М. Б. Булатова интернет – журналистика және жаңа медиа
жүктеу/скачать 195.68 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоспары
| құзыретті болуы керек:
интернет-журналистика мәселелерінде; желілік материалдарды жасау бойынша жұмыс әдістері. тақырып. Интернеттің ерекшелігі мен қызметтеріМақсаты: интернет дамуының негізгі кезеңдерін қарастыру; интернет-ресурстармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру; желіде ақпарат іздеу іскерліктерін меңгеру. Жоспары1 Интернеттің пайда болуы. Алғашқы шетелдік интернет-ресурстар. 2 Алғашқы Қазақстандық интернет-ресурстар. Интернет пионерлері. 3 Интернеттің коммуникативтік орта ретіндегі ерекше белгілері. 1957 жылы АҚШ Қорғаныс министрлігі оқыс Америкада соғыс жағдайына байланысты ақпаратты берудің сенімді жүйесі қажет деп есептеді. АҚШ-тың перспективалық қорғаныс ғылыми-зерттеу әзірлемелері жӛніндегі агенттігі (DARPA) бұл үшін компьютерлік желіні әзірлеуді ұсынды. Мұндай желіні әзірлеу Лос-Анджелестегі Калифорния университетіне, Стэнфорд зерттеу орталығына, Юта университетіне және Санта-Барбардағы Калифорния штатының университетіне тапсырылды. Компьютерлік желі ARPANET (ағылш. Advanced Research Projects Agency Network), және 1969 жылы жоба шеңберінде желі кӛрсетілген тӛрт ғылыми мекемені біріктірді. Барлық жұмыстарды АҚШ Қорғаныс министрлігі қаржыландырды. Содан кейін ARPANET желісі белсенді ӛсіп, дами бастады, оны ғылымның түрлі салаларынан ғалымдар пайдалана бастады. ARPANET бірінші сервері Калифорния университетінде (Лос-Анджелес) 1969 жылдың 2 қыркүйегінде орнатылды. Honeywell DP-516 компьютерінде 24 Кб жедел жады болды. 1969 жылдың 29 қазанында 21:00 — де 640 км қашықтықта орналасқан ARPANET желісінің бірінші екі түйіндерінің арасында-Лос — Анджелестің Калифорния университетінде (UCLA) және Стэнфорд зерттеу институтында (SRI) байланыс сеансын ӛткізді. Чарли Клайн (Charley Kline) Лос-Анджелестен Стэнфордтағы компьютерге қашықтағы қосылуды орындауға тырысты. Стэнфордтың әріптесі Билл Дювалль (Bill Duvall) әрбір енгізілген символдың табысты берілуін телефон арқылы растады. Бірінші рет «LOG» үш символын жібере алды, содан кейін желі жұмысын тоқтатты. Команды бойынша LOG сӛзі болуы керек болды. LOGIN (жүйеге кіру командасы). Жүйе жұмыс жағдайына 22:30-ға қайтып келді және келесі әрекеті сәтті болды. Бұл күнді Интернеттің туған күні деп санауға болады. 1971 жылға қарай желі арқылы электрондық поштаны жіберу үшін бірінші бағдарлама әзірленді. Бұл бағдарлама бірден танымал болды. 1973 жылы желіге трансатлантикалық телефон кабелі арқылы Ұлыбритания мен Норвегияның алғашқы шетелдік ұйымдары қосылды, сонымен қатар желі халықаралық сипат алды. 1970-ші жылдары желі негізінен электрондық поштаны жіберу үшін пайдаланылды, сол кезде пошта таратылымының алғашқы тізімдері, жаңалықтар топтары мен хабарландыру тақталары пайда болды. Бірақ сол уақытта желі басқа техникалық стандарттарда құрылған басқа желілермен оңай ӛзара іс-қимыл жасай алмады. 1970-ші жылдардың соңында 1982-1983 жылдары стандартталған деректерді беру хаттамалары қарқынды дами бастады. Джон Постел желілік хаттамаларды әзірлеу мен стандарттауда белсенді рӛл атқарды. 1983 жылы 1 қаңтарда ARPANET желісі NCP протоколынан TCP/IP-ге кӛшті, ол осы уақытқа дейін желілерді біріктіру үшін (немесе «қатпарлану» деп айтқандай) сәтті қолданды деп айтуға болады. 