Математика және тіл дамыту
Математика сабақтарында табиғаттану және өлкетану материалдарын пайдалану
жүктеу/скачать 234.5 Kb.
|
| 1.2 Математика сабақтарында табиғаттану және өлкетану материалдарын пайдалану
Пәнаралық байланыстарды іске асырудың бірден-бір жолы есептерді оқушылардың өмірімен практикалық қызметтерімен байланыстыру. Мұнда пәнаралық мазмұнды есептерді шығару жатады. Бұл табиғаттану мен өлкетанудағы кейбір мағлұматтарды пайдалану арқылы жүзеге асырылады. Балалар Жер өзінің осьін және Күнді айналатыны жөнінде, тәулік және жыл ұғымдары мен танысқанда біледі. Жер осьін бір айналғанда бір жыл өтетіні жөнінде айтылады. Оған байланысты оқушылар мынандай есептерді шығарады: Жер күнді айналғанда секундына 30 километр өтеді, тәулігіне Жер қанша қашықтық өтеді Айына ше Жылына ше Найзағайдан он секундтан кейін күн күркірегені естіледі. Егер дыбыстың ауадағы жылдамдығы 30 км/с тең болса, онда бақылаушыдан қандай қашықтықта найзағай болады IV сыныпта “Көп таңбалы сандар” тақырыбын өркенде оқушылар миллиондармен танысады. Миллион көлемін былай елестетуге болады: Кәдімгі шыбынның ұзындығы 7 мм - дей болады. Оны миллион есе көбейтсе ұзындығы қанша болады 7 мм-ді 1000 000-ға көбейтіңдер. Қанша шықты Ол қанша метр болады ал ол қанша километр 7 км. қаланың ені болады. Сонда 1 миллион есе көбейтілген шыбынның денесі оны жаба алады. 2. 1 миллион бетті кітаптың қалыңдығы 50 метр болады. 3. Адамның шашының қаншалықты жіңішке екені белгілі. Қатарынан орналасқан 1 миллион шаштың ені 100 метрдей болады екен. «Көп таңбалы сандарды көбейту және бөлу» тақырыбына арналған математика сабақтарының бірінде «Сендер де, мен де әлемдік саяхатшылар» екенбіз. Неге Өйткені сендердің әрқайсыларың, өздерің соны білмей жер шеңберінің ұзындығына тең болатындай жол жүріп қойдың. Сенбейсіңдер ме Онда бірге есептейік. Бір күнде алты сағаттан кем емес уақытты тұрып өткіздіңдер. Егер сендердің қалталарыңда қадам өлшегіштерің болғанда, онда сендер күніне 30 мың қадам жасайтындарыңды көрсетер еді. Орташа жүргеннің өзінде адам күніне 1 сағаттың ішінде 4-5 км. жасайды. Сонда бір күнде адам қанша километр жол жүреді екен. Санағанда: 5х525 км. Ал енді бір жылда қанша жол жүретінін санайық: 25х3609000 км. Сонда, тұратын жерінен ешқандай шықпаған, аз қимылдайтын адамның өзі, әр жылы 8000-9000 км. жол жүреді екен. Жер шеңберінің ұзындығы 40000 км. Ал енді жер шеңберінің ұзындығына тең болатын жолды, біз қанша жылдың ішінде өтеді екенбіз. 40000:8000 = 5 (жыл) Егер єр адам екі жастан ж‰ре бастайтын болса, онда сендер неше жаста жерді айналып µте аласыњдар? Ал екі рет неше жастарыњда µтеді екенсіњдер? Жастарыњ 35-ке, 60-ќа келгенде неше рет айналып µтеді екенсіњдер? 60 жасќа дейін µмір с‰ріп, біз жерді он рет айналып µте алады екенбіз, ал Жер мен Айдыњ арасындаѓы (380000) ќашыќтыѓында ±зын жол. М±ѓалімдердіњ ойынша бастауыш сынып оќушылары уаќыт ±ѓымдарын µте ќиын елестетіп т‰сінеді. Мысалы: секунд, минµт, жыл, ѓасыр сияќтыларды. «Уаќыт µлшем бірліктері» таќырыбын µту барысында материалды ќол жетерліктей етіп т‰сіндіру керек, єр оќушыѓа секунд, минµт, саѓат, тєулік т.с.с. уаќыт аралыќтары ќай жерде болу м‰мкін екенін сезе білуге м‰мкіншілік беру. Осындай маќсатпен бастауыш сынып м±ѓалімдері µту барысында біздіњ кµз ќарасымыз бойынша, сабаќта да жєне сыныптан тыс уаќытта ж±мыстардыњ ќызыќты т‰рлерін µткізеді. ‡й тапсырмасы ретінде мынандай ж±мыс берілді: оќушыѓа к‰н тєртібініњ кµмегі ќалай тиетіндігі жµнінде ќысќаша хабарлама жасау жєне оќушы 1 саѓаттыњ, 1 тєуліктіњ ішінде жасап ‰лгеретіні жµнінде айтып беру. Оќушылар µздерініњ туѓан-туысќандарыныњ жастары туралы мєліметті пайдаланып, олардыњ жастарын республикадаѓы ±заќ µмір с‰рушілердіњ жастарымен салыстырып, µз бетінше єр т‰рлі есеп ќ±растырды. Оќушылар жыл есебініњ пайда болу тарихымен, уаќыттралы миф жєне ањыздармен танысты. Практикалыќ т‰рдегі есептерді шыѓару оќушылардыњ табиѓатты диалектикалыќ - материалистік т‰сініктерініњ ќалыптасуына єсер етеді, кµз ќарастарын кењейтеді, математиканы айналадаѓы ќ±былыстармен байланыстырады. Ќоршаѓан шын д‰ниеніњ, практикалыќ мєліметтері бар текстілі есептер, Оќушыларѓа кез-келген µмірдегі ситуацияларда кµмек беру керек. Тек сонда ѓана оќушылар математиканыњ µмірдегі ролін т‰сіне бастайды жєне осы пєннен білімдердіњ ќажетті екенін біледі. ‡шінші сыныпта математикадан «3-тіњ кµбейту кестесі» таќырыбына µткен сабаѓына тоќталайын. Сабаќта кµбейту кестесін мењгерту, ауызша есептеуге машыќтандыру, ењбек ете білу даѓдысы мен танымдыќ ќызыѓуын ќалыптастыру, маќсаты ќойылды. Кµрнекілік карточкалар, суреттер, ж±мбаќтар ойын есептер пайдаланылады. Сабаќ ана тілі, табиѓаттану пєндерімен байланыстырылады. Сабаќты ‰й ж±мысын тексеруден бастадым. Тапсырманы екі оќушыѓа оќытып, ќосымша с±раќтар ќою арќылы баѓаладым. Оќушыларѓа карточкалар таратылды. Карточка алѓан оќушылар тапсырмалары орындалѓанша, ќалѓан оќушылармен ойын есеп ±йымдастырылды. Алдымен оќушыларѓа: - «Ќазір жылдыњ ќай мезгілі» - деген с±раќ ќойдым. Олар ойланбастан: «К‰з мезгілі» - деп жауап берді. ¤ткен сабаќты пысыќтап отырып, жања сабаќты (3-тіњ кµбейту кестесін) т‰сіндірдім. 2 – 3 – 4 есептерді орындап болѓан соњ, оќушыларѓа трактор, комбайн туралы ж±мбаќтардыњ жауабын тапќыздым. Суреттерін кµрсете 5 – 6 есептерді шыѓарттым. Ана тілі сабаѓынан оќыѓан Кємшат Дµненбаева туралы «Дєн даласы» деген таќырыпты еске т‰сірттім. Текстілі есептерге ќойылатын негізгі таќырыптардыњ бірі – ол мазм±нында танымдыќ материалыныњ бар болуы. Есеп текстінде танымдыќ материалдыњ жоќтыѓы ќоршаѓан д‰ниені тануда, математиканыњ ролін т‰сінуге, алынѓан білімдерін практикада ќолданып, µмірімен байланыстыруѓа, есеп текстініњ тєрбиелік мєніне теріс єсерін тигізеді. Біраќ µлкетану принципін сол немесе басќа да мµлтек аудандардыњ ±лттыќ, географиялыќ жєне µндірістік спецификалардыњ єр т‰рлілігі ‰шін математика оќулыѓында іске асыруѓа болады. Сондыќтан оќушылардыњ материалды игеруге м±ѓалімдерге, оныњ оулыќты берілген материалды ќоршаѓан ортамен байланыстыра отырып т‰сінуіне байланысты. Мысалдар кµп: расчет-есептері, жануарлар мен µсімдіктер єлемі жµнінде мєліметтер, µндіріс озаттарыныњ жетістіктері жєне т.б. осы текстілі есептер ќ±растыру ‰шін, µлкетану материалдарыныњ толыќ емес тізімі. Жергілікті т‰рдегі µзендердіњ созымдылыѓы, таулар биіктігі, территорияныњ ауданы, ќаланыњ территориялыќ шекаралардыњ ±зындыѓы, шыѓару нормалары, ара - ќашыќтыќ жєне т.б. сияќты танымдыќ µлкетану материалдары оќулыќтаѓы есептерді бекіту кезењіндегідей жања материалды. Мысал келтірейік: «Кµп тањбалы сандарды єр т‰рлі тєсілдермен ќосу» таќырыбына математика оќулыѓында мынандай есеп берілген: - Москва - Свердловск – Новосибирск ќалаларынанµтетін темір жол бойымен Брест жєне Иркутск ќалаларыныњ арасындаѓы ќашыќтыќты табу керек. (3 жылдыќ бастауыш мектептері ‰шін). Есеп жаќсы ќ±растырылѓан, суреттемелеу кµрсетілген. Біраќ егер оќыту ролі жаѓынан ќарастыратын болсаќ, онда б±л есептіњ текстініњ мазм±ны кейбір территорияларѓа сай болса, ол басќаларѓа сай емес. Осыдан шыѓып №12 мектеп м±ѓалімі Ќадырова Айжамал осы таќырыпты т‰сіндіруде б±л есептіњ орнына басќа есеп ±сынылды. Ол жергілікті цифр материалдарынан т±рады, ал 145-есепті бекіту кезењінде шыѓартты. Ол оќушыларѓа Шымкент - Тараз – Шу – Алматы баѓытын алып, темір жол бойымен осы ќалалар арасындаѓы ќашыќтыќты кµрсетіп ±сынды. Осындай негізгі есептіњ деформациясы оќушылардыњ ойлау активтілігін жоѓарылатады. (Реальді мєліметтер оларѓа, µмірде керек болады) жєне негізгі есептіњ функциясына єсерін тигізбейді. М±ндай мєліметтер танымдыќ болады, оќушылар оларды µмірдегі кез-келген ситуацияларда пайдалануы м‰мкін. Осындай цифрлы мєліметтерді салыстыру есептерін шыѓаруда сандар бірнеше бірлікке тура жєне жанама т‰рде арттыруѓа немесе азайтуѓа, пропорциялыќ бµлуде жєне т.б. жаѓдайларда пайдалануѓа болады. жүктеу/скачать 234.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|