Лекция: 30 СӨЖ: 30 обсөЖ: 30 Барлық сағат саны: 90 1 рб-30балл 2рб-30 балл Емтихан 40балл

1. 
   Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969
   
2. 
   Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985
   
3. 
   Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971
   

4. 
   Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983
   

4. 
   Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978
   
5. 
   Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
   
6. 
   Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976.
   

Гимнастикалық әдістемелік жаттығулардың өзіндік ерекшелігіне сай бейімділігін әдіс-тәсілдердің жиынтығы ретінде қалыптасты. Гимнастикалық жаттығуларға жатқызуға мүмкіндік беретін сондай өзіндік ерекшеліктерге, қозғалыстардың қатаң түрде регламенттелген бағдарламасы жағдайында үйлесімділік және қозғалыс амалдарының айқын көрінуі жатады.

Мұнда бастапқы және соңғы жағдай қозғалыстардың бағыты мен амплитудасы бұлшық еттердің жұмсалатын күшінің сипаты дәл көрсетіледі. Қозғалыстардың стандартты бағдарламасына қарай қозғалыс дағдыларын үйретуге , қалыптастыруга және орнықтыруға қолайлы жағдайлар қалыптаскан.

Гимнастиканың әдістемелік ерекшеліктеріне мыналар жатады:

4. Организмге жан-жақты әсер ету.

Тірек - қозғалыс аппараттарының барлық бөліктеріне ағзаның әр-түрлі жүйесінің функционалдық жағдайына және жалпылама өмір сүру деңгейіне ықпал ететін жаттығулар таңдап алынады. Қозғалыс дағдылары мен функционалдық дайындығы сонымен қатар дененің күш қуатын, шыдамдылығын, иілгіштігі мен жылдамдығын жетілдіруші процестерді қосатын міндеттер атқарылады.

5. Гимнастика құралдары - жаттығуларының алуан түрлілігі.
Гимнастиканың ғажайыптылығы сонда , оның құралдары яғни алуан түрлі
жаттығулардың саны өте көп болады. Дене тәрбиесінде және спорттық біліктілікті
арттыру процесінде пайда болатын кез-келген міндетті сауықтыру қолданбалы және
спорттық сипаттағы гимнастикалық жаттығулар көмегімен оларды интенсивтіліктің әр-
түрлі дәрежесімен қолдана отырып шешуге болады. Алға иілуді бастапқы жағдаймен
түрлендіруге болады. Оны иіле тұрып, денені айналдыра қолдың қосымша қозғалысы
арқылы орындаған жөн. Бұл жағдайда иілудің әрбір түрі өз алдына жеке бір жаттығу
ретінде болады. Себебі оны орындау дербес жеке міндетті шешеді. Гимнастиканың
көптеген жаттығулары емес, олардың кешенді жиынтығы қолданылады. Гимнастика

сабақтарында жаттығулардың алуан түрлері соның ішінде спорттық құрылымдармен

(снарядтар) болатын түрлері де қолданылады. Ал гимнастиканың спорттық түрлеріне

көпсайыстық сипат тән. Мұнда спортшылар гимнастиканың әр-түрлі түрлері бойынша

дайындықтан өтеді.

6. Жаттығуларды таңдап алу ықпалы.

Белгілі бір сапаны дамыту, бұлшық еттердің жекелеген топтарын жетілдіруден, ағзаның

қандайда бір қызметін қалыпқа келтіруден туындайтын міндеттерді гимнастикалық

жаттығуларды ,оларды қолдану әдістемелерін таңдап алу арқылы шешуге болады.

Кеңістік пен уақыттың және күш-қуаттың сипаттағы жаттығулардың кез-келген бөлігіне

ықпал етуге мүмкіндік береді. Бұл мүмкіндіктер емдік дене тәрбиесінде және де

спорттың өзге де түрлерінде пайдаланылады.

1. 
   Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969
   
2. 
   Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985
   
3. 
   Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971
   

5. 
   Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983
   

4. 
   Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978
   
5. 
   Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
   
6. 
   Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976.
   

