Топырақтағы ылғалдың тепе-теңдiгi (теңгерiмi)

Топырақтың су жүргiсiнiң (режiмiнiң) сандық көрсеткiшi болып су теңгерiмi, яғни судың барлық кiрiс пен шығыс көрсеткiштерiнiң жиынтығын айтады.

Топырақ су теңгерiмiнiң жалпы теңдемесi:

В₀+В_ос+В_ор+В_г+В_к+В_пр=В_исп+В_т+В_н+В_пс+В₁,
В₀- топырақтағы ылғалдың бастапқы қоры, В_ос-зерттелу кезеңiндегi атмосфералық жауын-шашынның мөлшерi, В_ор-суғару суы, В_г-ыза суы, В_к-су буының конденсациясының нәтижесi, В_пр-беткi ағыннан келген ылғал.

В_исп-зерттеу мерзiмiндегi физикалық булану, В_т-транспирацияға жұмсалған ылғал, В_н-төмен ағып, топырақтан шығынданған ылғал, В_пс-беткi ағыннан жоғалған ылғал, В₁-зерттеу соңындағы топырақта қалған ылғалдың қоры (мөлшерi).

Су теңгерiмiнiң әр элементiнiң ара салмағы әртүрлi болып келедi. Сондықтан практикада қолдану үшiн су теңгерiмiнiң барлық элементтерiн есептеп жатпайды, тек қана маңыздыларын зерттеуге тырысады. Онымен қатар олардың кейбiреулерiн дәл есептеуге бүгiнгi күнi мүмкiндiк аз (тамыр жайылатын қабатқа келетiн жер асты суы, будың конденсациялану суы, қапталдан келетiн және кететiн ылғалдың мөлшерi ж.б.). Оған қоса тағы бiр айта кететiн жағдай, су теңгерiмiнiң кейбiр элементтерiн зерттеу көп қаражат пен еңбектi керек етедi. Топырақтағы ылғал қорын (м³/га немесе су қабатының мм)

В=а·d·h

формуласымен есептеп шығаруға болады (В-су қоры м³/га; а- топырақ ылғалдылығы,%; d-топырақ көлемдiк салмағы, г/см³; h-топырақ қабатының қалыңдығы, см). Су қорын мм өлшеу үшiн, алынған мөлшердi (көлемдi) онға бөлу керек.

Шамамен топырақтағы су қорын, әсiресе қуаңшылық аудандарда, ылғалдану тереңдiгiне қарап айтуға болады: ылғалданған әрбiр сантиметр 1 мм сiңiмдi суға сәйкес деуге болады.