Ұлттық спорттық ойындар

Аударыспаққа тәртіп бойынша ат үстіндегі айқасты жақсы меңгерген, тиянақты дайындығы бар спортшылар ғана қатынаса алады. Ал дайындығы жеткіліксіз, тәжірибесі аз спортшылар үшін бұл өте қиын.

Аударыспақ салмақтық категорияға бөлінеді. Аударыспаққа салмақтық категорияны енгізудің мақсаты — қатынасушыларға неғұрлым теңдік жағдай туғызу. Жарыс ережеге сәйкес 60, 70, 80, 90, +90 кг салмақ дәрежесі бойынша өткізіледі. Аударыспақшыда қызыл және көк түсті белбеулері болуы қажет. Аударыспақ шеңберінің аумағы 15 метр. Белдесу уақыты 5 минут. Аударыспақшының ер тоқымында, жүгенінде, өмілдірік құйысқанында спортшыға зақым келтіретін үшкір заттар, темір әшекейлер, ер тоқымының алдыңғы, артқы қасында, үзеңгісінде дәнекерленген қосалқы бөлшектер болмауы тиіс.

Аударыспақта негізгі рольді ат пен ойыншы жігіттер атқарады. Оспадарлық, жұла қашу, салып қалу, қол қайыру сияқты айла-амалдарды қолдануға болмайды.

            Аударыспақ спорты еліміз Тәуелсіздің алған тұстан өрісін жедел кеңейтті. Кеңес заманының өзінде ресми түрде болмаса да, мерекелік шараларда аударыспақтан  жекпе-жек өткізу республиканың барлық өңірінде ұзақ жыл жалғасын тауып келген. Ұлттық спорттың бұл түріне егемендіктің алғашқы жылдарынан бастап  ерекше көңіл бөліне бастады. ҚР Ұлттық спорт түрлері қауымдастығының ұйытқы болуымен аударыспақ арнайы акредиттеуден өтіп, бірнеше жылдан бері ҚР Мәдениет және спорт министрлігі Спорт және денешынықтыру істері комитетінің күнтізбелік жоспарына енгізілді.  2017 жылы Аударыспақтан Қазақстан Республикасының чемпионаты XVII рет өткізілді. Бұл спорт түрінен елішілік чемпионаттан тыс бірнеше турнирлер мен екі мәрте Ашық Азия чемпионаты ұйымдастырылды.

Аударыспақтан екі жылда бір рет Ашық Азия чемпионатын өткізу жолға қойылған. Алғашқы Ашық Азия чемпионаты 2014 жылғы маусым айында Астана қаласында ұйымдастырылды. Аударыспақтан тұңғыш рет өткізілген бұл Азия чемпионатын жалпы ұлттық спорттағы тарихи оқиға деуге болады. Түркі тілдес халықтардың барлығына ортақ саналатын аударыспақ бәсекесінде 2014 жылы 11 мемлекеттің спортшылары бақ сынады. Алғашқы өткен аударыспақ жекпе-жегінде Қазақстан құрама командасы І Ашық Азия чемпионатының жеңімпазы атанды.

ІІ Ашық Азия чемпионатының додасына   Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Әзірбайжан, Түркия, Моңғолия, Венгрия, Қытай  және Ресейдің Алтай республикасының командалары қатысты.

Аударыспақтан өткен ІІ Азия чемпионатында да Қазақстан құрама командасының мерейі үстеп болып, екінші мәрте Азия жеңімпазы атанды.

2017 жылы «ЭКСПО-2017» халықаралық көрме аясында Аударыспақтан Халықаралық турнир өтті. Астанадағы «Қазанат» атшабарында тамыздың 16-18 күндері аударыспақтан өткен бұл турнирге 8  мемлекеттің командалары қатысты. Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркия, Моңғолия, Венгрия, Қытай  және Ресейдің Алтай республикасының командалары қатысты. Бас жүлдені Қазақстан балуандары жеңіп алды.

Қазіргі кезде Қазақстанның аударыспақ құрама командасының жаттықтырушысы Жанбатыр Бекмұсаевтың және Біржан Қосалиев, Сырым Ізбасаров, Рахматілла Есімхан  сынды жеңімпаз аударыспақшылар есімдері қалың жанкүйерге жақсы таныс.

https://ulttyqsport.kz/?p=138

Теңге ілу ұлттық ойынының көп ғасырлық тарихы бар. Бұрынғы кезден бастап тенге ілу қазақ жауынгерлерінің күшін, шеберлігі мен батылдығын тәрбиелейтін жаттығудың маңызды элементі ретінде қарастырылатын. Біздің заманымызда теңге ілу ұлттық ойыны шеберлік пен жылдамдыққа, ең бастысы жылқыға, өз тарихына деген сүйіспеншілікті дамытатын ең әдемі және ең көрнекті ұлттық спорт түрлерінің бірі.

Ұзақ  жылдар бойы той-мерекелерде шағын көрсетілім ретінде ғана ойналып келген Теңге ілу еліміздің ұлтжанды азаматтарының күш салуымен Тәуелсіздік жылдары ұлттық спорт ойыны дәрежесіне көтеріле бастады.

           2007 жылы Теңге ілудің арнайы Ережесі жазылып, ұлттық спорт түрлерінен өткізілген  Қазақстан   чемпионатында алғаш рет ересектер арасында Теңге ілу бәсекесі ұйымдастырылды.

2017 жылы Теңге ілуден Қазақстан чемпионаты Алматы қаласында «Ұлы дала ойындарымен» бірге өткізілді. Теңге ілуден  XI рет өткен бұл чемпионаттың жеңімпазы болып Сапарбек Мағжан (Оңтүстік Қазақстан облысы) атанды. Ал, Бәшембаев Әліхан (Ақтөбе облысы) 2 орынды,  Зұлпыхар Бейбарыс (Алматы қаласы) 3 орынды иеленді.

2017 жылы Жастар арасындағы чемпионат Жамбыл облысында ұйымдастырылды. 11 рет өткен бұл чемпионатта  Әліхан Бәшембаев (Ақтөбе облысы) жеңімпаз атанды. Екінші орын Мағжан Сапарбекке (Оңтүстік Қазақстан облысы) үшінші орын Ерлан Дүйсенбайға (Маңғыстау облысы) бұйырды.

2017 жылы Шымкентте 6 рет ұйымдастырылған Қазақстан чемпионатына 1999-2001 жылы туған жасөспірімдер бақ сынады. ҚР жасөспірімдер чемпионатындағы Теңге ілу бәсекесінің нәтижесінде 1 орынды – Рахат Қамбаров (Оңтүстік Қазақстан облысы),  2 орынды – Заңғар Қойбағаров (Жамбыл облысы), 3 орынды   – Бақытжан Төрехан (Батыс Қазақстан облысы) жеңіп алды.