Педагогикалық міндеттерге байланысты гимнастика сабақтарын былайша сыныптауға болады:

1. 
   Оқыту сабағы
   
2. 
   Жаттықтыру сабағы
   
3. 
   Бақылау сабағы
   
4. 
   Жарыс сабағы
   
5. 
   Көрнекі сабақ
   
6. 
   Құрама сабақ
   

игеру. Сонымен бір мезгілде арнайы жаттығулар құрамалар арқылы дене дамыту,

мәнерлікке тәрбиелеу, гимнастика "мектебі" міндеттері де шешіледі.

Жаттықтыру сабағы. Сабақтың бұл түрінің бірінші кезектегі міндеті - спорттық қалыпты

сақтау, әр түрлі гимнастикалық элементтерді орындау барсында алынған дағдыларды

одан әрі дамыту.

Бақылау сабағы. Белгілі бір қимылға немесе толық бөлшектеп оқыту аяқталған кезеңці

бақылаумен қорытындылаған жөн. Мысалы, ағаш аттың ені боиымен "аяқты бүгу"

арқылы қолды тірей секіруді игергеннен кейін "ашық сабақ тектес" бақылау сабағын

өткізу керек, мұнда орындағаны үшін баға әрбір балаға қойылады.

сипатталады. Қатысушылар немесе қатысушылар тобы арасындағы жарысты дене

дайындығы, сондай-ак техникалық дайындық бойынша өткізуге болады. Жарыс

сабағының негізгі міндеттері жарыс тәжірибесін жинақтау, артық іісихолоі иялық

ширығуды, қызуқандылықты төмендету болып табылады.

Кернекі сабақ. Спорттық гимнастика танымалдылығының көрнекті ойындар санының

күннен-күнге артып келе жатқанына байланысты көрнекті сабақтың қажеттілігі пайда

болды. Мұндағы басты нәрсе - таңдалып алынған жаттығулардың қимыл қарқынының,

сипатының ауысымдылығымен , жұмыс үйлесімділігімен және қатысушылардың

жоғарғы шеберлігімен сипатталатын көрініс кьпыктылығы.

Қүрама сабақ. Мүндай сабақта төменде келтірілгсн бір немесе бірнсшс сабак түрлері

үйлесім табады. Мысалы, оқыту сабағына оны жетілдіре түсу үшін бұрын игерілген

жаттығуларды немесе құрамаларды енгізуге болады.Бұл жағдайда әуелі оқыту

сабағының міндеттері шешіледі, содан соң жаттығу сабағының міндеттерін шешуге

өтуге болады. Осы шешулердің біршама ортақтары мыналар болып табылады:

Дайындық бөлігінде- жаттығушыларды бастапқы ұйымдастыру және ағзаны негзгі жаттығуларға функциналды дайындау.

Сабақтың негізгі бөлігінде- оқыту және қимыл дағдыларын жетілдірудің адамгершік-жігерлік, физикалық және эстетикалық қасиеттерге тәрбиелеу міндеттері шешіледі.

Сабақтың қорытынды бөлігінде- ағзаның функционалды белсенділігін біртіндеп төмендетуді қамтамасыз етуге бағытталады. Сонымен қатар сабақтың әрбір бөлігінде қандай да бір сабақ алдына қойлатын мақсатқа байланысты бірқатар жеке міндеттер шешіледі.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. 
   Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969
   
2. 
   Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985
   
3. 
   Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971
   

6. 
   Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983
   

4. 
   Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978
   
5. 
   Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
   
6. 
   Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976.
   

амалы ретінде қарастырылды.)

орындалатын жаттығуларды қолдану аркылы адамның козғалу мүмкіндіктерін ламыту

амалы ретінде багаланды.)

Қолданбалы (гимнастика жауынгерлерді соғыста кездесетін әртүрлі кедергілерден өтуге

үйрететін амал ретінде пайдаланылды.)