1983 жылы «Интернет» термині ARPANET желісіне бекітілген еді. 1984 жылы домендік атаулар жүйесі жасалды (ағылш.DNS). 1984 жылы ARPANET желісінде елеулі қарсыластықтар пайда болды. Ұсақ желілерден (сол кезде белгілі Usenet және Bitnet желілерін қоса алғанда) құрастырылған АҚШ-тың Ұлттық ғылыми Қоры (NSF) NSFNet (ағылш.National Science Foundation Network), және ол ARPANET қарағанда ӛткізу қабілеті әлдеқайда жоғары болды. Бұл желіге бір жыл ішінде шамамен 10 мың компьютер қосылды, «Интернет» атауы NSFNet- ке біртіндеп кӛше бастады. 1988 жылы Internet Relay Chat (IRC) протоколы әзірленді, соның арқасында Интернетте нақты уақытта қарым-қатынас жасау мүмкін болды (чат). 1989 жылы Еуропада, ядролық зерттеулер жӛніндегі Еуропалық кеңестің қабырғасында (ЦЕРН) Дүниежүзілік паутина концепциясы дүниеге келді. Оны атақты британдық ғалым Тим Бернерс-Ли ұсынды, ол екі жыл бойы HTTP протоколын, HTML тілін және URI идентификаторын әзірледі. Тим Бернерс Лидің ЦЕРНДЕГІ World Wide Web жобасының мақсаттары мен міндеттерін тұжырымдау жӛніндегі теңдес авторы, бельгиялық зерттеуші Роберт Кайо осы жобаның бастауларын кейінірек түсіндірді. Барлық ұлы ӛнертуындыларының тарихы бұрыннан жақсы белгілі олардың алдындағы үлкен санына негізделген. Дүниежүзілік паутина жағдайында (WWW) бұл контексте жобаның табысы үшін кем дегенде екі маңызды нәрсе орын алды, ол білім мен технологияларды дамыту және жинақтау жолдарын атап ӛту керек: гипермәтін типті жүйелердің даму тарихы; ғаламтор-хаттама, ол ӛзінің және бүкіл әлемдік компьютерлер желісінда байқалатын шындық. 1990 жылы ARPANET желісі NSFNet бәсекелестігін толық жеңе отырып, ӛз қызметін тоқтатты. Сол жылы телефон желісі бойынша Интернетке бірінші қосылу тіркелді («қоңырау шалу», ағылш. dialup access). 1991 жылы Бүкіләлемдік интернетте паутина жалпыға қолжетімді болды, ал 1993 жылы NCSA Mosaic атақты веб-браузері пайда болды. Дүниежүзілік паутина танымал болды. Web тарихында екі анық әр түрлі дәуір бар деп санауға болады: [Mosaic браузеріне дейін] Марка Андриссен және кейін. Коммуникацияны қамтамасыз ететін Тим Бернерс-Лидің веб-протоколының және Марка Андриссенден (Mosaic) браузердің (Mosaic) үйлесімі, ол функционалдық пайдаланушы интерфейсін ұсынды, байқалатын жарылыс үшін жағдай жасады (Веб-қызығушылық). Моѕаіс, Web браузері пайда болғаннан кейін ӛткен алғашқы 24 айда толық белгісіздіктен (ғалымдар мен мамандар тобының ішіндегі адамдардың санаулы санынан тыс бір ғана аз белгілі қызмет бейініне дейін) оның таралу әлеміндегі толық және мүлдем барлық жерде кезең ӛтті. Қазіргі уақытта интернетке байланыс жерсеріктері, радио-арналар, кабельді теледидар, телефон, ұялы байланыс, арнайы оптикалық-талшықты желілер немесе электр сымдары арқылы қосылуға болады. Дүниежүзілік желі дамыған және дамушы елдердегі ӛмірдің ажырамас бӛлігіне айналды. Бес жыл ішінде интернет пайдаланушылардың саны 50 миллионнан асты. Коммуникацияның басқа құралдарына мұндай танымалдыққа қол жетуі үшін әлдеқайда кӛп уақыт қажет болды. Қазақстандағы интернеттің тарихын кеңестік кезеңдегі тарихтан бастау қажет. 1988 жылы Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының аумағында желі бір-бірінен бірнеше қашықтағы компьютерлер арасындағы байланыс ретінде пайда болды. Бірінші сервер Мәскеудегі И. В. Курчатова атындағы Атом энергиясы институтында пайда болды және желі ғалымдардың пайдалануына арналған болды. 