Матн тилшунослиг и

жүктеу/скачать 0.62 Mb.

бет	8/9
Дата	11.07.2016
өлшемі	0.62 Mb.
	#192105

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, деривация ва унинг моҳияти, матн ва деривациянинг ўзаро муносабати, матн деривациясида “оператор” тушунчасининг моҳияти, матн деривациясида “операнд” тушунчасининг моҳияти.

Матнни ўрганишда синтаксис ва стилистика соҳаларнинг ўрни.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн бирликлари, синтаксис ва стилистика соҳалари, уларнинг матн тилшунослиги билан алоқадорлиги, матнни ўрганишда синтаксис соҳасининг аҳамияти, матнни ўрганишда стилистика соҳасининг аҳамияти.

Матнни ўрганишнинг математик ва инженерлик тилшунослиги билан алоқадорлиги.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн тилшунослиги ва математик тилшуносликнинг ўзаро муносабати, матннинг статистик таҳлилида математиканинг эҳтимоллик назарияси ва тўпламлилик назариясининг ўрни, матн тилшунослиги ва инженерлик тилшунослигининг ўзаро муносабати.

Матнда устпредикативлик белгиси ва унинг щаклланиш вақти ҳамда ўрни.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн категориялари, матн бирликлари, матнда предикативлик ва устпредикативлик белгилари, матнда устпредикативлик белгисининг шаклланиш жараёни, матнда устпредикативлик белгисининг шаклланиш ўрни.

Ф.де Соссюр таълимотида синтагманинг ўрни ва бу назариянинг матн тилшунослигидаги тарафдорлари.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн таркибида синтагманинг ўрни, Ф.де Соссюр таълимотининг моҳияти, Ф.де Соссюр таълимотида синтагма назариясининг ўрни, матн тилшунослигида Ф.де Соссюр назариясининг тарафдорлари (В.В.Виноградов, Л.В.Шчерба кабилар).

Диалогик матн, монологик матн, полилог-матн, уларнинг ўзаро муносабати, фарқли белгилари.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матннинг турлари, диалогик матн, монологик матн, уларнинг умумий ва фарқли белгилари, полилог-матн ва унинг диалогик матн ҳамда монологик матн билан ўзаро муносабати.

Матн нутқ бирлиги ёки коммуникатив бирлик сифатида.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн компонентлари, матн бирликлари, нутқ бирлиги ва коммуникатив бирликнинг ўзаро муносабати, матн нутқ бирлиги сифатида, матн коммуникатив бирлик сифатида.

Матнда хабар ва унинг иллокутив кучи ҳақида тушунча.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн компонентлари, матнда хабарнинг ифодаланиш усуллари, хабар ва унинг иллокутив кучи ҳақида тушунча, матнда хабарнинг иллокутив кучининг акс этиш омиллари.

Л.В.Шчерба, В.В.Виноградов таълимотларида синтагманинг ўрни ва унинг матн тилшунослиги учун аҳамияти.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матнда синтагма, синтагманинг турлари, Л.В.Шчербанинг синтагма ҳақидаги таълимоти, унинг матн тилшунослигида тутган ўрни, В.В.Виноградовнинг синтагма ҳақидаги таълимоти, унинг матн тилшунослигида тутган ўрни.

Матнни шакллантиришда прагматик омилларнинг иштироки.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн компонентлари, матн бирликлари, прагматика ва унинг моҳияти, матнни шакллантириш жараёни, матнда шакллантиришда дингвистик, экстралингвистик ва прагматик омилларнинг ўрни.

Матнни ўрганишнинг когнитив назарияси ва унинг тилнинг реал қўлланилишидаги аҳамияти.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матнни ўрганиш усуллари, матнни ўрганишнинг когнитив назарияси, когнитив назариянинг тил бирликларини матн таркибида реал қўлланилишини ўрганишдаги аҳамияти.

