Мазмұны кіріспе 3 психология анықтамасы
жүктеу/скачать 361.54 Kb.
|
| 1.ПСИХОЛОГИЯ АНЫҚТАМАСЫ
1.1.Психологияны оқыту теориясы Психология пәнінің әдіснамасын зерттеумен айналысушы ғалымдардың пікіріне қарағанда (Б.Ц.Бадмаев, В.К.Боярчук, В.Е.Гинецинский, С.М.Жақыпов, т.б.) психологияның пәндік және іс-әрекеттік мақсатына келесі мақсаттар кіреді: · жаңа психологиялық білімдерді қарастыру; · психологиялық білімдерді тәжірибелік мәселелерді шешуге қолдану; · психологиялық білімді беру және тарату. Аталған зерттеушілер психологияны оқыту әдістемесін педагогикалық училищеде (И.В.Дубровина, З.М.Панибратцева), жоғары оқу орындарында (В.К.Боярчук, В.Е.Гинецинский), педагогикалық мамандықтарда (Б.Ц.Бадмаев, Е.А.Климов, В.Я.Ляудис), техникалық мамандықтарда психологияны оқыту (Т.В.Наумова, А.А.Немцов), орта мектепте (К.Н.Корнилов, О.О.Савина) оқыту бағыттарында қарастырады. Психология пәнінің оқытушысы психология ғылымының теориясын ғана емес, тәжірибесін де меңгеруі қажеттігі психологияны оқыту әдістемесі пәнінінің негізін құрайды. Психология пәнінің оқытушысы үшін студенттерге психологиялық білімді берудің әдістері мен тәсілдері, құралдары мен мүмкіндіктері өте мол. Осыларға оқытушының педагогикалық бай тәжірибесі мен тұлғалық сапалары, ізденімпаздық талабы мен шығармашылық қабілеті үйлесіп жататын болса, ондай оқытушы тек пән оқытушысы ғана болып қалмай, психолог маман ретінде де қалыптасып, өзінің жеке әдістемелік іскерлігін дамытуда биік деңгейлерге жете алады. Психологияны оқыту әдістемесі жайлы зерттеулер психологияны оқытуды жетілдіруді мынадай бағыттарда қарастырады: - психологияны оқытуда белсенді әдістерді пайдалану; - психология пәнінің мазмұнына өзгерістер енгізу, яғни ғылыми-теориялық мәселелерге өмірлік тәжірибелер призмасы арқылы қарау; - психологиялық теорияларды жеке адамдық міндеттерді шешуде пайдалану деңгейінде түсінуге қол жеткізу. Болашақ маманның кәсіби қалыптасуы туралы зерттеулерге сүйенсек, әр мамандықтың ерекшелігіне сай студенттердегі қабілет мазмұны да әртүрлі болып қалыптасады. Мысалы, гуманитарлық бағытта даярланатын маман өз кәсібіне қатысты мынадай құрылымдық мазмұнды меңгергені жөн: біріншіден, мамандығына байланысты терең білім; екіншіден, өз бетімен іздену арқылы кәсіби білімін көтеру мәдениеті; үшіншіден, адамдармен жұмыс жасауға психологиялық жағынан дайындық[1,10б ]. Сонымен, болашақ мамандардың дайындығын жетілдіру мен оқыту сапасын арттыру жоғары оқу орны үшін тек педагогикалық қана емес, сонымен бірге психологиялық мәселе: 1) оқу материалдары адам психологиясына зор талап қояды. Себебі, шындықтағы құбылыстардың сыр сипатын, мән-жайын ұғыну өте күрделі әрекет; 2) жоғары мектеп оқытушысы тарапынан жылылықты сезіну студенттің өзінің «керектігін», өмірдегі орнын, орнықтылықты сезінуіне мүмкіндік береді; 3) студенттерді оқу процесіне тартудың психологиялық жолы -оқытушының студенттермен байланыс орната білуінде; 4) психологияны оқытудың басты мақсаты - студенттердің психологиялық ойлау икемділіктерін қалыптастырып, алған психологиялық білімдерін түрлі психикалық фактілер мен құбылыстарды ғылыми негізде түсіндіре білуде, сонымен катар адамның тұлғалық дамуына аса қажетті психикалық өзгерістерге ықпал етуде қолдана алуға үйрету. Сондықтан, психология пәнінің өзіндік ерекшеліктерін пайдалана отырып, инновациялық мүмкіндіктерді жасаудың жолдары сан алуан; - психология курсын оқытудың мазмұны мен әдістемесін студенттің тұлғалық сипатына (тұлғалық жетістіктеріне) негіздеп қайта кұру арқылы әр