Мазмұны Кіріспе 2
Қазақстан Республикасындағы стандартизацияның даму тарихы
жүктеу/скачать 0.62 Mb.
|
| 2. Қазақстан Республикасындағы стандартизацияның даму тарихы
Халықаралық стандарттаудың басталуы 1875 жылы қабылданған деп санауға болады. Халықаралық метрикалық конвенцияның 19 мемлекетінің өкілдері (Париж, Франция) және Халықаралық салмақтар мен өлшемдер бюросы құрылды. Өлшемдер мен салмақтардың метрикалық жүйесін енгізуді посткеңестік кеңістікте стандарттауды дамытудың бастамасы деп санаған жөн. 1925 жылы Стандарттау жөніндегі алғашқы орталық орган – Еңбек және қорғаныс істері жөніндегі кеңес жанындағы Стандарттау комитеті құрылды. Комитеттің негізгі міндеттері ведомстволық стандарттарды әзірлеу, сондай-ақ стандарттарды бекіту және басып шығару бойынша бөлімдердің жұмысын басқаруды ұйымдастыру болды. OST (Бүкілодақтық стандарт) Стандарттар санаты енгізілді.1926 жылы Комитет бидайдың, шойынның, қара металдардан жасалған прокаттың және кейбір халық тұтынатын тауарлардың асыл тұқымды сорттарының бірінші жалпыодақтық стандарттарын әзірледі. 1923 жылы Семипалатинск қаласында (қазіргі Семей қаласы) Омбы бөлімшесінде салмақ пен өлшем тексерілетін палата(орын) ашылды. 1925 жылы Алматы қаласында Семей өлшемдерді тексеру негізінде Алматы бөлімшесі де ашылды. 1931 жылы Алматыда Қазақ өлкелік стандарттау бюросы құрылды, кейін оның атауы 1938 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесі жанындағы Өлшем және өлшем құралдары жөніндегі уәкілетті комитетінің басқармасы болып өзгертілді 1966 жылы Алма- Ата мемлекеттік бақылау зертханасының негізінде Қазақ республикалық мемлекеттік зертханасы құрылып, 1975 жылы Қазақ республикалық метрология және стандарттау орталығы болып аталды. 1992 жылы Қазақстан Республикасының "Стандарттау, метрология және сертификаттау" комитеті құрылды. Қазақстан Республикасының стандарттау жүйесін дамыту бағыттары: 1992 жылғы 13 наурыздағы ТМД елдерінің келісіміне сәйкес мемлекетаралық стандарттауды дамыту; Халықаралық нарықты дамыту және Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруге дайындық қажеттілігіне байланысты қазақстандық стандарттарды халықаралық стандарттармен үйлестіру жөніндегі жұмысты жандандыру; Міндетті сертификаттауға жататын өнімдер мен қызметтерге мемлекеттік стандарттарды басымдықпен әзірлеу; ISO 9000 сериясының халықаралық стандарттарын енгізу және осы стандарттарға сәйкес келетін отандық сапа менеджменті жүйелерін құру Қазақстан Республикасында стандарттаудың құқықтық негіздері 1993 жылы қабылданған «Стандартау жоне сертификаттау туралы» ҚР заңымен орнатылды. 1999 жылы «Стандарттау жоне сертификаттау туралы» заңы қарастырылып, Қазақстаннның дамуы мен нарыктық реформаларды жүргізу нәтижесінде «Стандарттау туралы» ҚР жаңа заңы қабылданды, бұл заң 2003 жылдың 10 маусымында күрделі өзгертіліп, толықтырылды. 2004 жылдың қарашасында «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы қабылданды, бұл заңға сай «Стандарттау туралы» заңының күші жойылып, кейбір баптары ғана уақытша қалдырылды. «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы өзгертіліп, толықтырылады, сонғы өзгерістер 2019 жылдың сәуір айында енгізілді. Қазіргі уақытта Қазақстан экономикасының дамуы бәсекеге қабілеттілікті және импортты алмастыруға, ресурстарды үнемдеуге және өндіріс пен персоналды тиімді баскаруға ықпал ететін стандарттаудың халықаралық моделіне көшу қажеттілігін талап етеді. "Осылайша, Техникалық реттеу, стандарттау әр түрлі заңнамалық актілермен реттелуі тиіс. Міндетті салада - "техникалык реттеу туралы" заңдар арқылы және ерікті салада - ұсынылып отырған "Стандарттау туралы" заң жобасы арқылы әкімшілік құрал ретінде. Стандарттау жөніндегі ұлттық орган, ол стандартау жөніндегі барлық процестерді үйлестіріп, барлық мүдделі тараптардың тен құқықтылығы қағидаты негізінде стандарттарды қабылдау үшін барлық жағдай жасауга тиіс. Шын мәнінде, бұл орган оператор болады. 