Лекция: 45 сағ. Лаборатория сабақтар: СӨЖ: 45 сағ обсөЖ: 45 сағ Барлық сағат саны: 135 сағ

Кестеден көріп отырғаныңыздаи мал мен құс саны сонғы он жыл ішінде аитарлықтаи кеміген 1995 жылы мал саны 1990 жылмен салыстырғанда ірі қара саны 70,3 паиыз-ға (2000жылды 1995 жылмен салыстырғанда 59,8 паиызға ) азаиған , тиіснше қои мен ешкі саны 54,9 (50,9па) шошқа-50,3 (66,3 ) жылқы -95,7 (62,6) , түие -91,2 (75,2) құс-34,7 (94,7 паиызға кеміген риспублика мал шаруашылығының негізі болып саналатын қои мен ешкі саны 2000жылы1990 жылмн салыстырғанда 35,6 мл бастан 9,9 млн басқа диін азаиған, яғыни 27,9 паиызды құраиды .

Жоғарыдан жүргізілген талдау мәліметері көрсеткендеи , Қазақстан ауыл шаруашылығының “құдырауына”не есеп болды Біріншіден, жекешелендірілген ауыл шаруашылық кәсіпорындарының мүшелерінің негізі бөлігінің өз бетімен шаруашылық жүргізуге болмауы, нарық жағдайына өтуге ауыл шаруашылық жұмысшыларының психологиялық дайындықсыздығы, еңбекті ұйымдастырудың ұжымдық формасына дағдыланғандықтан өз шарушылығын ұйымдастыру тәжірибесінің жеткіліксіздігі.

Екіншіден, іс жүзінде жекешелендіру формальды түрде, яғни тек сыртқы көрінісін, түрін өзгертумен шектеледі, оның түрлері мен әдістері біржақты сипат алады. Алғашқы кезеңде жеке шаруашылық жүргізу үшін қайдалар жасалмастан негізінен ірі кәсіпорындарды ұсақ және шағын кәсіпорындар мен шаруа қожалықтарына бөлшекетеу қалыптасқан өндіріс процесінің бұзылуына, ішікі және сыртқы байланыстарының үзілуіне алып келеді. Оның үстіне, ауыл шаруашылығында айналым заттарының қоры болмауымен баға қайшылығын жағдайы қиындай түсті.

Жоғарыда айтылғандарды және аграрлық секторды нарық жағдайына бейімдеу тәжрибесін ескере отырып төмендегідей тұжырымдар жасауға болады:

-аграрлық сектордың өндірістік-әлеуметтік ерекшелігіне қарай онда нарықтық механизмді ешқандай шектеусіз және түзету енгізусіз “таза күйінде ” пайдалану өндірістік потенциялды қолдану тиімділігінің төмендеуін және әлеуметтік мәселелердің шейеленісуін тудырады.

-меншік пен шаруашылық жүргізудің түрлері мен әдістерін өзгерту процесі бәсекелес нарықтық орта құрудың алғы шарты ретінде мемлекеттің бағыттауы мен қолдануы нәтижесінде біртіндеп дамуы тиіс; сондықтан көпукладтылық, ұсақ тауарлы жеке және ірі өндірістің (ерікті кооперация негізінде) үйлесуі ұзақ мерзімге сақталады.

-аграрлық сектор нарықтық өзін-өзі реттеудің бастапқы алаңы ретінде нарықтың дамуы үшін реттеу мен қлданудың ерекше мемлекеттік саясаты енгізілетін экономиканың бірінші саласы болуы қажет; оның мәні-әкімшілік емес, экономикалық құралдарды (баға, салық, несие, т.б.) өзара байланысқан жүйе ретінде пайдалану болып табылады.