Ф.де Соссюр, Н.С.Трубецкой ва В.В.Виноградовларнинг синтагма ҳақидаги қарашлари, уларнинг матн тилшунослиги учун аҳамияти.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матнда синтагма, синтагманинг турлари, Ф.де Соссюрнинг синтагма ҳақидаги таълимоти, Н.С.Трубецкой ва В.В.Виноградовнинг синтагма ҳақидаги таълимотлари, Ф.де Соссюр, Н.М.Трубецкой ва В.В.Виноградовларнинг синтагма ҳақидаги назарияларининг матн тилшунослигида тутган ўрни.

Илмий ва бадиий матннинг темпорал структураси ҳақида тушунча.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, илмий матн, бадиий матн, матндда темпорал структуранинг ўрни, илмий матнда темпорал структуранинг ўрни, бадиий матнда темпорал структуранинг ўрни.

Прагматика, унинг моҳияти ва матн тилшунослиги билан муносабати.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн компонентлари, матнда лингвистик ва прагматик омилнинг ифодаланиш усуллари, прагматика соҳаси ва унинг матн тилшунослиги билан алоқадорлиги.

Матндаги прагматик ва коннотатив омиллар ҳамда унинг турлари.

Нутқ жараёнида матнни синтагмаларга ажратиш тамойиллари.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн ва нутқ жараёни, “синтагма” тушунчаси ва унинг моҳияти, матнни синтагмаларга ажратиш тамойиллари, матнни нутқ жараёнида ва нутқдан ташқарида тил (лисон) босқичида синтагмаларга ажратиш.

“Фрейм” тушунчаси ва унинг матн тилшунослиги учун аҳамияти.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матн бирликлари, матн компонентлари, матнда “фрейм” тушунчаси, матндаги фреймни ўрганиш усуллари, “фрейм” тушунчасининг матн тилшунослигидаги ўрни.

Ўзбек тилшунослигида матн хусусиятларини ўрганишга доир амалга оширилган тадқиқотлар ҳақида.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн тилшунослиги, матннинг асосий белгиларини ўрганиш соҳасида ўзбек тилшунослигида амалга оширилган ишлар (М.Тўхсанов, С.Мелиев, М.К.Ҳакимова, Н.Улуқов, М.Йўлдошев, С.Боймирзаева каби олимларнинг тадқиқотлари).

Матннинг фразаларга, синтагмаларга, тактларга бўлиниш тамойиллари.

Таянч сўз ва бирикмалар: матн, матн турлари, матнни фразага ажратиш тамойиллари, матнни синтагма ажратиш тамойиллари, матнни тактларга ажратиш тамойиллари,

