Мазмұны бағдарламаның ТӨЛҚҰжаты

2.1.4. Инфрақұрылым

2.1.4.1. Байланыс және коммуникация

2010-2014 жылдар аралығындағы кезеңде байланыс және коммуникация нарығы түсім көлемі 2014 жылы 384,5 млрд. теңгені құраған. 2012-2014 жылдардағы байланыс қызметтерінің нақты көлемінің 112,5% құраған.

2014 жылғы жағдай бойынша байланыс және коммуникация нарығының негізгі құрауыштары :

• 
  Ұялы байланыс – 45,9%
  
• 
  Ғаламтор-қызметтер – 24,3%
  
• 
  Телефон байланысы – 6,5%
  
• 
  Басқа да қызметтер (пошта байланыстарын қоса алғанда) – 24,3%
  

2012 – 2014 жылдар аралағындағы кезеңде ұялы байланыс нарығының пайдаланушылардың саны мен кірістері біршама төмендеген. Кірістердің және пайдаланушылардың санының орташа жылдық өзгерісі 2012-2014 жылғы кезеңде сәйкесінше -15% және -8% құраған. Бұл ірі (32%) ұялы оператордың («Билайн») Астанаға қоныс аударуымен байланысты болды.

Пайдаланушылар санының төмендеуін ескере отырып, халықтың арасына ұялы байланыстың таралу деңгейі 88% құрайды, бұл салыстырылатын қалалардың көрсеткіштерінің төменгі шегі деңгейінде болады: Варшава – 87%, Будапешт – 116%, Мәскеу – 220%, Сидней – 130%.

Сонымен қатар, Алматы қаласындағы ұялы байланыстың таралу деңгейі Қазақстан бойынша орташа статистикалық көрсеткіштерден жоғары болады.

Алматы қаласының байланыс нарығындағы негізгі қызметтер жеткізушілері: «Алтел 4G» (59%¹), «Кселл» (21%²), «Билайн» (13%) және «Теле 2» (5%) компаниялары болуы табылады. Бұл желілердің республика деңгейінде таратуынан біршама өзгеше болып табылады, мұнда 2015 жылы абоненттердің ең жоғары үлесі «Кселл» желісіне тиесілі.

Нарық дамуының қалыптасқан құрылымы мен серпінінде ойыншылардың саны аз және аумақтық қамту, ұялы байланыс сапасын арттыру және тарифтік саясат мәселелерін шешу үшін әкімшілікті қатыстыру қажет болмайды.

2012-2014 жылдар аралығындағы кезеңде ғаламтор-провайдерлерінің кірісі 50% артты. Кірістердің артуының негізгі себептері ғаламтор-пайдаланушылар санының 2 есеге дерлік көбеюі болып табылады.

Кіріс пен пайдаланушылар санының орташа жылдық өсу ырғағы (CAGR) сәйкесінше 16% және 27% құрады. Нәтижесінде қала тұрғындары арасында ғаламтордың таралу деңгейі 22 пайыздық тармаққа шамамен 2 есеге жоғарылады және 46,7% құрады.

Дегенмен, Алматы қаласы салыстырып отырған қалалардан әлі де артта қалып отыр: Мәскеу – 78%; Варшава – 73%; Куала-Лумпур – 80%; Торонто – 83%.

Алматы қаласындағы ғаламтор-байланыстың орташа жылдамдығы 2014 жылы 19 Мбит/сек құраған, бұл Қазақстан қалаларының ішінде 14 –көрсеткіш болып табылады және республикадағы орташа көрсеткіштен сәл жоғары (18,8 Мбит/сек). Тұтас алғанда Қазақстан дүние жүзінде ғаламтор-байланыс жылдамдығы⁴ бойынша 56 орынды иеленеді. Ғаламтор жылдамдығы ШПД⁵ арналарының таралуы есебінен қамтамасыз етіледі, олардың үлесіне барлық ғаламтор-қызметтерінің 83% тиеді.

Ғаламтор-қызметтер нарығында 20 ғаламтор-провайдерлері бар. Бұл жағдайда ұлттық «Қазақтелеком» компаниясы нарық көшбасшысы болып табылады және нарықты 80% иеленеді.

Таралудың салыстырмалы төмен деңгейі мен төмен жылдамдыққа қарамастан пайдаланушылар саны артуының ағымдағы жағдайы және қызметтер нарығында ірі ойыншының болуы нарықтың аталмыш сегменті өз бетімен дамитындығын және әкімдік тарапынан араласуды қажет етпейтіндігін білдіреді.