2. Гимнастиканың немістік жүйесі Пруссияны Наполеон әскерлерінің жаулап алған
кезерінде қалыптасты. Бұл жүйенің негізін қалаушы Ф.Ян болды (1778-1852). Ол
гимнастиаканы елді жаудан азат ету мақсатымен жастарды әскери дайындықтан өткізу үшін
пайдаланды. Жүйенің негізін саймандармен орындалатын жаттығулар мен әскери ойындар
құрады, себебі олар Янның пікірінше дене қуатын жақсы дамытып адамнын еркін нығайтты
Ол өз гимнастикасын «Турнкунст» (бүрыла білу өнері) дсп атады. Ол өз оқушыларын
«Турнелер» деп атады. Кейінірек неміс гимнастикасы «Турнен» деп аталды.Фризенмен
және Эйзеленмен бірлесіп Ян гимнастикалық жаттыгулардың техникасын жасап шықты.
Сол замандағы саймандарда орындалатын әйгілі жаттығулардың бәрі бірдей сипатталған
«Неміс гимнастикасы» атты кітап шықты. Жаттығуларды орындау сәтінде
шүғылданушылардан бастың тік жағдайда болуы, әскери гимнастикалық қозғалыстардың
түзу сызықпен болуы талап етілді. Сабақтарда жарыс әдістері кең түрде қолданылды, себебі
олар шүғылданушылардың қызығушылын туғызды. Олар жаттығуларды бірдей көбірек
қайталауға тырысты. Әр түрлі қимыл қозғалыстардың комбинациялары ол кезде
қолданылмады. А.Шпис (1810-1858ж.ж.) неміс турненін мектепте сабақ ретінде өткізуге
бейімдеп сабақтың схемсын жасады. 1840 жылы ол «Турнерлік өнер жайындағы ілім» атты еңбекті жариялады. Шпистің гимнастика сабағы реттік жаттығулардан (саптық жаттығулар мен сапты қайта құрулар) одан кейін еркін жаттығулар Песталоцийдіц буындык гимнастика козғалыстарынан және Фит гимнастикасынан тұрды. Шлис топтық саймандар ұзын кемеш және брусьяны, сатылар қатарын және т.б. қолданды. Сабақтың соңғы бөлігінде ойындар өткізіліп, көпшілік жаттығулар өткізілді. Неміс турненінің ең басты прицптерін сақтай отырып, Шпис немістің ұлттық гимнастикасы жүйесінің қалыптасуын аяқтады. Шпис гимнастикасы командаларды жақсы орындайтын және әскери қызметке қасиетті дене тәрбиесі бар тәрбиелі балаларды дайындап шығуға мүмкіндік берді. Гимнастиканың Шведтік жүйесі неміс гимнастикасынан кейін пайда болды. Мұнда гигиеналық бағыт атты түрде жасалып шықты. П.Линг (1776-1839) XIX ғасырдың 1-ші жартысында Даниядағы гимнастиканы зерттей бастады. Дания ол уақытта гимнастиканы тарату бойынша, Батыс Еуропадағы ең алдыңғы елдердің бірі болды. 1831 жылы П.Линг дене тәрбиесінеде өзінің әдістері мен амалдырын қолданды. Ол адамның денесін дамытып, нығайтатын жаттығуларды дамыту қажеттілігін айтты. Гимнастиканың педагогикалық маңызын ол ескермеді.

Негізінде әскери қолданбалы бағытта гимнастиканың француздық жүйесі шведтік гимнастикамен бір уақытта қалыптасты. Франциядагы гимнастикалык жүйені құрушы негізгі гимнастиканың жүйесін даниялык М.Бун ұсынды. Ол гимнастиканың шведтік жүйесін жаңартты, сабақтағы университет ішілік жүктемесін көтерген, жаттығуларды орындаудың ағымдық әдісін енгізді. Әйелдерге арналған гигиеналық гимнастика жүйесінің ішінде Э.Бьеркстен жүйесі үлкен беделге ие болды. Мүнда жаттығулардың физиологиялық және эстетикалық мәні ерекше айқындалды. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында гимнастиканың жаңа түрлері пайда болды. Әсіресе көркем және әуендік гимнастиканың бірнеше жүйесі құрылды, кейінірек медицинаның бір саласына айналған емдік гимнастика, негізінен гигиеналық бағыттағы гимнастика жүйесі кеңінен қолданылды.

1. 
   Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969
   
2. 
   Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985
   
3. 
   Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971
   

7. 
   Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983
   

4. 
   Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978
   
5. 
   Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
   
6. 
   Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976.
   

Дене тәрбиесінің жалпы мақсаттарына сәйкес, гимнастика амалдарын қолданудың негізгі үш бағыты айқындалды.

Гимнастикалық жаттығуларды адам денесінің жалпылама түрде даму процесінде

пайдалану (оның қозғаушы ерекшеліктерін көрсету диапозонын кеңейту дене

сапасының даму деңгейін көтеру).