Фойдаланилган адабиётлар

Каримов И.А. Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори (Президент Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси 1Х сессиясида сўзлаган нутқи) // Баркамол авлод орзуси. – Тошкент: “Шарқ” нашриёт-матбаа концерни бош таҳририяти, 1999. – Б. 8-30.
Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008. – 176 б.
Абдуллаева Қ. Нутқ ўстириш. – қўлланма. 2-нашри. – Тошкент: Ўқитувчи, 1980. – 120 б.
Абдураҳмонов Х., Маҳмудов Н. Сўз эстетикаси. – Тошкент: Фан, 1981. – 60 б.
Балли Шарль. Француз стилистикаси (сўзлашув тил ва бетакаллуф нутқ). – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2009. – 74 б. Таржимон проф.И.Мирзаев.
Бекниязова Н., Нажимова А. Ўқувчиларни матн тузишга ўргатишда педагогик технология // Ўзбек тили таълимида педагогик техноллогияларнинг ўрни. “Ўзбек тили” доимий анжумани ўн биринчи йиғини материаллари (2011 йил 14-15 апрель). – Тошкент, 2011. – Б. 32-33.
Боймирзаева С. Матн модаллиги. Монография. – Тошкент: Фан, 2010. – 152 б.
Боймирзаева С. Матн мазмунида темпораллик семантикаси. Монография. – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти, 2009. – 189 б.
Боймирзаева С.Ў. Ўзбек тилида матннинг коммуникатив-прагматик мазмунини шакллантирувчи категориялар. ДДА. - Тошкент, 2010.– 48 б.
Зайнутдинова Д.Т. Необычные словосочетания в русском и узбекском языках. Автореф. дис… канд. филол. наук. – Ташкент, 1990. – 22 с.
Замонавий ўзбек тили. 1-жилд. Морфология. – Тошкент: “Мумтоз сўз”, 2008. – 468 б.
Зиёдова Т. Матн яратиш технологияси (она тили таълими мисолида). – Тошкент: Фан, 2009. – 160 б.
Йўлдошев Б., Ражабова К. “Уфқ” трилогиясининг тил хусусиятларини ўрганиш усуллари ҳақида // Ўзбек тилшунослиги масалалари. Илмий мақолалар тўплами. № 1. – Қарши: “Насаф”, 2010. – Б. 8-17.
Йўлдошев М. Бадиий матн ва унинг лингвопоэтик таҳлили асослари. – Тошкент: Фан, 2007. – 124 б.
Йўлдошев М. Бадиий матннинг лисоний таҳлили. – Тошкент, 2008. – 120 б.
Йўлдошев М. Бадиий матн лингвопоэтикаси. – Тошкент: Фан, 2008. – 160 б.
Маслова В.А. Когнитивная лингвистика. Учебное пособие. – Минск: ТетраСистемс, 2004. – 256 с.
Матн ва унинг талқини. Халқаро илмий-назарий конференция материаллари (Самарқанд шаҳри, 16-18 ноябрь 2000 йил). – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2000. - 255 б.
Маҳматмуродов Ш. Бошланғич таълимнинг долзарб муаммолари (қўлланма) // Маҳматмуродов Ш. Оқаётган умр сарҳисоби. – Тошкент: “Тамаддун”, 2010. – Б. 64-194.
Маҳмудов Н. Тил таълими ва педагогик технологиялар // Ўзбек тили таълимида педагогик техноллогияларнинг ўрни. “Ўзбек тили” доимий анжумани ўн биринчи йиғини материаллари (2011 йил 14-15 апрель). – Тошкент, 2011. – Б. 8-12.
Маҳмудов Н. Ўқитувчи нутқи маданияти. – Тошкент: Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон миллий кутубхонаси нашриёти, 2007. – 186 б.