2018 жылдың 5-ші қазан айында стандарттау жүйесін жетілдіруге бағыталған "Стандарттау туралы" ҚР Заңы қабылданды. "Стандарттау туралы" заңның негізгі мақсаты стандарттау саласындағы қызметті жүзеге асыру процесінде субъектілердің және олардыңқатынастарының жиынтығы ретінде ұлттық станларттау жүйесін қалыптастыру болып табылады, онда стандарттау субъектілерінің мақсаттары, қағидаттары, құзыреті және өзара іс-қимыл рәсімдері нақты айқындалған. 2018 жылғы 5 қазанда "Стандарттау туралы" ҚР Заңына қол қойылды, 2019 жылдың 11 сәуірінен бастап Заң күшіне енді. Дамыған елдерде (Австрия, Германия, Ұлыбритания, Бельгия, Испания) стандарттарды қабылдау процесі қажеттілікті талдау кезеңінен бастап оларды іс жүзінде енгізуге дейін кезеңді қарастырып құрылған, онда негізгі рөл процестің бірыңғай операторы болып табылатын стандарттау жөніндегі Ұлттық органға берілген. Осы тәжірбиенің негізінде заң шеңберінде стандарттау жөніндегі ұлттық орган енгізіледі, ол стандарттау жөніндегі барлық процестерді үйлестіріп, барлық мүдделі тараптардың тең құқықтығылы қағидаты негізінде стандарттарды қабылдау үшін жағдай жасауға тиіс. Заңда ұлттық стандарттау жүйесінің құрылымы айқындалды, оған: Қазакстан Республикасының Үкіметі; уәкілетті орган; өз құзыреті шегінде мемлекеттік органдар; стандарттау жөніндегі ұлттық орган; стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер; стандарттау жөніндегі техникалық сарапшылар; жеке және заңды тұлғалар кіреді. Заң шеңберінде Ұлттық стандарттау жүйесінің әрбір қатысушысының рөлі айқындалды. Ұлттық орган стандарттарды әзірлеу мен талдаудағы тәжірбиені, стандарттау жөніндегі халықаралық ұйымдармен келісімдердің болуын қамтитын белгіленген критерийлер негізінде ҚР Үкіметін айқындайтын мемлекеттік заңды тұлға болып табылады және қосымша қаржыландыруды талап етпейді. Мәселен, Қазакстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 25 желтоқсандағы №885 қаулысымен Қазакстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің "Қазакстан стандарттау және сертификаттау институты (КазСтИн)" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны стандарттау жөніндегі ұлттық орган болып айкындалды. Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрілігінің Техникалық реттеу және метрология комитеті стандарттау саласындағы уәкілетті орган болып табылады. Бүгінгі күні қауіпсіздік мәселелерін регламенттейтін және қауіпсіздік бойынша ең төменгі талаптарды белгілейтін 6 Техникалық регламент қабылданды. Сонымен қатар, елімізде қабылданып жатқан және сапа мәселелерін, кейіннен нарыққа шығарылатын нормалар мен көрсеткіштерді белгілеу мәселелерін реттейтін стандарттарға тиісті назар аудару қажет. Тиісінше, тұтынушылар пайдаланады. Сондықтан заң стандарттарды қабылданғаннан кейін шешімдердің жалпы қарастырылуын қамтамасыз етуге бағытталған, яғни барлық мүдделі тараптардың қатысуы керек. Бұл өндірушілер ғана емес, тұтынушылар да болуы керек. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында мемлекеттік негізгі стандарт кешендерінің қалыптасуы жөніндегі қызмет жалғасын табуда: ҚРСТ 1.0 «Қазақстан республикасының стандарттануының мемлекеттік жүйесі. Негізгі ережелер»; ҚРСТ 2.0 «Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі. Негізгі ережелер»; ҚРСТ 3.0 «Қазақстан Республикасы сертификаттануының мемлекеттік жүйесі. Негізгі ережелер»; ҚРСТ 4.0 «Өнімді жасау және өндіріске қою жұйесі. Негізгі ережелер»; ҚРСТ 5.0 «Техникалық – экономикалық және әлеуметтік – ақпараттық топтастырылуы мен кодтанудың бірлескен жүйесі. Негізгі ережелер»; ҚРСТ 6.0 «Штрихтік кодтау жүйесі. Негізгі ережелер»; ҚРСТ7.0 «Қазақстан Республикасы аккредиттеу жүйесі. Негізгі ережелер» жүктеу/скачать 0.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|