1990 жылдың тамызында компьютерлік желі Мәскеу, Ленинград және Новосибирск университеттерін біріктірді. 1990 жылдың тамызында бұл желі алғаш рет USENET желісінде әлемдік ақпараттық кеңістікке шығуға ие болды. SU домені 1990 жылдың 19 қыркүйегінде КСРО-ға бекітілді. Интернет желісі әлемде әлі болған жоқ еді және пайдаланушылар USENET- конференциялар арқылы сӛйлескен. КСРО-да ең танымал: talk.politics.soviet және soc.culture.soviet- бұлар әрине саясат пен мәдениет туралы болды. 1990 жылдан бастап желіге Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының 3 ірі қалалары қосылды: Алматы, Қарағанды және Жезқазған. Ресми конференциялардан басқа елде қарым – қатынас жасауға арналған ресми емес қызметтер пайда болды: мысалы BBS деп аталатын желі, оны «электрондық хабарландыру тақтасы» деп аударуға болады. Қаз-КСР аумағында осы желіге жол ашатын қызметті "Парасат" Алматы ғылыми-ӛндірістік кооперативі ұсынды. Осы кезеңде қазақстандық BBS арқылы ғылыми емес сипаттағы ақпарат ӛтті. Бірақ ол қоғамдық саяси бағытты ұстанбаған еді. Пайдаланушылар бір-біріне жаңа компьютерлік ойындар туралы хабарлар немесе фотосуреттермен алмасты. 1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет болды, бірақ та бұл уақытта да әлі ӛзіндік меншікті домендік аймағын сол кезеңде алған жоқ еді. Қазақстанда орналасқан сайттар ресми түрде әлі де Кеңес Одағының аймағындағы –su домені болған. Үш жыл ӛткен соң, 1994 жылдың 19 қыркүйегі халықаралық желілік ақпараттық орталықта (InterNIC) жоғарғы деңгейлі .KZ домені ресми түрде тіркелді. Қазақстанда 1995 жылы BBS жүйесінде Интернет-БАҚ-тың тұсаукесері болды. Бұл «электрондық хабарландыру тақтасында» тек қана АҚШ мемлекеттік ақпараттық агенттігінің материалдары қамтылған. 1995 жыл ішінде бұл BBS қазақстандық деп атауға болады, ӛйткені ол қазақстандық тараптың техникалық базасында болды. Бұл қызметтің ақпарат алушылары тек Алматы тұрғындары ғана емес болды. 90-жылдардың ортасында компьютерлік желі Қазақстанның барлық қалаларын байланыстырды. Бұл Fidonet желісінің интернет ізашары дамуының арқасында мүмкін болды. Интернет Қазақстанда 1997 жылы алдымен Алматы, Қарағанды, Ӛскемен қалаларында пайда болды. Интернеттің қазақстандық сегментінде 1998 жылы БАҚ эксперимент ретінде пайда болды. Бұл Алматытелеком ГЦТ сервері (itte.kz) арқылы RealAudio технологиясын пайдалана отырып алғашқы радио және бейнетрансляция жасады. 1999-2000 жж. аралығында Қазнеттегі БАҚ сайлау кампанияларына байланысты жанданды. Дәл сол кезде Интернет ғылыми ортадағы қарым-қатынас құралы қызметін тоқтатты және Қазақстан үшін қоғамдық қызығушылық таныта бастады. Республикада Интернет қызметтерін пайдалану бағасының тӛмендеуі да үлкен рӛл атқарды. 1999 жылға дейін қазақстандықтар Интернетте жұмыс істеген бір сағат үшін 10 АҚШ долларына дейін тӛлеуге тура келді. 1999 жылдың бірінші қыркүйегінен бастап «Қазақтелеком» ААҚ және оның жанынан құрылған «Қазақстан Онлайн» сауда маркасымен «деректерді беру желілерінің дирекциясы» филиалы пайдаланушыларға қолайлы бағалар бойынша дүниежүзілік желіге қол жеткізу мүмкіндігін беретін «интернет аймағы» жобасын жасады. Алғашқы интернет-БАҚ Қазақстанда 1999 жылдың қазанында пайда болды. Қарағандыда газет.inet күші жойылған gazeta.inet.kz), қарағандылық басылымдардың апталық дайджесті болып табылады. Кӛп ұзамай веб-сайттар мен ірі республикалық бұқаралық ақпарат құралдары пайда болды. 