Лекция 7
Тақырыбы: Жер реформасы.
Ең алдымен экономикалық реттеуде жер реформасы – мемлекет деңгейіндегі ұлттық мәселелерді қамтитын аса күрделі процесс. Әлемдік тәжірибеде жерге шексіз жеке меншіктің құқығын бермей, мемлекет және қоғамдық мүдделердің артықшылығын қамтамасыз ететін әр түрлі шектеулер бар. Мұндай құқықты беру мақсаты емес, тек жерді пайдалану тиімділігін арттыру үшін пайдаланатын құрал. Ауыл тұрғындарын көбірек толғандыратын мәселе жерге жеке меншік орнатудан гөрі, одан алынатын өз еңбегінен түскен нәтижеге иелік ету құқығы. Атап айтқанда, кеңінен етек алған бұрынғы тәжірибені, яғни алдымен ауылдың бар өнімін, пайдасын алып қойып, соңынан дотация, қарыздарын өтеу түрінде біртіндеп қайтарудан арылу мүмкіндігін беру қажет болды.

Ауыл еңбеккерінің жерді сенімді пайдалануы үшін республикамыздың Ата заңына сәйкес жерді ұзақ мерзімге жалға, немесе өмірлік мұрагерлікке беру өте тиімді екенін баса айту керек. Соныдықтан жер туралы заңда бұл процесті аяғына дейін жеткізу мәселесін қарастыру өте маңызды іс екені белгілі.

Жер қатынастарын реттеудің негізгі бағыттары: а) ауыл шаруашылығында өндірістің негізгі құралы ретінде жердің бағасын анықтау; ә) жердің сапасына қарай жер салығының мөлшерін белгілеу; б) ауыл шаруашылығына қолайлы жерлерледі қорғау мен тиімді пайдалану жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру, оның ішінде жердің құнарлылығының сақталуы мен жақсаруын бақылау. Ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп өнімдерінің айырбасындағы біздер әу баста жіберіп алған баға қайшылығы құн заңын сақтамаудың, ал нақтырақ айтқанда, ерікті баға белгілеудің қағидасын дұрыс пайдаланбаудың салдарынан болғанын өмір көрсетіп отыр. Ауыл шаруашылық өнімінің бағасын реттеу жүйесі тұтынушылардың да, өндірушілердің де мүдделерін қорғау керек. Нарықты тез арада азық-түлікпен толықтыру үшін агроөнеркәсіп кешенінің 2-саласында баға құрылу процесі барынша ерікті болғаны тиімді. Бұл жағдайда аграрлық сектор үшін өндіріс құралдарын шығаратын барлық монополист кәсіпорындар үшін (агроөнеркәсіп кешенінің 1-саласы) келісім бағасының жоғары деңгейін мемлекет деңгейінде белгілеу керек те ал 3-салада ауыл шаруашылық тауар өндірушілері мен өңдеуші кәсіпорындар интеграциясының ұйымдық құрылымы баға белгілеумен айласықаны жөн болар еді.

Ауыл шаруашылығында экономикалық қарым-қатынастарды реттеу үшін залогтық (кепілдікті) сатып алу операциясы бойынша есеп айырысуды енгізу жөніндегі ұсыныстардың едәуір мәні бар. Бұл жағдайда шикізатты өңдеу, дайын өнімді алғаннан соң тауар өндірушілерге шикізат құны мен нақтылы төленген аванс сомасы арасындағы айырмашылықты залогтық баға бойынша төлеу қажет. Кепілдікті – сатып алу операциясын жүзеге асыру үшін дайындаушы және өңдеуші кәсіпорындарды кепілдікті-сатып алу ұйымдары етіп құратын болсақ нарықтық баға құрылымын және ауыл шаруашылық тауарын өндірушілерінің табыстылығын реттеуге жағдай жасалынады. Бұл операциялар, біріншіден, нарықтағы ұсынысты азайтады, екіншіден, фермерлерге несие беруге мүмкіндік жасайды. өйткені оның көлемі кепілдікке өткізілген ауыл шаруашылық өнімінің мөлшерімен анықтайды.