Гимнастика амалдарын, еңбекте және күнделікті іс-тәжірибеге кажетті өмірлік маңызы

бар ептіліктерді қалыптастыру үшін қолдану.

Күрделі гимнастикалық жаттығуларды интенсивті дене тәрбиесі мен спорттық іс-

тәжірибе процесінде игеру.

Гимнастикалық жаттығулар гимнастикалық амалдар деп аталатын, әдеттегідей жаттығулардың мына топтарына бірігеді.

1. 
   Спорттық жаттығулар
   
2. 
   жалпылама дамытушы жаттыгулар
   

1. 
   қолданбалы жаттығулар
   
2. 
   еркін жаттығулар
   
3. 
   көркем гимнастикалық жаттыгулар
   
4. 
   акробатикалық жаттығулар
   
5. 
   секірулер
   
6. 
   снарядтарда орындалатын жаттығулар
   

Гимнастиканың негізгі амалдарын қысқаша түрде сипаттайтын болсақ:

1. саптық жаттығулар-бұл сабақтарды жақсы үйымдастыру үшін жаттығу мезгілінде
шұғылданушыларды рационалды түрде орналастыру үшін пайдаланылатын қызметін
сипаттаудағы күрделі емес қозғаушы әрекеттер.

Бұл жерде өзіндік жеке маңызға не келісілген ырғақты әрекеттердің дағдыларын қалыптастыру кезінде, музыкалық сүйемелдеумен болатын жүгіру мен жүру кезінде қолданылатын жаттығулар.

2. 
   жалпылама дамытушы жаттығулар гимнастиканың барлық түрінде қолданылады. Бұл жалпылама түрдегі дене тәрбиесінің мақсаты бойынша орындалатын үйлестіруші күрделі емес қозғаушы әрекет жаттығулар. Олар бүлшық еттің әртүрлі топтарындағы дамуын, дене сапасын жақсарту, кәдімгі қозғаушы дағдыларын қалыптастыру. Затсыз және әртүрлі заттармен орындалатын ауырлық түсіретін заттар мен гимнастикалық және тренажерлық жабдықтарды қолдану арқылы орындалатын көптеген жаттығулар бар. Бүл жерде мынаны айта кеткен жөн жалпылама жаттығулар гимнастикалық снарядтарда орындала береді. Күрделі әрі әмбебап болып табылатын снарядтарда орындалатын жаттығулар гимнастика амалдарының өз алдына бір бөлігі болып табылады.
   
3. 
   Қолданбалы жаттығулар. Қоршаған ортамен өзара әрекетінің қозғаушы ептіліктермен қалыптастырушы гимнастика амалдары. Гимнастикалық жаттығулардың оны ерекшелейтін өзіндік сипаты форма бойынша қимылдардың қатаң емес регламентациясын сақтау. Тепе-теңдікті сақтау, кедергілерден өту секілді қозғаушы міндетке қол жеткізу үшін жеке шешімге келуге рұқсат белу. Бұл жаттығулар арнайы жабдықтар арқанды, орындықтарды, қабырғада пайдалану арқылы орындалады. Осы сипаттағы көптеген жаттығуларды стандартты және стандартты емес снарядтарда орындауға болады. Бүл жаттығулар гимнастикалықойындар мен эстафеталарды өткізу кедергі жасақтарынан өту кезіндегі негізі болып табылады.
   
4. 
   Еркін жаттығу. Спорттық гимнастикадағы гимнастикалық көп сайыстың түрінің бірі. Жалпылама дамытушы сипаттағы амал болып табылады. Оны пайдалану үйлестіруші қабілеттерді дамытуға, төзімділікті күшейтуге бағытталады.
   
5. 
   Көркем гимнастикалық жаттығулар. әйелдер контингенті мен жүргізілетін сабақтарда колданылады. Олар міндеті бойынша еркін жаттығуларға жақын. Алайда олардың затсыз бұзылулар тепе-теңдіктер өзгерістер т.с.с. және заттай заттармен сақина, доп, лента тағы сондайлармен орындалатын өздеріне тән элементтер бар әртүрлі қимылдар оқу және спорттық композициясына бірігеді.
   