1999 жылы «Хабар» агенттігінің сайты ашылды. khabar.kz Қазнеттің ең кӛп келетін және қарқынды дамып келе жатқан ресурстарының бірі болып табылады. 2000 жылы қазақстандық интернет-БАҚ саны ӛсе берді. Ӛз веб-сайттарын кӛптеген газеттер жасай бастады, мысалы «Караван» (caravan.kz). Қазнетте ақпараттық агенттіктер пайда болады: «Hotline» ( «Еуропа Плюс Қазақстан» радиостанцияларының жанкүйерлері shortway сайттарын құрды.to / nsradio / және xadaboom.com/radio-reef / тиісінше. Сайттардың әуесқойлары құрылғанын ескере отырып, олар тӛмен кәсіби деңгейде орындалды. 2000 жылғы 17 қаңтарда Алматыда «Фаренгейт бойынша 451 градус» газетінің базасында Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінде ресми тіркелген «Навигатор» интернет-газеті пайда болды ( 2001 жылы Қазақстанда ірі, кәсіби интернет-БАҚ-тардың қоғамдық-саяси жағдай қайтадан пайда болуына жаңадан түрткі болды. Биліктің жоғарғы эшелондарындағы әр түрлі топтар арасындағы қарама-қарсы тұру қолайлы ақпараттық климат жасады. Қазнетте саяси тақырыптағы бірнеше Интернет-БАҚ пайда болды. 2001 жылдың мамыр айында Азия-Еуропалық зерттеулер қоғамдық қоры құрылды .asiopa.org.ru және «Айна-Analysis Information News Abstracts» (aina.kz). 2001 жылғы 21 қыркүйекте «Куб - клуб универсальной безопасности» веб-басылымдарының тізімі kub.kz. Қазақстандағы жағдай туралы сыни материалдарды жариялаған «Еуразия» шетелдік ақпараттық-талдау орталығы үлкен танымалдыққа ие болды. eurasia.org.ru). Сол кезде пайда болған «Туран» ақпараттық-талдау сайты да (turan.ru), «саяси зерттеулер агенттіктері (АПИ)» сайты ашылды (caapr.kz). Сол уақытта ол қазақстандық интернет-кеңістіктегі нағыз отандық аналитикалық ӛнім болды. 2001 жылғы Интернет-бум Қазнеттегі белсенді қатысушылар тіпті мемлекеттік органдар болып табылды. Қазақстан Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының сайты талдамалы интернет-БАҚ болды. kisi.kz). БАҚ-пен қатар интернет-жарнама да дами бастады. 1998 жылдың 20 желтоқсанында баннерлермен алмасу жүйесі құрылды banner.kz. Пайда әкелетін алғашқы жоба-бұл expat.kz «Nursat» компаниясы-шетел азаматтарына арналған ресурс болғандықтан, сонымен қатар қазақстандық сайттардың абсолюттік кӛпшілігі рентабельді болған жоқ. Мүмкін, сәтсіздіктен соң 2001 жылдан кейін Қазнетте салыстырмалы тӛмендеу пайда болды. Жаңа БАҚ ұзақ уақыт бойы ашылуын тоқтатты, ал 1999- 2001 жылдары ашылған интернет-БАҚ-тар жабылды. Саяси жағдайды тұрақтандырғаннан кейін кейбір сайттар ӛз иелеріне қажет емес болуы мүмкін деген ой қалыптасты. 90-шы жылдардағы маңызды мәселенің біріқазақ тілінде сайттар құру болды. Сол кездегі компьютерлік жүйелер қазақ шрифтін таныған жоқ. Қазақстандық бағдарламашылар алғашқы әзірлемелерді 1993 жылы бастады, алайда нәтижелері қанағаттанғысыздандырарлық болды. Мәселені тек «Microsoft» корпорациясы қазақ алфавитін «Windows» операциялық жүйесінің негізгі қаріптеріне қосу арқылы шешуі мүмкін деген ой айтылды. Қазақ тіліндегі алғашқы интернет-сайттарды әзірлеу кезінде веб- дизайнерлер қазақ тіліндегі мәтінді сурет ретінде кӛшірді және содан кейін оны бетке салды. Осындай тәсілмен «Хабар» телекомпаниясының бірінші сайты жобаланды. 