Мирзаев И. Матн таҳлили – юқори малакали филолог кадрлар тайёрлашнинг энг самарали усули // Айюб Ғуломов ва ўзбек тилшунослиги масалалари (илмий мақолалар тўплами). – Тошкент: Университет, 2010. – Б. 34-39.
Неъматов Ҳ. Когнитив-прагматизм она тили таълимида туб бурилиш // Ўзбек тили таълимида педагогик технологияларнинг ўрни. “Ўзбек тили” доимий анжумани ўн биринчи йиғини материаллари (2011 йил 14-15 апрель). – Тошкент, 2011. – Б. 255-256.
Сафаров Ш. Когнитив тилшунослик. – Жиззах: Сангзор, 2006. - 92 б.
Сафаров Ш. Прагмалингвистика. – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2008. – 288 б.
Стилистика ва прагматика (илмий-назарий конференция материаллари). 1-қисм. – Самарқанд: СамДУ нашри, 2010. – 166 б; 2-қисм. – Самарқанд: СамДУ нашри, 2010. – 168 б.
Тожиев Ё. “Матн”га ёндошув // Тилшуносликнинг долзарб масалалари (илмий мақолалар тўплами). 5-чиқиши. – Тошкент: “Академнашр”, 2010. – Б. 197-204.
Турниёзов Н. Матн лингвистикаси (маърузалар матни). – Самарқанд: СамДЧТИ, 2004. – 64 б.
Турниёзов Н., Йўлдошев Б. Матн тилшунослиги (услубий қўлланма). – Самарқанд: СамДУ нашри, 2006. – 96 б.
Тўхлиев Б. Адабиёт ўқитиш методикаси. Ўқув қўлланмаси. 2-нашри. – Тошкент: Ўзбекистон Миллий кутубхонаси нашриёти, 2010. – 168 б.
Тўхлиев Б., Юсупова Ш., Райимбердиева З. “Ҳозирги ўзбек адабий тили” дарсларида юксак маънавиятли шахс тарбияси. Услубий қўлланма. – Тошкент, 2010. – 88 б.
Тўхлиев Б., Шамсиева М., Зиядова Т. Ўзбек тили ўқитиш методикаси. Ўқув қўлланма. – Тошкент: Янги аср авлоди, 2006. – 176 б.
Хайруллаев Х. Нутқ бирликларининг поғонали муносабати. Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2008. – 79 б.
Хайруллаев Х.З. Тил ва нутқ бирликларининг поғонали муносабати. ДДА. – Тошкент, 2010. – 44 б.
Ўринбоев Б. Она тили таълими жараёнида ўқувчилар ижодий тафаккурини шакллантириш масалалари (ўқитувчилар учун услубий қўлланма). – Тошкент, 2001. – 40 б.
Ўринбоев Б., Қўнғуров Р., Лапасов Ж. Бадиий текстнинг лингвистик таҳлили. – Тошкент: Ўқитувчи, 1990. – 216 б.
Ғуломов А., Қодиров М. Она тили ўқитиш методикаси. Университет ва педагогика институтларининг филология факультетлари талабалари учун ўқув фўлланма. – Тошкент: Университет, 2001. – 223 б.
Ғуломов А. Она тили ўқитиш принциплари ва методлари. – Тошкент: Ўқитувчи, 1992. – 94 б.
Ғуломов А. Она тили ўқитиш жараёнида активлик принципини амалга оширишнинг назарий асослари. – Тошкент: Фан, 1989. – 132 б.
Ғуломов А., Неъматов Ҳ. Она тили таълими мазмуни. – Тошкент: Ўқитувчи, 1995. – 128 б.
Ҳакимова М.К. Ўзбек тилида вақт маъноли луғавий бирликлар ва уларнинг матн шакллантириш имкониятлари. НДА. – Фарғона, 2004. – 23 б.
Ҳамроев М.А. Ҳозирги ўзбек тилидаги кўрсатиш олмошларининг функционал-семантик хусусиятлари. Монография. – Тошкент: Фан, 2009. – 108 б.