студенттің қайталанбас тұлға екендігіне көз жеткізу; - студенттің өзіне-өзінің сенімділігін арттыру; болашақ мамандығына қажетті сапаларды меңгерту; - басқалармен өзара дұрыс қарым-қатынасты ұйымдастыра білуге, оларды түсінуге, дау-дамайсыз ортақтаса білуге, қарым-қатынас мәдениетіне үйрету. Психология пәні жоғарғы оқу орнындағы барлық мамандық бойынша оқытылып, болашақ мамандардың психологиялық сауаттылығы бүгінгі күннің басты талаптарының біріне айналды. Көп салалы психология курсының қай-қайсысы болмасын студенттің тұлғалық дамуына ықпал ететіні сөзсіз. Психология пәнін студенттерге меңгертуде жоғарғы мектептің психология пәнінің оқытушысы тек педагог қана емес, психолог маман сапасында да көріне білуі біз мән беріп отырған қазіргі заманғы маманды даярлауда басты рөл атқарары анық. Сонымен қатар «психологияны оқыту әдістемесі» психология ғылымының негізгі базалық саласына жатады және «психологияны оқыту әдістемесінің» пәні білім беру (оқыту мен тәрбие) үрдісін ұйымдастырудың психологиялық заңдылықтары, құралдары мен тәсілдері болып табылады. Білім беру (оқыту мен тәрбие) үрдісін ұйымдастырудың психологиялық заңдылықтарын кейбір жалпы алғанда көптеген оқушылар үшін осы үрдісті ұйымдастырудың тәсілдері мен психиканың қалыптасу және даму ерекшеліктерінің аралығындағы қатынасы деп түсіндіреді. Психиканың қалыптасу ерекшеліктері туралы сұрақ-қоршаған ортадағы және генетикалық факторларының күрделі қатынасы туралы-психологияны оқыту әдістемесінің төңірінде ғана емес, сондай-ақ педагогика, медицина, философия, дидактика және т.б. ғылым саласында да осы құралдармен және эксперименттік ізденістермен таныстыру маңызды. Осы білімдер келешекте студентке психологияның аталған іргелес ғылымдарды тиімді игеруге, сонымен қатар оқытушы ретінде нәтижелі қызмет атқаруға мүмкіндік береді. Соның салдарынан темпераментімен, қабілеттерімен, мінезімен, ой түрі мен, тұтастай т.б. психикалық даму деңгейімен айрықшаланатын оқушылар мен жұмысқа дайындық жүргізу барысында студент-психолог өзінің педагогикалық іс-әрекетін компонентті орындауда, тек психологияны оқыту әдістемесі саласында бүгінгі педагогикалық-психологиялық біліммен қаруланған жағдайда ғана нағыз маман бола алады. Психологияны оқыту әдістемесі оқу үрдісінде алған фактілік материал мен теориялық білім берудің практикалық жағдайында (оқушылардың психологиялық таңдауы, педагогикалық-психологиялық диагностика және психикалық дамудың прогностикасы, оқытудың сәттілігінің болжамдануы және жақсы оқытуды қамтамасыз етуге қажетті психологиялық жағдайды анықтау, ата-аналармен жұмыс және т.б.) көптеген практикалық міндеттерді шешуге маңызды мәні бар. Алған білімдердің орта білім беру жүйесіндегі реформаның психологиялық ерекшеліктері, мектептегі білім берудің ұлттық үлгісі, білім берудің дифференциациясы мен индивидуализациясы, оқушылардың кәсіптік бағдарын ұйымдастырудың психологиялық ерекшеліктері, білім берудегі информатизацияның психологиялық ерекшеліктері, тәрбие және оқыту жүйесі дамуының бүгінгі кезеңдегі психологияның рөлі мен орны, психологияны оқыту әдістемесі ғылыми практикалық пән ретінде және оның педагогикалық пәндер жүйесіндегі алатын орны, пәнге жалпы сипаттама және психологияны оқыту әдістемесі курсының мақсаттары деген сұрақтарға сенімді бағдарлануға мүмкіндік береді. Кесте-1 Қазіргі уақытта психология барлық жоғары оқу орындарында, колледждерде және орта мектептерде, сондай-ақ әртүрлі қысқа мерзімді кәсіби қайта даярлау курстарында, біліктілікті арттыру факультеттерінде, дипломдық