Ауыл еңбеккерінің жерді сенімді пайдалануы үшін республикамыздың Ата заңына сәйкес жерді ұзақ мерзімге жалға, немесе өмірлік мұрагерлікке беру өте тиімді екенін баса айту керек. Соныдықтан жер туралы заңда бұл процесті аяғына дейін жеткізу мәселесін қарастыру өте маңызды іс екені белгілі.

Жер қатынастарын реттеудің негізгі бағыттары: а) ауыл шаруашылығында өндірістің негізгі құралы ретінде жердің бағасын анықтау; ә) жердің сапасына қарай жер салығының мөлшерін белгілеу; б) ауыл шаруашылығына қолайлы жерлерледі қорғау мен тиімді пайдалану жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру, оның ішінде жердің құнарлылығының сақталуы мен жақсаруын бақылау. Ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп өнімдерінің айырбасындағы біздер әу баста жіберіп алған баға қайшылығы құн заңын сақтамаудың, ал нақтырақ айтқанда, ерікті баға белгілеудің қағидасын дұрыс пайдаланбаудың салдарынан болғанын өмір көрсетіп отыр. Ауыл шаруашылық өнімінің бағасын реттеу жүйесі тұтынушылардың да, өндірушілердің де мүдделерін қорғау керек. Нарықты тез арада азық-түлікпен толықтыру үшін агроөнеркәсіп кешенінің 2-саласында баға құрылу процесі барынша ерікті болғаны тиімді. Бұл жағдайда аграрлық сектор үшін өндіріс құралдарын шығаратын барлық монополист кәсіпорындар үшін (агроөнеркәсіп кешенінің 1-саласы) келісім бағасының жоғары деңгейін мемлекет деңгейінде белгілеу керек те ал 3-салада ауыл шаруашылық тауар өндірушілері мен өңдеуші кәсіпорындар интеграциясының ұйымдық құрылымы баға белгілеумен айласықаны жөн болар еді.

Ауыл шаруашылығында экономикалық қарым-қатынастарды реттеу үшін залогтық (кепілдікті) сатып алу операциясы бойынша есеп айырысуды енгізу жөніндегі ұсыныстардың едәуір мәні бар. Бұл жағдайда шикізатты өңдеу, дайын өнімді алғаннан соң тауар өндірушілерге шикізат құны мен нақтылы төленген аванс сомасы арасындағы айырмашылықты залогтық баға бойынша төлеу қажет. Кепілдікті – сатып алу операциясын жүзеге асыру үшін дайындаушы және өңдеуші кәсіпорындарды кепілдікті-сатып алу ұйымдары етіп құратын болсақ нарықтық баға құрылымын және ауыл шаруашылық тауарын өндірушілерінің табыстылығын реттеуге жағдай жасалынады. Бұл операциялар, біріншіден, нарықтағы ұсынысты азайтады, екіншіден, фермерлерге несие беруге мүмкіндік жасайды. өйткені оның көлемі кепілдікке өткізілген ауыл шаруашылық өнімінің мөлшерімен анықтайды.

1. Республикамыздыњ агроµнеркєсіптік кешені экономиканыњ аса мањызды саласы болѓандыќтан экономикалыќ даѓдарысты жою, тамаќ жєне жењіл µнеркєсібін дамыту, саяси жєне єлеуметтік т±раќтылыќты ќамтамасыз ету м±ндаѓы жаѓдайдыњ жаќсаруына тікелей байланысты.

2. Аграрлыќ сектордыњ µндірістік – єлеуметтік ерекшелігіне ќарай онда нарќтыќ механизімді ешќандай шектеусіз жєне т‰зету енгізусіз таза к‰йінде пайдалану µндірістік потенциалды ќолдану тиімділігініњ тµмендеуін жєне єлеуметтік мєселелердіњ шиеленісуін тудырады.

