М. С. Атабаева PhD доктор, профессор
әдеби негіз + әдеби негіз
жүктеу/скачать 2.57 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «сөйленістік» негіз + «сөйленістік» негіз туынды «сөйленістік» сөз
- «сөйленістік» негіз + әдеби негіз «сөйленістік» туынды сөз
| әдеби негіз + әдеби негіз
«сөйленістік туынды сөз: ағаш тіс – ағаш соқа (Алм., Гв.), алабауыр – түйе ауруы (Түрікм.), асбұзыл – асхана (Алм.,), бармақнан – тамақтың түрі (Маң.), басжұмыс – жеке іс қағазы (Сем., Абай), бесік пеш – қазансыз пеш (Шу), жер құрт – жауын құрты (Ақт., Тем.), жертабан – табалдырық (Жамб., Қорд.), көмбе қазан – тапа/ таба (Алм., Кег); әдеби негіз + «сөйленістік» негіз «сөйленістік» туынды сөз: айуан кеді – мал азығы, асқабақ (Түрікм.), ақ керіш – известь (Сем., Абай), ақсұп – ақ сиса бәтес (Ақт., Ойыл), біздүзме – шыт мата (Ақт., Қараб.), жандәсіл – бас кесер, жан кеспе (Шу); «сөйленістік» негіз + «сөйленістік» негіз туынды «сөйленістік» сөз: ауыт-ауыт – дүркін-дүркін (Маң.), әйдік-шәйдік – бұзық (Қост., Аман.), әлекей- түлекей – алай-түлей (Алм., Кег.), әмекпаштану – жағыну, жағымпаздану (Тау., Қош.), әптіпәшене – пішін, форма (Шу), әшет-пәшет – анау-мынау (Алм., Шел), кейку – айла шарғы, амал (Маң.), көзепара – таныстық, жақындыққа бұру (Түрікм.); «сөйленістік» негіз + әдеби негіз «сөйленістік» туынды сөз: әк шығару – бұзық, оқыс мінез шығару (Түрікм.,Таш.), әнтенде қалу – ортада қалу, 92 не онда, не мұнда жоқ (Сем., Көкп.), тақи болмаса – тіпті (Арал), үлпетке бару - қонаққа бару (Сайр), багон байлау – темекіні жайып кептіру (Алм., Шел), бәтір нан – ашытпай, майға пісірген нан (Түрікм., Шу), бейіс ас – жеңсік ас, таңсық ас (Қост., Жан.), бейрат болу – бей-берекет болу (Сем., Абай), дүңкі жүру – дөрекі мінез көрсету (Арал), жөнекей қора – уақытша салынған қора (Түрікм.), зей су – сор жерден шығатын ащы су (Түрікм.). Сыңарларының шығу тегіне қарай толық әдеби негіздерден, әдеби және сөйленістік негіздерден жасалған күрделі туындылар аймақтық лексиканың лексиканың елеулі қабатын құрайды. Ал соңғы екі топ сирегірек ұшырасады әрі сыңарлардың мағыналары жекелей түсінікті бола бермейді. Бұл олардың пайда болу мерзімінің өте ұзақтығы мен соңғы кезеңдердегі қолданыс аясының тарылғандығын байқатады. Жеке қолданылу дәрежесінен айырылуына семантикалық көмескіленуі әсер еткен. жүктеу/скачать 2.57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|