1997 жылы Қазнетте латынша транслитерация кӛмегімен алғаш рет қазақ тіліндегі бет қойылды sci.kz ескерту. 1995 жылға қарай жағдай ӛзгерді. «Microsoft» корпорациясы Қазақ шрифті туралы мәліметтерді ӛзі сұратып, оны Unicode форматына енгізді. Unicode жаңа біріздендірілген кодының кӛмегімен ҚазААГ мемлекеттік ақпараттық агенттігінің сайты құрылды – kazaag.kz ескерту. Алайда, қазақ шрифті тек 2000 жылы ғана, Windows Millennium Edition, Windows 2000 жаңа операциялық жүйесі шыққан. 2000 жылға дейін бағдарламашыларға түрлі техникалық ӛнертабыстарға баруға тура келді. Мысалы, «Nursat» компаниясы символдардың қолмен кодтауын қолданды. Осылайша 1999 жылы әйелдерге арналған сайт құрылды kazwoman.nursat.kz және қазақ тілін оқыту сайты tilashar.kz. Компьютерде орнатылған қаріптерге байланысты емес дипломдық жұмыстың пионері 1999 жылы «Хабар» телекомпаниясының сайты болды. khabar.kz). 1999 жылдың маусымында интернетте шетелдік БАҚ – тың-қазақ BBC қызметінің (British Broadcasting Corporation) қазақ сайты пайда болды. Алайда, техникалық мәселелерді болдырмау үшін bbc сайты.co.uk/ kazakh / бастапқыда латын әліпбиінің кӛмегімен жасалды. 2000 жылдың қазан айында Қазнетте қазақстандық республикалық «Жас Алаш» газетінің сайты пайда болды. zhasalash.kz). Редакцияның ӛзі мәлімдегендей, бұл интернет желісінде қазақ тілінде шығатын алғашқы қазақстандық газет. Сонымен қатар, сайт жасаушылар қаріптермен проблеманы болдырмау үшін ең қарапайым әдісті қолдануға шешім қабылдады. Барлық мақалалар PDF (Portable Document Format) форматында таратылды. Бұл беттердегі бірдей фотосуреттерін орналастыру үшін қажет болды. 2001 жылы «Microsoft» корпорациясы Қазақстандағы ең танымал болып табылатын «Windows ХР» операциялық жүйесін шығарды. Қазақ қаріпінің мәселесі толығымен шешілді, бұл қазақ тілінде сайттар құруға барлық шектеулерді алып тастады дегенге келмейді. Дегенмен, қазақ тіліндегі сайттар саны аз болып қала берді. 2006 жылға қарай сайттардың тек 5,6% - ы қазақ тілінде контентке ие болды. Салыстыру үшін, ағылшын тіліндегі мазмұн 12% сайттарға ие болды. 2004 жылы «Арқа ақпарат» сайты пайда болды (http://www.arka.medialow.kz/) тек саяси және экономикалық жаңалықтар ғана емес, сондай-ақ қазақ журналистикасының, публицистиканың тарихынан аз белгілі фактілер жарияланған, сонымен қатар бұрын зерттелмеген ағартушылардың шығармашылығы жарияланған беттер. Қарағанды мемлекеттік университетінің журналистика кафедрасының аға оқытушысы Мейрамхан Жапек қазақ тілді веб-сайт редакторы деп атауға болады. Ең басында аудиторияны жинау қиын болды, сол кезде Интернетке шығу барлықтарының қалтасы кӛтермеді, әрі жылдамдық ӛте тӛмен болды. Осыған қарамастан, «Арқа ақпарат «танымал ресурс болса», ал 2004 жылы Ұлттық интернет-сыйлықтың жеңімпазы атанды» Award.KZ. Сайт үкіметтік емес ұйымға демеушілік кӛрсетті және «Арқа ақпарат» қаржыландыруды тоқтатқаннан кейін жабылды. 2004 жылы «Керек.ақпарат» (http://www.kerekinfo.kz). Оның авторлары Ақтӛбе қаласының программистері болды. Жобаның әкімшісі Аршат Оразов, достарының кӛмегімен жастардың еркін қарым-қатынасы үшін алаң құрды. Сайтқа бір жыл болған соң және қаржылық қолдаудың жоқтығынан 2005 жылы жабылды. 