Осы т±ста мемлекеттіњ реттеу функциясынан бас тартып, шеттеліп, биліктіњ жоѓары тармаќтарында тарауына жол бермей, ќайта мемлекеттік реттеу механизмдерін батыл іске ќосу ќажет. ¤йткені, біріншіден, бірде – бір дамыѓан елде нарыќ µз еркіне жіберілген емесе, ол мемлекеттіњ іс єрекетімен т‰зетіліп, толыќтырылып отырады; мемлекеттік реттеу – ќазіргі ‰лгідегі нарыќтыќ ж‰йеніњ ажыраѓысыз бµлігі; екіншіден, мемлекеттіњ белсенді єрекетінсіз терењ экономикалыќ даѓдарыстардан шыѓу м‰мкін емес; ‰шіншіден, республикамызда нарыќтыќ ж‰йе µзініњ ќалыптасуыныњ ењ бастауында т±р.

3. Меншік пен шаруашылыќ ж‰ргізудіњ т‰рлерін игеру бєсекелес нарыќтыќ орта ќ±рудыњ алѓы шарты ‰стінде мемлекеттіњ баѓыттауы мен ќолдауы нєтижесінде дамуы тиіс.

4. Аграрлыќ сектор нарыќтыќ µзін - µзі реттеудіњ бастапќы алањы ретінде нарыќтыњ дамуы ‰шін реттеу мен ќолданудыњ ерекше мемлекеттік саясаты енгізілетін экономиканыњ бірінші саласы болуы ќажет, оныњ мєні єкімшілік емес экономикалыќ ќ±ралдарды ерікті (баѓа, нарыќты азайту, жењілдікпен несие, субсидия беру т. б.) байланысќан ж‰йе ретінде пайдалану.

5. Ауыл шаруашылыѓында µндірісітіњ негізгі ќ±ралы ретінде жердіњ баѓасын аныќтау; жердіњ сапасына ќарай жер салыѓаныњ мµлшерін белгілеу, ауыл шаруашылыќ жерлерін ќорѓау мен тиімді пайдалану жµніндегі шараларды ж‰зеге асыру, оныњ ішінде жердіњ ќ±ндылыѓыныњ саќталуы мен оныњ жаќсаруын баќылау.

6. ¤неркєсіп пен ауыл шаруашылыѓы µнімдерін айырбасындаѓы баѓа ќайшылыѓын жоюда агроµнеркєсіптік кешенініњ 2 – саласында баѓа ќ±рылу процесініњ барыныњ ерікті болѓаны тиімді, ал аграрлыќ сектор ‰шін µндіру ќ±ралдарын шыѓаратын барлыќ монополис кєсіпорындарѓа келісім баѓасыныњ жоѓары дењгейін белгілеу керек жєне 3 – салада ауыл шаруашылыќ тауар µндірушілері мен µњдеуші кєсіпорындар интеграциясыныњ ±йымдыќ ќ±рылымы баѓа белгілеумен айналысуы ќажет.

7. Мемлекеттіњ ќаржы – несие саясаты бойынша баѓдарламалыќ тєсіл, яѓни бекітілген баѓдарламаларѓа сай ќаржы босату жєне жењілдікті салыќ салу ќолданылады.

8. Ауыл шаруашылыѓында инвестициялыќ сасясат барлыќ меншік т‰ріндегі кєсіпорындардыњ материалдыќ – техникалыќ базасыныњ сапалыќ жаќсаруын, µнімді µњдеу жєне µткізу баѓаларыныњ тµмендеуін ќамтамасыз ету керек.