білім беру жүйесінде оқытылады. Оқытылатын курстардың көлемі мен тереңдігінде, әртүрлі мамандарды даярлау үшін олардың мазмұнының ерекше бағыттылығында айтарлықтай айырмашылықтарға қарамастан, психологияның барлық оқытушыларына бірдей — оны оқыту әдістемесін білу қажет. Психологияны оқыту әдістемесі-бұл психология туралы ғылым оқу пәні және әр түрлі жастағы топтарды оқыту процесінің заңдылықтары. Әдістемені педагогикалық ғылым ретінде қарастыра отырып, біз мынадай сұрақтарға жауап беруге тиіспіз: "бір-бірімен дидактика мен әдістеме қалай сәйкес келеді?""Әдістеме мен педагогика арасындағы байланыс қандай?"Педагогика және әдістеме тектік және түрлік ұғымдар ретінде сәйкес келеді. Біріншісі оқыту мен тәрбиелеудің жалпы заңдылықтарын анықтайды,ал екіншісі өзінің оқу пәніне қатысты түсіндіреді. Психологияны оқыту әдістемесінің түсінігі мен пәні туралы әртүрлі: 1) оның пәні мұғалім жүзеге асыратын басқару процесі ретінде түсінілетін, бірқатар көмекші құралдарды: оқулықтар, көрнекі құралдар, ТСО және т. б. пайдаланатын Психологияны оқыту болып табылады.; 3) Психологияны оқыту әдістемесі — бұл психология туралы ғылым оқу пәні және әр түрлі жастағы топтарды оқыту процесінің заңдылықтары; 3) Психологияны оқыту әдістемесі — бұл психология туралы ғылым оқу пәні және әр түрлі жастағы топтарды оқыту процесінің заңдылықтары ретінде; 4) психологияның дидактикасының пәні оқыту және онымен байланысты тәрбиелеуді қоса алғанда, психологиялық білім беру, сондай — ақ оның проблемалары мен даму перспективасы болып табылады, бұл ретте психология дидактикасының пәні-бұл пәндік бағдарламалық білімді, ; Психологияны оқыту әдістемесінің пәні, мақсаты, міндеттері. Психологияны оқыту әдістемесі ғылыми пән және оқу пәні ретінде. Негізгі заманауи үрдістер ... 4) Психологияны оқыту әдістемесі - психология туралы ғылым оқу пәні ретінде және әр түрлі жастағы топтарды оқыту процесінің заңдылықтары; 5) пән ретінде ... 5) әдістеме — педагогика бөлімі, яғни ғалымдар әдістеме пәнін, оған оқытуды, білім беруді және тәрбиелеуді қоса, ал кейде оны білім беру мазмұнын меңгерудің құралдары мен әдістерінің жиынтығымен шектей отырып қарастырады. Бұл ретте олар оқытуды мұғалім мен оқушылардың өзара әрекеттесуін, не іс-әрекетті меңгеру процесін, не танымдық іс-әрекетті санай отырып, әртүрлі түсінеді. Оқыту әдістемесі келесі міндеттерді шешеді: оқыту әдістемесі ғылым ретінде психологияны оқытудың мақсаттары мен міндеттері туралы мәселені қарастырады. Бұл сұраққа жауап жоқ, ол басқа мәселелерді шеше алмайды. Оқу мақсаты-студенттердің, оқушылардың психологиялық біліммен, іскерлікпен және дағдылармен қарулануы. Қазіргі уақытта ғылымның рөлі артып келеді,білім көлемі өсуде. Сондықтан білім алушылардың өз бетінше білім алуға ұмтылысын дарыту маңызды болып табылады. Психологияны оқыту әдістемесі ғылым ретінде жалпы заңдылықтар мен дидактикалық принциптер туралы мәселені шешеді, соның негізінде Психологияны оқыту процесі құрылады.". Білім алушыларға оларды даярлаудың әртүрлі сатыларында қандай білім беру керек. Оқыту теориясы-бұл мұғалім (оқытушы) мен оқушының (студенттің) өзара әрекеттестігі тиімділігінің психологиялық жағдайларын теориялық және эксперименталды зерттейтін педагогикалық психологияның бөлімі. Оқыту теориясы тек оқушыға қатысты жоғарыда қарастырылған оқу іс-әрекетінің теориясына сәйкес келмейді. Оқыту-оқушының қызметін де, оқытушының қызметін де қамтитын екі жақты процесс. Осылайша, оқыту теориясы оқу процесінде оқытушы мен студенттің, мұғалім мен оқушының