Лекция: 45 сағ. Лаборатория сабақтар: СӨЖ: 45 сағ обсөЖ: 45 сағ Барлық сағат саны: 135 сағ

Күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялар нақты бағамен, млн теңге.

Кесте мәліметтерінен байқайтынымыз, соңғы он жылда күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялардың жалпы көлемінде мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың үлесі өте азайған (95,3 пайыздан 13,3 пайызға дейін), керісінше мемлекеттік емес кәсіпорындармен ұйымдардың үлесі жоғарылаған (2,9 пайыздан 84,6 пайызға дейін). Бұндай жағдайдың қалыптасуна, әрине жекешелендіру нәтижесінде көптеген мемлекеттік емес кәсіпорындар мен ұйымдардың жеке меншікке өткендегі себеп болып отыр.

Енді қаржыландыру көздері бойынша күрделі құрылысқа инвестицияларды бөлу көрсеткіштерін талдайық.

Қаржыландыру көздері бойынша құрылысқа инвестицияларды бөлу.

Шетел инвестицияларын тартудың тағы бір негізгі қағидасы ол клісілген істің екі жаққа да пайдалы болуы. Халықаралық тәжірибеге көрсеткендей, бржақты табыс алуды қуалау тек елдер арасындағы инвестициялық қарым- қатынасты қиындатады, нәтижесінде екі жақта ұтылып қалуы мүмкін.

Маңызды қағидалалардың бірі елдердің инвестициялық келісімдері мен инвестициялық жобалардың ашық, жариялылық негізде болуы. Инвестициялық жобалардың негізгі көрсеткіштер және жүзеге асыру механизмдері келісуші жақтарға алдын ала белгілі болуы шарт. Және де қоғамдық ақпарат құралдарында жариялануы тиіс.

Егер қағидалар инвестициялық қызметті дұрыс басқару үшін қажет болса, шетелдік инвестицияларды тарту формалары нақты жағдайды ескере отырып, олардың қолайлысын таңдап алу үшін қажет. Тікелей инвестициялау шетел инвестицияларын тартудың тиімді және нәтижелі түрде болып есептеледі. Ол адрестілігімен және өндірістік сфераға бағытталуымен ерекшеленеді. Ол халықаралық экономикалық және ғылыми-техникалық интеграция үрдісін жеделдетуге мүмкіндік береді, біріккен кәсіпорындар құру негізінде екі жақтың интелектуалдық потенциялын өзара байытады.

Несиелер мен зайымдар да шетелдік инвестициялар тартудың формасы болып табылады, бірақ олар келешек кезеңінің қарыздарын ұлғайтады. Түптеп келгенде, шетелдік инвестициялық несиелер, елдің өз несие қорымен салыстырылғанда, 2-3 есе қымбатқа түсуі мүмкін.
Лекция 12
Тақырыбы: Инвестициялардың ел экономикасына тигізер әсері.
Экономикалық әдебиетте инвестиция түсінігіне анықтама беру жөніндегі көп талас жоқ. Қалыптасқан пікір бойынша оның құрамына пайда, табыс және әлеусметтік эффект алу мақсатында экономика салаларының барлық нысандарына, кәсіпкерлік дамытуға жұмсалынатын меншік және инттедектуалдық құндылықтардың барлық түрі енеді. Инвестициялық құралы ақша қаражаттарының, мақсатты банк несиелерінен, үлестік жарналардан, акциялар мен басқа да бағалы қағаздардан, қозғалатын және қозғалмайтын мүліктерден (ғимараттар, қондырғылар, материалдар т. б.) жерді пайдалану құқығынан, табиғи қорлардан т. б. тұрады. Инвестициялық қызметтің негізгі нысаны инвестициялық жобаларды жүзеге асыру болып табылады. Бұд жерде инвестициялау үрдісін қаржыдандыру үрдісінен ажыратып алған жөн. Егер инвестициялау қорларды көрсетілген жобалар бойынша орналастыру болса, онда қаржыдандыру осы қорлардың көздерін қамтамасыз етеді.

Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қарастырады. Мұндай қателіктің себебі, инвестициялық қорларды нақты пайдалану нысанының анықталмауында. Егер күрделі қаржы негізгі қорларды қарапайым және ұдайы өндіруге бағытталған болса, онда инвестициялар құрылыс-монтаждау жұмыстарының, керекті қондырғылардың және басқа шығындардың құнын қамтиды. Яғни, инвестиция түсінігі күрделі қаржы түсінігінен әлдеқайда кең. Сонымен, инвестициялық қызмет дегеніміз “Заңды тұлғалардың, азаматтардың және мемлекеттің инвестицияларды жүзеге асыру жөніндегі практикалық іс-әрекеттерінің жиынтығы” болып табылады. Олар төмендегідей инвестициялық сфераларды жүзеге асырылады:

а) күрделі құырылыс;

ә) инвестициялық сфера;

б) қаржы капиталын пайдалану сферасы;

в) қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды жүзеге асыру сферасында.

Инвестициялардың күрделі қаржыдан тағы бір айырмашылығы, олар материалдық емес активтерді ұлғайту үшін де жұмсалынады. Материалдық емес активтерді құру және ұлғайтуды қаржыландыру үшін қолданылатын негізгі көздерге амортизациялық төлемдер, таза пайда, коммерциялық және басқа да банктердің ссудалары, қор нарығынан түсімдер және т. б. жатады.

Инвестициялар әр түрлі меншік түрлеріндегі кәсіпорындардың айналым активтеріне де жұмсалынады. Кәсіпорындардың айналым активтері өндіріс сферасындағы (өндірістік запастар, аяқталмаған өндіріс, келешек кезеңдер шығындары ж. б.), айналым сферасындағы (дайын өнім, ақша қаражаттары т. б.) айналым қорларынан тұрады.

Инвестициялау жөніндегі шешім қабылдауда негізгі мәселе инвестициялық жобаларды обьективті бағалау. Жобаларды бағалау оңай шаруа емес, себебі сөз жалпы экономикалық мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекет деңгейінде жүргізілетін жобалар туралы болып отыр. Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалауда таза ағымдағы құн, рентабілдік, ішкі табыстылық, өтелу мерзімі сияқты көрсеткіштерді есептеумен қатар, ақшаның қазіргі және келешек кезеңдегі құнының айырмасын да анықтауы керек.

Бұндай есептеулер не үшін қажет? Өйткені, ақшаның қазіргі кездегі құны бойынша есептелген шығындарды табыспен салыстыру мүмкіндігін туғызу керек.

Бұл есептеудің дисконттау деп аталатыны белгілі, және ол төменгі формула бойынша жүргізіледі:
mt