2009 жылы «Керек инфо» ӛзінің «екінші туу туралы» хабарлады, бірақ 4 жыл бұрын тағы да аудиторияны жинау қиын болды. Web 2.0 келуімен желіде тілді дамыту үшін жаңа және үлкен мүмкіндіктер пайда болды. Ұлттық тарихты зерделеу жолындағы 10 қадам http://www.massagan.com / 2005 жылғы мамырда тіркелген. Ұлттық порталда жаңалықтар жарияланып, музыкалық мұрағат, форумдар мен жеке парақшалар болды. Портал авторлары, жас бағдарламашылар Бақытнұр Бәйтели мен Жанарбек Матай, Моңғолиядан келген қазақтарды сол кезде Кореяда оқытты. Ең басында олар түрлі проблемалармен кездесті, бірақ олардың негізгілерінің бірі: контент құру, ақпарат базасы, пайдаланушыларды тарту және ӛзін-ӛзі жою болды. Достарының, таныстарының және журналистердің кӛмегімен форумдарды белсенді пайдалана бастаған және ақпарат алмасатын аудиторияны жинай алды. Жылдан жылға жоба авторлары жаңа функцияларды, қосымшаларды қосып, сайт үшін навигацияны арттырды. Бүгінгі таңда «Мәссаған.кз» қазақ тілді интернет- басылымдардың арасында ең танымал болып табылады. Портал ӛте танымал болғандықтан, онда ҚР жазушылар мен журналистер Одағының кӛптеген мүшелері тіркелген. Бұл пайдаланушылар жас публицистерге оқырмандармен тікелей байланыс орнатуға мүмкіндік беретін контент жасайды және кәсіпқойларда оқиды. Жоба – «Qazaq.kz» 2005 жылы желтоқсанда құрылған, осы интернет- газеттің авторларының бірі Серікқазы Кәкібалан бастапқыда газеттің алдына- Қазақстанмен тікелей байланысты ақпаратты тарату мақсатын қойды. Интернет- газет ұлттық мәселелерді қозғап, басқа қазақстандық сайттарға техникалық қолдау кӛрсетті. Жоба Qazaq.kz әлеуметтік маңызды сайт ретінде қарастырылды және дамудың бірінші сатыларында Алматы қаласының әкімдігі қаржыландырды. Күн сайын сайтқа 2000-ға жуық пайдаланушы келді, негізінен бұл жоғары сынып оқушылары мен студенттері болды. 2006 жылдың күзінде бірнеше республикалық басылымдардың журналисті Асхат Еркімбай Нью-Йорк қаласындағы Колумбия университетінде жаңа медиа бойынша үш күндік курстарға БҰҰ стипендиясын алды. 2006 жылдың 12 қазанында Нью-Йоркте ол алғашқы пост қазақ тілінде жеке блогта жариялады. Отанымызға келген кезде Асхат ӛз блогтарын жүргізе бастаған пікірлестерді тапты, кейін Wordpress блог-платформасын аудара бастады, бұл веб-беттердің авторларына интерфейсті қазақ тілінде пайдалануға мүмкіндік берді. 2007 жылы «Солай.де» порталы пайда болды. Бұл жобаны «Керек» сайтының «ӛнім» деп есептеуге болады. «Керек-инфо» себебі оның негізін қалаушылар ӛзінің ізашарының ӛміріне белсенді қатысты, бірақ ол дизайнымен және юзабилитимен ерекшеленді. Оның пайдасы «Керек Инфо» сияқты кӛптеген форумдарда ғана емес, сонымен қатар мультимедиялық мәліметтер де болды. Жоба желінің қазақ тіліндегі сегментінің тұрақты пайдаланушыларынан үлкен танымалдыққа ие болды және үнемі жаңаларын тіркеді. Негізгі контингент 30 жасқа дейінгі студенттер мен адамдардан тұрды. Болашақ блогерлер (қазір ӛз блогын белсенді жүргізіп жатқан) және блог оқырмандары блогосфера туралы «Солай.де» порталынан білді. Жоба авторларының бірі Алмас Нұрғалиевтің айтуынша, ең басында мәселе аудиторияны және бастапқы контентті жинау керек болды. Кем дегенде 2 жылдан кейін портал жабылды, себебі домен Германия азаматына (домен «de») тіркелді. Домен заңды иесі оны үшінші тұлғаға сатады және қазіргі уақытта сайт жарнамалық сілтемелері бар бетті ұсынады. Сондай-ақ, «Егемен Қазақстан», «Жас Алаш», «Азаттық Радиосы», «Айқын» және «Ана тілі» сияқты республикалық басылымдардың электронды айнасы деп айтуға болады. Бұл ғаламторға келген қазақ тіліндегі алғашқы дәстүрлі БАҚ-тардың бірі. Газеттер үнемі шығып, ақпараттың үлкен кӛлемін жариялайтындықтан, олар бүгінде қазақ тілді пайдаланушыларды ақпараттандыруда үлкен рӛл атқарады. 2010 жылдың сәуір айында «Жасыл» Руханият саяси партиясы ҚР Байланыс және ақпарат министрінің атына қазақ тіліндегі сайттардың дамуына қолдау кӛрсетуге шақырумен қарар жіберді. Қарарда қазақ тілді интернет-аудиториялар санының ұлғаюына қарамастан, қазақ тіліндегі сайттар санының және осы сайттарда ұсынылған материалдардың шектеулілігі пайдаланушыларға барлық қажетті ақпаратты табуға мүмкіндік бермейтіні айтылған. Сондай-ақ, қазақ тіліндегі ақпарат негізінен мемлекеттік органдар мен бұқаралық ақпарат құралдарының сайттары араласады. Алайда, тек БАҚ сайттары үнемі жаңартылып отырады. Жағдайды түзету үшін «жасыл» Руханият партиясы мемлекетті Қазнетті дамытуға белсене қатысуға шақырды. Қазақстан халықтарының кӛптеген БАҚ-тарының ӛз сайттары бар. Тек Қазақстан халықтары Ассамблеясының интернет-порталында орналасқан «Ахыска» түрік газеті ғана бұған жатпады. Кӛптеген сайттар Қазақстан Ассамблеясының құрамына кіретін ұлттық қауымдастықтар шығаратын ӛзінің баспа аналогтарының мазмұнын қайталайды. Тек бірнеше сайт ғана ерекшелік танытты. Осылайша, сайт uiguri.ucoz.kz Қазақстандағы ұйғырлардың ӛміріне арналған әуесқой бет болып табылады, онда әртүрлі дереккӛздерден алынған: саяси мазмұн мақалалардан бастап музыкалық файлдарға дейін әр түрлі материалдар орналастырылады. Сонымен қатар, республикада «Уйгур авази» ұйғыр газеті шығады. «Қазақстанда орыстар» сайты - russians.kz – бірақ оның баспа аналогы жоқ. Сайтта Интернетте орналастыру үшін арнайы жазылған материалдар бар. Сонымен қатар, осы сайтта ақпараттың жартысынан астамы басқа кӛздерден алынған материалдарды құрайды. «Беларуски портал у» - belarus.kz, порталын атасақ, ол ақпараттық және жарнамалық алаң. Негізінен, Қазақстан халықтарының БАҚ сайттары салыстырмалы түрде орташа сирек яғни айына екі рет жаңартылады. Ең жиі жаңартылып отыратын сайт - russians.kz. Кейбір сайттар мүлдем жаңартуды тоқтатты және жұмыс істемейтін деп саналуы мүмкін. Олар әлі де желіде қол жетімді болса да. Осылайша, «украиндар новиндер» сайты-ukrnovini.host.kz-2007 жылы соңғы рет жаңартылды. «Ахыска» түрік газеті 2009 жылдың соңында соңғы рет жаңартылды. 2009 жылдың аяғында Қазақстан халқы Ассамблеясының «Тұран- экспресс» және «Достық-дружба» журналдарының соңғы жаңартулары да болды. "Казачий курьер" сайты - kazkurer.kz – соңғы рет 2010 жылдың ақпан айында жаңартылды. Кәріс «Коре ильбо» газетінің сайты Қазнетте 2005 жылы пайда болды, бірақ екі жылдан кейін белгісіз себептермен ол қолдау таппай жабылды. Ол ӛте кәсіби деңгейде ресімделді және кӛптеген ақпаратты қамтыды. Сайт орыс тілінде болды. Жекелеген елдердің медиа-жүйелерінің дамуы және ақпарат берудің жаңа интерактивті тәсілдерінің пайда болуы соңғы жылдары ТМД ішінде бір кездері берік байланыстардың бұзылуына алып келді. 