9. Нарыќ, єсіресе, ауыл адамдарына єлеуметтік єділеттілік кепілдігін бере алмайды. Сондыќтан б±л кемшілікті жою ‰шін мемлекеттіњ єлеуметтік саясатын ж‰зеге асырып отыру керек. Оныњ негізгі баѓыттары біріншіден, барлыќ ењбекке ќабілеті адамдарѓа табыс табуы жєне µзіне ќажетті игіліктер мен ќызмет т‰рлерін пайдалану ауыл ‰шін кєсіпкерлікпен айналысуѓа шексіз м‰мкіндіктер мен жаѓдайлар туѓызу керек. Табысты салыќ арќылы ќайта бµлу, зейнетаќы, жєрдемаќы, медициналыќ кµмек, т. б. арќылы ењбекке жарамсыз жєне табысы аз ауыл адамдарын єлеуметтік ќорѓау, екіншіден, мемлекеттік реттеу арќылы бюджеттік ќорлар мен шетел инвестицияларын жєне басќа да м‰мкіндіктерді келесі баѓыттарды ќаржыландыруѓа пайдалану аса ќажет.

• 
  табиѓатты ќорѓау шаралары мен мелиоративтік ж±мыстар;
  
• 
  жолдардыњ, электр ќуатын беру ж‰йелерініњ, магистральды газ жєне су ќ±бырларыныњ, телефон коммуникациясыныњ, канализация ж‰йелерініњ ќ±рылысы;
  
• 
  ауылдыњ денсаулыќ саќтау, білім беру, мєдениет, бала – баќша объектілерініњ ќ±рылысымен оларды ќамтамасыз ету;
  
• 
  жоѓары білімді мамандар дайындау жєне к‰рделі ѓылыми зерттеулер мен оныњ жетістіктерін, жања технологияны µндіріске енгізу.
  

11. Ауыл шаруашылыѓыныњ мемлекеттік ќолдауы ж‰зеге асыру ‰шін, біріншіден, банк несие саласында банк пайызыныњ мµлшерлемесініњ тµмендету керек, µйткені ауыл ењбеккерлерініњ тіпті жылына 120 пайызбен де несие алуѓа м‰мкіндігі жоќ; екіншіден, пайызсыз несие алудыњ тиімді жолы ретінде тауар µткізуде форварты – фьючерстік жєне залогтыќ – сатып алу, ымыра ісін кењінен насихаттап, дамыту ќажет; ‰шіншіден, µндіріс кµлемі мен µнім µткізудіњ ќысќаруын болдырмау ‰шін шаруашылыќтардыњ егін шаруашылыѓында баѓалы, ќажетті даќылдарды µсіру мен асыл т±ќымды мал табысын саќтау ‰шін ауыл шаруашылыѓын ќолдаудыњ мемлекеттік ќоры арќылы ќажетті мµлшердегі дотация кµлемін белгілеу керек.

12. Аграрлыќ сектор экономикасын ќ±ќыќтыќ реттеу бірінші кезекте ата зањымыз - конститутцияѓа с‰йене отырып, демократиялыќ ќ±ќыќтыќ жєне єлеуметтік мемлекет орныќтыру талаптырын орындауѓа баѓытталады. Демократиялыќ к‰шті мемлекет б±л зањы жоѓары т±ратын, ал азаматтары билеуші µкіметініњ жєне бір – бірініњ басынушылыѓынан ќорѓалѓан мемлекет. Мемлекеттік реттеудіњ міндетті де осы маќсаттарѓа жету. “Мемлекет азаматтар ‰шін” ќаѓидасы ауыл шаруашылыѓына ќатысты оныњ бірінші кезектегі міндеті – шаруашылыќ дамуыныњ басты т±лѓасы - µндіруші ‰шін барынша ќолайлы жаѓдайды ќамтамасыз ету екендігін білдіреді, яѓни экономиканыњ ќ±ќыќтыќ негізін жасау, ол арќылы экономикалыќ єрекеттіњ ережелерін аныќтау, ењбек шартын реттеу, т±тынушылар ќ±ќын ќорѓау, экологиялыќ зањ шыѓару сияќты шараларды атќару ќажет.