Шартли қисқартмалар:
АДД – автореферат докторской диссертации.

АКД – автореферат кандидатской диссертации.

ДДА – докторлик диссертацияси автореферати.

НДА – номзодлик диссертацияси автореферати.

ССБ – суперсинтактик бутунлик.

ТБ – турғун бирикма.

ТТИЛ – Ҳожиев А. Тилшунослик терминларининг изоҳли луғати. – Тошкент, 2002.

ФБ – фразеологик бирлик.

Ю.м. – Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008.

ЎзАС – “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси.

ЎзМЭ – Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 1-ХП-томлар. – Тошкент, 2001-2007.

ЎТИЛ – Ўзбек тилининг изоҳли луғати, икки томлик. – М.: 1981.

ЎТИЛ-5 – Ўзбек тилининг изоҳли луғати, беш жилдли. – Тошкент, 2006-2008.

ЎТСИЛ – Ҳожиев А. Ўзбек тили синонимларининг изоҳли луғати. – Тошкент, 1974.

МУНДАРИЖА

1-қисм. Матн тилшунослигининг назарий ва амалий масалалари....................................................	3
Матнда синтактик алоқани таъминловчи лексик воситалар ҳақида ……………………………...........	3
Матн компонентларининг семантик ва прагматик муносабатлари............. …………….…...	7
Матн ва мураккаб синтактик қурилманинг ўзаро муносабати………………………………….	11
Матн таркибида ноодатий бирикмаларнинг грамматик структураси ……………	17
Матн компонентларининг поғонали муносабати ҳақида.	23
Матнда гумон олмошларининг айрим семантик ва функционал-услубий хусусиятлари .……………	28
Матнда жамловчи олмошларнинг айрим функционал-услубий хусусиятлари………………	32
Бадиий матнларда лақабларнинг айрим услубий хусусиятлари ҳақида..................................................	36
“Матн тилшунослиги” фанида нутқ деривацияси муаммоларини ўрганиш...............................................	44
“Матн тилшунослиги” фанида когнитив таҳлил ва прагмалингвистика имкониятларидан фойдаланиш…	48
2-қисм. Матн орқали нутқ ўстириш усуллари............	52
Кириш...................................................................................	52
Матн ёрдамида ўқувчиларнинг оғзаки нутқини ўстириш усуллари...........................................	58
Ўқувчилар нутқини ўстиришда матн тузишнинг аҳамияти...............................................................	62
Матн устида ишлаш бўйича тавсия ва намуналар...........	73
Хулоса..................................................................................	84
“Матн тилшунослиги” фанидан мустақил иш мавзулари	86
Фойдаланилган адабиётлар..............................................	109
Шартли қисқартмалар.......................................................	112

“МАТН ТИЛШУНОСЛИГИ”

фани бўйича услубий қўлланма

Муҳаррир Қ.Мелиев

Мусаҳҳиҳ М.Рўзибоев

Тех.муҳаррир З.Мелиев

2011 йил 6 майда оригинал макетдан босишга рухсат этилди.

Бичими 60х84/1,16. “Times New Roman” гарнитураси.

Ofset қоғози. Ofset босма усулида босилди. Шартли босма тобоғи 7,0. Нашриёт босма тобоғи 5,0. Адади 100 нусха.___ буюртма.

___________________________________________

СамДУ босмахонасида чоп этилди.

140101, Самарқанд ш., Университет хиёбони, 15.

1 Сильман Т.И. Синтактико – стилистические особенности местоимений // Вопросы языкознания, 1970, № 4. – С. 23-24.

2 Солганик Г.Я. Синтаксическая стилистика: - М.: Высшая школа, 1973. – С. 76-79.

3 Реферовская Е.А. Лингвистические исследования структуры текста. – Л.: Наука, 1983. – С. 61-65.

4 Кожевникова К. Об аспектах связности в тексте как целом // Синтаксис текста. – М.: Наука, 1979. – С. 26-28; Ҳакимов М.Х. Ўзбек тилида матннинг прагматик талқини. ДДА. – Тошкент, 2001. – Б. 11-13.

5 Кожевникова К. Об аспектах связности в тексте как целом // Синтаксис текста. – М.: Наука,1979. – С. 56-58.

6 Солганик Г.Я. Синтаксическая стилистика. –М.: Высшая школа,1973. – С. 49-59.

7 Потебня А.А. Из записок по русской грамматике, т.1-2.-М.,1958. – С. 42-47.

8 Тожиев Ё. “Матн”га ёндошув // Тилшуносликнинг долзарб масалалари (илмий мақолалар тўплами). 5-чиқиши. – Тошкент: “Академнашр”, 2010. – Б. 204.

9 Потебня А.А. Из записок по русской грамматике, т.1-2.-М.,1958. – С. 68-69.

10 Турниёзов Н., Йўлдошев Б. Матн тилшунослиги (услубий қўлланма). – Самарқанд, СамДУ нашри, 2006. – Б. 58-62.

11 Ляпон М.В. Смысловая структура сложного предложения и текст. – М.: Наука, 1983. – С. 8.

12 Турниёзов Н., Турниёзова К. Функционал синтаксисга кириш. – Тошкент: Фан, 2003. – Б. 89.