2008 жылдың соңында Мәскеуде ӛткен ТМД ұлттық БАҚ ІІІ форумында достастық пен Балтық жағалауы елдерінің жетекші газеттерінің, радио мен телеарналардың, интернет-порталдарының қызметкерлері қалыптасқан жағдайды талқылады. Қазақстан Журналистика Академиясының президенті, профессор, тарих ғылымдарының докторы С. Қ. Қозыбаевтың пікірінше, ТМД ішінде тұрақты ақпарат алмасуға басты назар аудару қажет. Ӛйткені бізге кӛрші халықтардың проблемалары мен толғаулары әлі де жақын және түсінікті. ТМД елдері арасында ақпараттық алаң бар, бірақ тиісті түрде толтырылмайды. Бірнеше жыл бұрын Одақтың барлық түкпірлерінен жаңалықсыз бірде-бір БАҚболған жоқ, ал бүгін Қазақстанда Ресейде не болып жатқанын білсе, ресейліктерге бұл жайлы туралы дерлік әңгімелемейді. Олар ТМД кеңістігінде қазіргі уақытта аймақтандыру процесі жүріп жатыр деп санайды: жасанды, ал табиғи түрде бір-бірінен алшақтайтын елдер бар. Қираған байланыстарды қалпына келтіру үшін адамдарды кӛршілер туралы кӛбірек хабардар ету керек, журналистер бұл туралы қызықты әрі түсінікті трансұлттық БАҚ құру керек. Парадокс: бүгінгі күні кез келген ақпарат қолжетімді және интернетке кіру ыңғайлы. Бірақ егер оқырманға басқа халықтың ӛмірі туралы кӛбірек білуге деген ынта болмаса, тіпті пернелер жұбы оған мағынасыз міндет болып кӛрінеді. Демек, журналист мұндай мотивацияны сақтап қалуға кӛмектесуі тиіс, ӛйткені ол ТМД- дағы интеграцияны нығайту үшін маңызды. Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев 29 сәуір 1994 жылғы кездесуде М. Ломоносов атындағы. посткеңестік кеңістіктегі мемлекеттердің даму перспективалары туралы ӛз кӛзқарастары мен ұсыныстарын айқын және нақты белгіледі. Ол ТМД – ға қатысушы елдердің мүлдем жаңа бірлестігін құру идеясын ұсынды және оны Еуразиялық одақ деп атауды ұсынды. Қазақстан басшысы бұрынғысынша осы жасампаз процестің басты қозғаушы күші болып қала береді. Ӛкінішке орай, ҚР электрондық БАҚ осы процестерден іс жүзінде алып тасталған. Кӛптеген шетелдік және ресейлік БАҚ басылымдардың экспорты, бірлескен жобалар, корпустар жұмысы, бағдарламалардың кабельдік және эфирлік желілері арқылы трансляциялау арқасында Қазақстанда лайықты түрде таныстырылды. Сонымен қатар, қазақстандық редакциялардың шетелде толыққанды ӛкілдігі жоқ. Кейбір ерекшелік-Мәскеуде және кӛршілес республикаларда корпустары бар «Хабар» телеарнасы, сондай-ақ кейде сюжеттерді бұзу үшін дайындайтын және ақпаратты сайтқа жедел орналастыратын әртүрлі елдерде журналистермен шарттар жасалған. Еуропа, Орталық Азия, Орта Шығыс және Африканың солтүстік бӛлігінде тәулігіне 24 сағат бойы «Caspionet» арнасы хабар таратады. Бірақ бұл жаһандандыру процесін қарқындату жағдайында ӛте аз. Бірақ, елде мынадай түсінік бар: әр түрлі ақпарат таратылатын ақпараттық кеңістік қоғамның маңызды бӛлігі болып табылады. Сонымен қатар, профессор, саяси ғылымдарының докторы Г. Ж. Ибраева «ӛкінішке орай, басқалардың тәжірибесі бізге ештеңе үйретпейді, бірақ артық жарықтар мен олқылықтарсыз қалай әрекет ететінін, қазақстандық БАҚ-тардың қандай қауіп-қатерден ӛту керектігін алдын ала ескертеді деп атап ӛтті. Алайда, электрондық медианың соңғы нәтижесі әлеуметтік құрылымға, енгізілетін техникалық инновациялардың түріне және жалпы мемлекеттік саясатқа байланысты екені анық. Бірақ бүгінгі күні кейбір тӛленетін контрибуторларды қоспағанда, ҚР-да электрондық БАҚ-ты іс жүзінде қолдау және жылжыту үшін қандай да бір интеграциялық пул жоқ екені айқын. Интернет-басылымдар монетарлық дивиденттер әкелмейді және мемлекет тарапынан қаржыландырудың және қолдаудың жоқтығынан жабылады. жүктеу/скачать 195.68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|