13. Даѓдарысты жоюдыњ шешуші баѓыттарыныњ бірі – білікті басќару мамандарыныњ т±раќты єрі белсенді потенциалын тиімді пайдалану, менеджерлер мен ќатардаѓы ењбеккерлерді де шарттасу жолымен жолдау ж‰йесін кењінен ќолдану болып табылады. Тікелей А¤К – тегі менеджменттіњ дамуы ‰шін мемлекет шаруашылыќ ж‰ргізуші субъектілерді осы іске баѓыттау тиіс. Сонда олар менеджментіњ негізгі ќ±ралы – маркетинг пен жоспарлау арќылы нарыќтыњ басты талаптарына сай єрекет ететін болады, яѓни “не µндірілуі керек”, “кім ‰шін?”, “ќалай?”, “ќанша?” – деген басты сауалдарѓа жоѓарыдан н±сќау к‰тпей, µздері жауап бере алады.

14. Аграрлыќ сектордыњ нарыќтыќ ортаѓа бейімделуіне мемлекет тарапынан ыќпал етудіњ жолы – тауар µндірушілердіњ ТМД елдері аумаѓында ж±мыс істейтін “аймаќтыќ аќпаратты комерциялыќ ќызмет кµрсетудіњ” компьютерлік ж‰йесіне ќосылуына жаѓдай жасау болып табылады. Б±л нарыќтыќ ќатынас субъектілерініњ бірінші кезекте µз ќызметтеріне байланысты мол аќпарат алуына, бизнес єлемініњ тиімді жаќтарын пайдаланып, оѓан µтуіне м‰мкіндік туѓызуы тиіс.

15. Аграрлыќ сектор экономикасын мемлекеттік жіктеуде µз ерекшеліктерімізді ескере отырып, дамыѓан елдердіњ тиімді тєжірибесін де пайдалануымыз керек:

• 
  аграрлыќ нарыќты мемлекеттік реттеудіњ негізгі ќ±ралы ретінде “ауыл шаруашылыќ нарыѓыныњ агенттігі” (Польша тєжірибесіне с‰йене отырып) немесе “Тауарлы – несиелік корпарация” (АЌШ тєжрибесінен) ж±мыстарын д±рыс жолѓа ќою ќажет;
  
• 
  баѓа белгілеу механизмін жетілдіруде кепілдікті маќсатты баѓа т‰рлерін белгілеу;
  
• 
  ауыл шаруашылыѓын мемлекеттік несиелік реттеуде ќаржылай ќолданудыњ мемлекеттік ќоры ж±мысын жетілдіру ќажет.
  

Ењ алдымен аса мањызды екі мєселеге ерекше кµњіл бµлу керек: біріншіден, халыќ шаруашылыѓыныњ ќ±рылымдыќ µзгерістеріне нарыќтыќ механизм єсер ете алмайды, сондыќтан б±л µзгерістерді мемлекет тарапынан реттеу ќажет; екіншіден, µзгерістерді инвестициялыќ процестермен жєне шаруашылыќ ж‰ргізу субъектілердіњ инвестициялыќ белсенділігін ынталандырумен тыѓыз байланыста ќарастырмасаќ µндірістіњ єлеуметтік – экономикалыќ тиімділігін арттыру маќсатында ќ±рылымдыќ реттеу мєселесін шешуі м‰мкін емес. Сондай – аќ, болашаќтаѓы ѓылыми негізделген ќ±рылымдыќ µзгерістердіњ ќажеттілігі єсіресе экономиканы басќарудыњ жоѓары дењгейінде инвестициялыќ шешімдер ќабылдауѓа ќатысты маќсатты сипатта болады.