13 Абдураҳмонов Ғ. Ўзбек тили грамматикаси (синтаксис). - Тошкент: Ўқитувчи, 1996. – Б. 232.

14 Мамаджанов А. Периоды в современном узбекском литературном языке. Автореф. дис… канд. филол. наук. – Ташкент, 1975. – 22 с.

15 Абдуапаттоев М.Т. Ўзбек матнида суперсинтактик бутунликлар. НДА. – Тошкент, 1998. – 23 б.

16 Лосева Л.М. Как строится текст. – М.: “Просвещение”, 1980. – С. 13.

17 Турниёзов Б. Ҳозирги ўзбек тилида тенг компонентли мураккаб синтактик қурилмалар деривацияси. Монография. – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2008. – Б. 42-44.

18 Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари. Республика илмий-назарий конференцияси материаллари (Самарқанд шаҳри, 2009 йил, 11-12 май). – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2009. – 328 б.; Систем-структур тилшунослик муаммолари. Республика илмий-назарий конференцияси материаллари (Самарқанд шаҳри, 2010 йил, 28-29 май). – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2010. – 319 б.; Тил системаси ва ҳозирги замон лингводидактикаси. Республика илмий-амалий анжумани материаллари (Самарқанд шаҳри, 2011 йил, 25-26 март). – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2011. – 270 б.

19 Турниёзов Н., Турниёзова К., Хайруллаев Х. Структур синтаксис асослари. – Тошкент: Фан, 2009. – 139 б.

20 Ғуломов А., Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. – Тошкент: Ўқитувчи, 1987. – Б. 23.

21 Ўзбек тили грамматикаси. Икки томлик. 2-том. – Тошкент: Фан, 1976. – Б. 30-72.

22 Лекант П.А. Современный русский литературный язык. – М., Высшая школа, 1988. – С. 263; Зайнутдинова Д.Т. Необычные словосочетания в русском и узбекском языках. Автореф. дис… канд. филол. наук. – Ташкент, 1990. – С. 5-19.

23 Абдураҳмонов Ҳ., Маҳмудов Н. Сўз эстетикаси. – Тошкент: Фан, 1981. – Б. 40-41.

24 Салаев Ф., Қурбониёзов Г. Адабиётшунослик атамаларининг изоҳли сўзлиги. – Тошкент: Янги аср авлоди, 2010. – Б. 172.

25 Н.Эшонқул. Маймун етаклаган одам, қиссалар ва ҳикоялар. – Тошкент: Янги аср авлоди, 2004. Ишда ёзувчи Назар Эшонқул асарларидан олинган мисоллар шу нашрдан келтирилади, қавс ичида “Н.Эшонқул” қисқартмаси қўйилади.

26 Лингвистическая интерпретация специального текста и активизация обучения иноязычному общению. Материалы международной теоретической конференции 28-30 сентября 1998 года. – Самарканд: СамГУ, 1998. – 254 с.; Матн ва унинг талқини (хвлқаро илмий-назарий конференция материаллари). – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2000. – 255 б.

27 Турсунов Б.Т. Ягона синтактик-стилистик категория остида // Матн ва унинг талқини (хвлқаро илмий-назарий конференция материаллари). – Самарқанд: СамДЧТИ нашри, 2000. – Б. 10-14.

28 Абдупаттоев М.Т. Ўзбек матнида суперсинтактик бутунликлар. НДА. – Тошкент, 1998. – Б. 4-6.

29 Бу ҳақда қаранг: Ўзбек тили грамматикаси. Икки томлик. 1-том. – Тошкент: Фан, 1975. – Б. 359; Шоабдураҳмонов Ш., Асқарова М., Ҳожиев А., Расулов И., Дониёров Х. Ҳозирги ўзбек адабий тили. 1-қисм. – Тошкент: Ўқитувчи, 1980. – Б. 318 ва бошқалар.

жүктеу/скачать 0.62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9