тіркейтін мүндай ұйымдык іс жүргізу күжаты ретінде оперативті қимылдайтын қызметкерлердің тергеушіге берген егжей- тегжейлі рапорты бола алады.

Мұндай құжатта, дәстүрлі реквизиттермен катар мыналар көрсетілуі тиіс:

- техникалык қүралдарды пайдаланудың мақсаты;

- техникалык құралдарды қолдануды жүзеге асыратын нақты
адамдар;

- техникалык кұрал қашан, қай жерде, қандай жағдайларда кол-

- аппаратураның, алмастыру тетіктерінің турі және таспалар, сондай-ақ бар болса олардың заводтық нөмерлері;

- техникалык курал колданылган адам туралы кыскаша деректер;

- тіркелген акпараттын кыскаша мазмұны.

Қолданыттан техникалық - құралдың түріне байланысты рапортка фонограммасы бар таспа; бейнетаспа, фотокино материалдар қоса тіркеледі. Тисті қосымшасы бар рапорт ілеспе хатпен бірге тергеу бөлімі бастығының атына жіберіледі. Рапорт пен ілеспе хат көшірмелері оперативтік есепке алу ішінде сақталады.
Лекция № 14

Тақырыбы: Жедел-iздестiру дәлелдемелері.

(1 – сағат)

Жоспар:

1. Қылмыстық iс бойынша дәлелдемеде жедел iздестiру
қызметiнiң нәтижелерiн пайдалану.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі.

1. 
   ҚР Конституциялық құқығы 30 тамыз 1995ж
   
2. 
   ҚР “Шұғыл іздестіру құқық теориясы” туралы заңы 15.12.1994ж
   
3. 
   ҚР Қылмыстық Кодексі 2000ж
   
4. 
   ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы 2000ж
   
5. 
   Я. Гинзбург, В. И. Григореьв, С. Ю. Алесковскии “Основы оперативно розысной деятельности”. Алматы 1998 г. Учебник практическое пособие.
   
6. 
   В. Плетнев, “ОРД курс лекции” А- А 2001 г
   
7. 
   Рушайло “Основы ОРД” Санк- Петербург 200г
   
8. 
   Б.Қ. Төлеубекова “ҚР қылмыстық іс жүргізу құқығы” және Алматы 2000ж
   

Қылмыстық iс бойынша дәлелдемеде жедел iздестiру

Заң талаптарының сақталуы жағдайында алынған жедел iздестiру қызметiнiң нәтижелерi дәлелдемелердi жинауды, зерттеудi және бағалауды реттейтiн осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес осы Кодекстің 53-бабында және 21-тарауында сондай-ақ "Қылмыстық процеске қатысушы адамдарды мемлекеттік қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген талаптар сақтала отырып, қылмыстық iстер бойынша дәлелдеуге пайдаланыла алады.

Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы орган қызметкері жедел-іздестіру шараларын жүргізу кезінде тікелей қабылдаған нақты деректер аталған қызметкерден куә ретінде жауап алынғаннан кейін дәлелдемелер ретінде пайдаланылуы мүмкін. Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органға жасырын негізде көмек көрсетуші адам тікелей қабылдаған нақты деректер аталған адамнан куә, жәбірленуші, сезікті (айыпталушы) ретінде жауап алынғаннан кейін дәлелдемелер ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Жедел-іздестіру іс-шаралары нәтижесінде анықталған істің мән-жайларын қылмыстық процесті жүргізуші адам тікелей қабылдауы қажет және мүмкін болған кезде істің бұл мән-жайлары осы Кодексте көзделген ережелер бойынша жүргізілетін тергеу не сот іс-әрекеттерінің хаттамаларында көрсетіледі.

Жедел-іздестіру қызметі барысында алынған заттар мен құжаттарды заттай айғақтар және құжаттар ретінде пайдалану тиісінше осы Кодекстің 121 және 123-баптарында көзделген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады. Жедел-іздестіру қызметі материалдарын заттай айғақтар мен құжаттар ретінде іске қосу олардың пайда болуы туралы анық деректер болған ретте ғана осы Кодекстің 53 және 100-баптарының талаптары сақтала отырып жүргізіледі.

Анықтау органының бастығы қылмыстық процесті жүргізуші органның талап етуі бойынша не өз бастамасы бойынша жедел-іздестіру қызметі материалдарын табыс ету туралы шешім қабылдай отырып, осы Кодекстің 202-бабының ережелеріне сәйкес тиісті қаулы шығарады. Қаулыда: талап етуі бойынша жедел-іздестіру қызметінің нәтижелері табыс етіліп отырған, қылмыстық процесті жүргізуші орган; қандай жедел-іздестіру шарасының қандай нәтижелері және қандай көлемде табыс етілетіні; аталған нәтижелерді алу үшін пайдаланылған техникалық құралдар; қылмыстық іс материалдарына қосу үшін жіберілетін заттар мен құжаттар; қылмыстық процеске қатысушы адамдардың қауіпсіздігін, сондай-ақ мемлекеттік құпияларды қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі ұсынылатын шаралар көрсетіледі. Анықтау органының бастығы қылмыстық процесті жүргізуші органға жедел-іздестіру материалдарын өз бастамасымен табыс еткен жағдайда, қаулыда жедел-іздестіру қызметі нәтижелерін қылмыстық іс бойынша дәлелдеуде пайдалану қажеттігіне негіздеме де келтіріледі. Жедел-іздестіру қызметінің материалдары олардағы нақты деректерді олардың тергеліп (қаралып) жатқан қылмысты іске қатыстылығы, пайдалануға болатындығы және дұрыстығы тұрғысынан бағалауға мүмкіндік беретін көлем мен нысанда табыс етілуге тиіс.