2.1.4.1.3 кесте. Интернет қызметтерінің нарығы

	Өлшем бірлік	2012	2013	2014
Кірістер6	млн. теңге	60 485	72 587	93 503
Пайдаланушылар саны	мың. адам	360	553	736

Дерек көзі: «Алматы қаласы бойынша 2014 жылғы алдын ала деректер» статистикалық жинағы, Алматы қаласы Статистика департементі, 2015 жыл.
2.1.4.1.4 кесте. Интернет қызметтерінің еніп кету деңгейі

	Өлшем бірлігі	2012	2013	2014
100 тұрғынға арналған Инетернет желісіне белгіленген кең ауқымда қол жеткізу абоненттерінің тығыздығы	мың теңге	24,6	37,1	46,7

Дерек көзі: жұмыс тобының талдамасы.

Белгіленген телефон байланысы

Белгіленген телефон байланысы қызметінің кірісі 2010 жылдан 2014 жылға дейін 47%-ға өсті, ал пайдаланушылардың саны - 7%-ға. «Қазақтелеком» акционерлік қоғамының нарықтағы үлесі телефон байланысының сегментінде 92%-ды құрайды.

Кірістер өсімінің орта жылдық қарқыны (CAGR) мен пайдаланушылар саны тиісінше 12% және 4% құрады. Телефон байланысын пайдаланушылардың жалпы санының өсуі қала халқының өсу қарқынымен тепе-тең жүрді. Бірақ халық арасында еніп кету деңгейінің өсуі 1,7% құрап, нәтижесінде халық арасында еніп кету деңгейі есептік кезеңде телефондандыру деңгейі жалпы қалалықтан төмен жаңа аумақтардың² қосылуына байланысты төмендеді.

Бірақ Алматы салыстырылып отырған қалаларға қарағанда белгіленген байланыстың еніп кетуі бойынша барынша артта қалып қойып отыр: Мәскеу – 51%; Будапешт – 33%; Торонто – 56%; Сидней – 39%. Наурызбай ауданының ең артта қалып қоюы анықталып отыр.

Жалпы алғанда байланыс және телекоммуникация нарығы ірі коммерциялық компаниялардың (нарықтың негізгі үлесін иеленуші) үлкен ықпалында тұр және оның әрі қарай дамуы Алматы қаласы бойынша олардың даму стратегиясына көп байланысты болады.

2.1.4.1.5 кесте. Кірістер және телефон байланысы қызметін пайдаланушылардың саны

	Өлшем бірлік	2012	2013	2014
Кірістер	млн. теңге	21 379	28 854	31 467
Пайдаланушылар саны	мың. адам	678	700	728
Олардың ішінде халық арасында	мың. адам	449	449	463
100 тұрғынға арналған телефон байланысының белгіленген желісінің тығыздығы	100 тұрғынға	30,4	29,8	28,2

Дерек көзі: «Алматы қаласы бойынша 2014 жылғы алдын ала деректер» статистикалық жинағы, Алматы қаласы Статистика департементі, 2015 жыл.

Сандық сауаттылық – адамның күнделікті және кәсіби қызметте ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана білуі. Ақпараттық технологиялармен жұмыс дағдыларының деңгейін көтеру барлығы үшін ақпараттық қоғамның ашық болуын ұлғайтады.

Халықтың 6-15 жас аралығындағы балаларды сандық сауаттылық дағдыларына үйретуі білім беру мекемелерінде білім берудің тиісті деңгейінің жалпыға міндетті стандарттарына сәйкес жүргізіледі.

16-74 жас аралығындағы халықтың компьютерлік (сандық) сауаттылығын ерте көтеру «Ақпараттық теңсіздікті төмендету» бағдарламасын іске асыру барысында жүргізілді. Бағдарлама шеңберінде барлығы 28115 адам оқытылды. 2012 жылдан бастап жергілікті бюджет есебінен компьютерлік сауаттылықты көтеру курстары өткізілуде. 2012 жылдан 2015 жылға дейін 81970 адам оқытылды. 2015 жылы 15000 адам оқытылды.

Халыққа базалық компьютерлік дағдыларды оқыту мақсатында білім басқармасы оқу бағдарламасын әзірледі, оқытушылар құрамы қамтамасыз етілуде, жалпы білім беру мектептерінде оқытуға арналған компьютерлік сыныптары ашылды. Оқу үдерісін қамтамасыз ету үшін жыл сайын қаржы бөлінеді (оқулықтар таратылымы, оқытушылардың жалақысы, компьютерлік сауаттылықты үйренушілерге арналған куәлікті әзірлеу).

Орта мектептердің оқу сыныптарында тәжірибелік сабақтарды орындау арқылы базалық және негізгі оқу жоспарының үлгісінде оқыту семинарлары ұйымдастырылған. Семинарды өткеніне байланысты тыңдаушыларға куәлік беріледі.

- ақпараттық қоғамды дамыту.

- оқытушылардың кәсіби дайындығының төменгі деңгейі.

- өңір тұрғындарының ақпараттық технологияларды пайдалануға қызығушылық танытуы.

- халықтың электронды мемлекеттік қызметті алу мүмкіндігінің жоқтығы.

Сондай-ақ, халықтың аталған курстарға келу мәселесі өзекті болып қалып отыр.