6. 
   Акробаттық жаттығулар. Дене мүшелерін дамытатын батылдық пен тәуекелшілдікке тәрбиелеу өте ықпал жасаушы амал болып табылады.дененің алуан түрлі қимылдары мен жағдайлары соның ішінде бастан жоғары қарай айналып секіру, кеңістіктегі арнайы бағдарды жақсартады.
   
7. 
   Секірулер. Жалпылама дамытушы тобына жататын қысқа жиіліктен секірістерге қарағанда оған аяқтың және қолдың екпінімен болатын ұшу кезеңі тән мұндай жаттығулар адамда жылдамдық, күштілік қасиеттерінің қимылдардың дәлдігін, ептілікті ерік қасиеттерін дамытады.
   
8. 
   Снарядтарда орындалатын жаттығулар. Снарядтардың құрылысына сай болатын тірек жағдайының өзгешелігі мен ерекше дене қимылы тән. Спорттық гимнастикада
   

Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969

Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985

Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971

8. 
   Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983
   

Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988

Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976.

Лекция № 9

Шұғылдану кезінде жарақаттанудың себептері

Жоспар

1. Қозғалыстың түрлері: аяқ ұшы мен жүру

Жалпыдамытушы жаттығулар сыныптамасының негізі ретінде анатомиялық белгі алынған. Жаттығулар оларды адам денесінің жекелеген бөліктеріне тигізетін ыкпалы бойынша топтарға бөлінген;

1. 
   Қол және иық белдеуінің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар;
   
2. 
   Дене және мойын бұлшық еттеріне арналған жаттығулар;
   
3. 
   Аяқ бұлшық еттеріне арналған жаттығулар;
   
4. 
   Денедегі барлық бұлшық еттерге арналған жаттығулар.
   

Жалпы дамытушы жаттығулар оқытушының санап тұруы мен немесе әрбір жаттығушының өзіндік қарқынымен орындалады. Мысалы; күреске тартып алуға байланысты қарсылық көрсету жаттығулары, немесе барынша күш салуды, дербес жылдамдықты талап ететін жаттығулар дербес ырғақпен орындалады.

Гимнастика сабағында жалпы дамытушы жаттығуларды өткізудің басты шарты жаттығуларды музыкалық әуенмен орындалатын жаттығулар болып табылады. Музыканың көмегімен гимнастика сабақтары өте мықты эстетикалық құралына айналады. Жаттығушылар сабақ барысында музыкалық іліммен танысады, музыканың жанры мен формасы, метр мен тактының құрылымы, ырғақпен метро ырғақ туралы түсініктерге ие болады. Сонымен қатар музыка қимыл сұлулығы сезімін тәрбиелеу секілді міндеттерді шешуге де ықпал етеді, сондықтан ол көптеген өнер түрлерінде, еңбек процесінде, спорт түрлерінде пайдаланылады.

Дегенмен гимнастика сабақтарында музыка текқана жаттығушылардың эмоционалдылығын, көтеріңкі көңіл күйін, өзін-өзі жақсы сезінуін қалыптастыратын қимылдарды орындалып жатқан шығарманың ырғағына, қарқынына, сипатына сәйкес орындай білуін қалыптастыру құралы болып табылады.

Тәжірибеден байқалғандай қолданудың дұрыс әдістемесі жаттығушылардың жалпы үлгерімін арттыруға және оардың қимыл әрекетін тез игеріп алуына көмектеседі. Гимнастика сабақтарында пайдаланылатын музыка ырғағы нақты әрі анық болуга тиіс. Сонымен қатар жаттығушылардың сана сезіміне әсер етіп олардың эмоционалдық жағдайына кері ықпалын тигізбес үшін тақырыбы, сипаты жағынан дерексіз болғаны жөн, өйткені мұндай жағдай негізгі жұмысқа кері әсерін келтіруі мүмкін. Осылайша негізінен қимыл мен музыка байланысының метро ырғақтық жағы игеріледі.

Жалпы дамыту жаттығуларын жүргізу барысында музыкалық сүйемелдеу, мүғалімді жаттығу орындаудың қажетті ырғағы мен қарқынын сақтап түру үшін үнемі есеп жүргізіп тұрудан басталады.

1. 
   Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969
   
2. 
   Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985
   
3. 
   Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971
   

9. 
   Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983
   

4. 
   Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978
   
5. 
   Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
   
6. 
   Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976.
   

