зоонимдерге мысал келтіреміз
Жануар атауы адамға қатысты қолданылғанда жануар мен адам
арасындағы ұқсастық әр халықтың ұлттық-мәдени көзқарасына
байланысты әр түрлі сипат алады»- дейді ол /7,216/.
«Сөйлеу барысында кез-келген зооним түрлі семаларға ие
болады және олар адамның жағымды немесе жағымсыз қасиетін
айқындап отырады»- дейді Д.Мэтякубов /8,14/.
Тілдегі жануарлар атауы мен зоонимдер жайлы мәселелер
Ш.Жанәбілов М.Балақаев, Ә.Болғанбаев, Ә. Қайдаров сынды т.б.
ғалымдар еңбегінде қамтылған. Осы еңбектерге сүйене отырып,
біз өз жұмысымызда М.Әуезовтің «Абай жолы» романындағы
жануар атауының қолданылу ерекшелігіне тоқталып, олардың
мағыналық бөлшектеріне талдау жасаймыз.
Жануар атауының адам мінезін сипаттауда ең жиі қолданылатын
түрі – салыстыру. Салыстыру – дай, дей қосымшасы арқылы
жасалады. Бұл қосымшалар арқылы жасалған
фразеологизмдерден біз адам мен жануар әлемінің арасындағы
тығыз байланысты көре аламыз. Оларды жасалуына қарай
төмендегіше топтастыруға болады: 1) Бір компонентті:
қабыландай, мысықтай, аюдай, құндыздай, торғайдай,
қырандай, жыландай, бөрідей, төбеттей. 2) екі компонентті:
ауған, қояндай, қоңыр қозыдай, кәрі тауықтай, қара қабандай,
кәрі түйедей, қарт бурадай, егіз қозыдай, домаланған қозыдай,
қара бүркіттей, арық тоқтыдай, арлан бөрідей, аш бөрідей. 3) үш
компонентті: бөрі көрген сиырдай, құрбанға шалған лақтай,
қабаған қара төбеттей, жаланып жүрген түлкідей, қоңыраулы
бұйра нардай, түлкіге түсер қырандай т.б.
14.Әлеуметтік жікті білдіретін атауларға мысал жазыңыз
әлеуметтік жікті білдіретін атаулар: молда, би, батыр, күң, құл,
балуан т.б.;
15.Бағыт-бағдарды білдіретін лексика фразеологизмдерге
мысал келтіріңіз
бағыт-бағдарды білдіретін лексика-фразеологиялық бірліктер:
маңдайды батысқа, төскейді үзеңгіге алды; төскейге бет алды т.
Достарыңызбен бөлісу: |