Экономикадаѓы ќ±рылымдыќ µзгерістерді сипаттайтын кµрсеткіштер ж‰йесі мен дењгейі кµбінесе мемлекеттіњ экономикалыќ саясатын ж‰зеге асыру мен болашаќтаѓы кезењдерге белгіленген маќсаттарѓа ќол жеткізу жµніндегі наќтылы макроэкономикалыќ шаралар байланысты. Басќаша айтќанда, жалпы мемлекеттіњ экономикалыќ саясат – макроэкономикалыќ, салыќ жєне аймаќтыќ дењгейлерде ќ±рылымдыќ саясатты ќалыптастару негізі болып табылады. Макроэкономикалыќ т±рѓыдан алѓанда ќ±рылымдыќ саясатты ќалыптастыру негізінде µзара тиімді ќатынастарды ќамтамасыз ету жµніндегі бірќатар мєселелер жатады. Олар: ќоѓамдыќ µнім µндіру бµлімшелері арасындаѓы, аралыќ жєне дайын µнім, µнеркєсіптегі µндіріс ќ±ралдарыныњ µндірісі, ±лттыќ табыстаѓы т±тыну ќоры мен ќор жинау, µндірістік жєне µндірісітік емес к‰рделі ќаржы ж±мсау, ќ±рылыс – монтаж ж±мыстары мен µндіріс жабдыќтарына шыѓын ж±мсау араларындаѓы ќатынастар. Олардыњ негізінде тиімділікке ќол жеткізу дегеніміз – ќоѓамныњ табиѓи – шикізат, материалдыќ – техникалыќ жєне инттелектуалдыќ ќорларын ќолдана отырып, халыќтыњ материалдыќ жєне мєдени ќажеттіліктерін, жаќсы т±рмыс жаѓдайын ќамтамасыз ету. М±нда аталѓан мєселені шешуді тездеиудіњ негізі єрдайым аз шыѓын ж±мсап кµп нєтижеге ќол жеткізуге баѓыттайтын шаруашылыќ ж‰ргізудіњ нарыќтыќ моделі.

Макроэкономикалыќ салада оњтайландыру ісі халыќ шаруашылыѓыныњ салалыќ ќ±рылымына да єсер етеді. ¤йткені м±нда µзгерістерді ж‰зеге асырудыњ мањызды тегі – макроэкономикалыќ жаѓдайда єсер ететін салалыќ басымдылыќтарды ѓылыми негіздеу болып табылады. Республикамыздыњ жаѓдайында салалыќ ќ±рылымныњ тиімді жаѓдайы аныќтау – экономиканыњ шикізаттыќ баѓытын жою µнеркєсіпті дамыту мєселелерімен тыѓыз байланысты.

Болашаќтаѓы салалыќ µзгерістерді негіздеуде ескерілетін мањызды фактор – жиынтыќ с±раныс ќ±рылымы жайлы болжамды мєліметтер. Олар ішкі ќорлар мен импортты алмастыратын µндірісті ±йымдастыру есебінен жиынтыќ ±сыныс ќ±рылымын ќажет етеді. Єлемдік тєжрибеде, басќа елдерден алынатын ресурстар экономикалыќ егемендік ныѓайту септігін енгізбейтіндігін дєлелдеп отыр. Ал, егерде мєселе азыќ- т‰лік µнімдеріне деген с±ранысты µтеу жµнінде болса, онда импортќа баѓытталу елдіњ азыќ- т‰лік бойынша ќауіпсіздігін айтарлыќтай нашарлатады.


Лекция 11

Тақырыбы: . Құрылыс кешені және оның дамуын мемлекеттік реттеу.
Біздің ойымызша, кәсіпорындардың инвестициялық қызметтің жалпы моделінің логикасын макроэкономикалық деңгейде де қолдануға болады. Түптеп келгенде, бұл модель төмендегідей.

Стратегиялық жоспарлау
Идеяны іздестіру	Жобаларды анықтау және алғашқы таңдау	Қаржылық талдау және шешім қабылдау	Жобаны жүзеге асыру	Мониторинг және инвестициялық бақылау
Бақылау
Еңбек ресурстары