Жалпыдамытушы жаттығулар құрылымы жағынан қарапайым және жаттығушылардың бәріне бірдей жеңіл. Олар гигиеналық, өндірістік және негізгі гимнастикамен айналысудың негізі болып табылады. Бұл жаттығуларға үйрену оңай. Қандай да бір жаттығуды бірнеше рет қайталасаңыз болғаны. Сонымен қатар, жақсы игерілген жаттығуларды орындау барысында ғана барынша күш салуға болатынын еске сақтаған жөн. Жалпы дамытушы жаттығуларға үйрету барысында бұлшық еттердің жиырылу мүмкіндіктері толығымен іске қосылмайды. Демек, қандай да бір дене сапасын тәрбиелеуге арналған жаттығуларды пайдаланбас бұрын. алдымен жаттығуларды толық игеріп алу керек.

Жалпыдамытушы жаттығулар көмегімен дененің жекелеген бөліктеріне немесе бұлшық ет топтарына оқшауланған әсер етуге болады. Жаттығулардың бұл ерекшелігі қозғалыс аппаратының үйлесімді дамуына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Оның үстіне , қандай да бір дағдының даму деңгейін қадағалап және қолдап отыру, сонымен бірге артта қалғанын үнемі дамытып отыру мүмкіндіктері бар.

Жалпыдамытушы жаттығулар жасау барысында денеге түсетін салмақ көлемін реттеп отыру оңай. Денеге түсірілетін салмақ жаттығу жасалатын бұлшық ет ширығуының қарқындылығына қарай өзгеріп отырады. Бұлшық ет ширығуы қарқындылығының артуына төмендегіше қол жеткізуге болады.

Жаттығу ұзақтығын арттыру арқылы (бір жаттығуды қайталау саны)

Жаттығудың орындалу жылдамдығын жоғарлату арқылы

Сыртқы салынатын салмақ қолдану және ауырлату салмағын арттыру (гантельдердің, гирялардың, толтырылған доптардың және т.б.) арқылы

Бастапқы қалыпты өзгерту арқылы (жатып таянуда қолды бүгу т.б.)

Ерік күшін қолдана отырып денеге салынатын салмакты арттыруга жоне төмендетуге болады, сонымен қатар, ерік күші бұлшық еттердің ширығуын нақтырақ сезінуге мүмкіндік береді (көңілді олардың жүмысына шоғырландыру, шаршау сезімін басу)

Денеге салынатын салмақ жаттығуларды жасау тәсіліне байланысты. Жалпыдамытушы жаттығулар әр түрлі демалыс интервалымен орындалу мүмкін. Демалыс уақыты қысқа болған сайын, денеге салынатын салмақ та үлғая береді.

Жаттығушылардың эмоционалдық жағдайы салынатын салмақ көлеміне және шаршаңқылығына әсер етеді. Жаттығуларды ойын тәсілімен жүргізген жағдайда шаршаңқылық төмендейді, сонықтан барынша үлкен көлемде жұмыс жасауға болады.

Дене еңбегін жасау кезіндегі жүйке жүйесінің, ішкі органдардың және бұлшық еттердің функционалды қызметі біртіндеп өсетіні белгілі. Адам ағзасының жұмысқа бейімделуі үшін бірқатар уақыт қажет. Яғни, жаттығу сайын, денеге салынатын салмақты күрт жоғарылатуға немесе төмендетуге болмайды. Алғашқы жаттығуларды бір қалыпты салмақпен өткізіп, оны біртіндеп үлғайту немесе қысқа мерзімде төмендетуге ұсынылады. Денеге салынатын салмақты өзгертуді толқындата жүргізген дұрыс, бірақ ол үнемі ұлғайып отыру бағытында болуы қажет

Жалпыдамытушы жаттығулары көмегімен мынадай міндеттер тобы шешіледі:

- Білім -берілген әртүрлі параметрлерімен қозғалыс қимылдарын орындай білуді қалыптастыру (ширығу деңгейі бағыт, амплитуда, қарқын,ырғақ) жекелеген компоненттерді және аяқталған (қарапайым) қозғалым қимылдарын игеру: өмірлік маңызы зор істер мен дағдыларды қалыптастыру.