табысты өзара іс-қимылының практикалық тәжірибесі мен заңдылықтарын жалпылайтын және түсіндіретін ғылыми принциптер жүйесі ретінде қарастырылуы мүмкін. Психология ғылым ретінде. Психологияның әртүрлі салаларының пәні, функциялары мен міндеттері (Жалпы психология, даму психологиясы, педагогикалық психология, әлеуметтік ... эмоциялар, мотивациялар. Педагогикалық психология-бұл оқыту және тәрбиелеу жағдайында адамның даму заңдылықтарын зерттейтін психология саласы. Пән: ... Үлгермеушіліктің әлеуметтік себептері:Әлеуметтік сала, оқыту әдістемесі, Мектепке дайындық, дарындылық, эмоциялық ... Ньюком Теодорының көзқарасы – келісім ұғымы арқылы-келісім теориясы, келісім тұжырымдамасы. Келісім-құндылық ұқсастығы ... Іс — әрекет Тұрғысынан оқытуды өзара байланысты және өзара келісілген екі қызмет-оқыту және оқу ретінде түсіну қажет. Осы екі қызметтің мазмұны, олардың тығыз байланысына қарамастан, әр түрлі. Бірінші рет "оқу қызметінің мазмұны" және "оқыту қызметінің мазмұны" ұғымдары арасында алшақтау қажеттілігін Н. Н. Нечаев көрсетті . Оқу қызметі оның субъектісі сайып келгенде жоғары білікті маман болуына, ал оқытушының оқыту қызметі студентті білікті маман ретінде қайта құрудың тиімді жолдарын қамтамасыз етуге бағытталған. Оқыту теориясы негізінен оқытушының қызметіне жатады. Алайда, ол оқу пәнін оқытуды оқу материалын тиімді оқыту ретінде түсіндірмейді. Отандық психологиядағы оқытудың психологиялық теориясы 30-шы жылдардың басында дами бастады және алғаш рет Л. С. Выготский оқыту мен дамудың арақатынасының мәселесі ретінде тұжырымдалды. Оқыту дамудың алдында жүріп, оны өзімен алып жүру керек. Сонда енгізілген Л. С. "Жақын даму аймағы" деген ұғым осы теориялық жағдайды ашады: бала ересектердің көмегімен оқып, ол бұған дейін өз бетінше жасай алмайтын нәрселерді орындай бастайды, яғни оның психикалық дамуы оқытудың арқасында алға қадам жасайды. Осы көмектің мөлшерін анықтайтын ересек адамның көмегін дұрыс қабылдау қабілеті баланың оқуға әлеуетті мүмкіндіктерінің көрсеткіші болып табылады. Баланың оқу кезінде алған мүмкіндіктері мен қабілеттері, яғни бала осы сәтте жеткенде — бұл Л. С. бойынша. Выготский, "өзекті даму аймағы". Психологиядағы оқыту мен дамудың өзара байланысы бірнеше тәсіл арқылы қарастырылады. Биогенетикалық тұжырымдамалар, ең алдымен Холлды қайта капиталдандыру теориясы, оқыту психикалық дамудың белгілі бір кезеңіне бейімделуі керек, себебі ағзаның жетілуі оқыту үшін негіз дайындайды, яғни даму өзіне оқытады, ал жас кезеңділігі функциялықтан басым. Бихевиоризм шеңберінде әзірленетін тұжырымдамалар әртүрлі мінез-құлық нысандарының қалыптасуының функционалдық кезеңділігінің жетекші рөлін көрсете отырып, оқыту (оқыту) мен психикалық дамуды нақтылап берді. Гештальтпсихология психикалық даму барысында екі жақты-жетілу және оқыту, оқыту, оқыту, оқу, білім беру жетілуден оза алады, ал одан артта қалуы мүмкін, бірақ олар өзара тәуелділік елесін жасай отырып, бір-біріне параллель барады. Дегенмен, оқыту гештальттердің жетілуі мен саралануы процесін тездетуі мүмкін емес, сонымен қатар жетілу процесі оқытуды жылдамдатпайды. Оқыту мен дамудың өзара байланысын зерттей отырып, Л. С. Выготский психиканың өзекті және әлеуетті даму деңгейлерінің арасында орналасқан жақын даму аймағы туралы ережені ұсынды, яғни баланың өзі орындауға қабілетті тапсырмасы мен ересек адамның көмегімен орындайтын тапсырмасы арасында. Выготский оқыту дамытушы болуы мүмкін екенін атап өтті, яғни. егер ол осы бала үшін нысаны мен мазмұны бойынша барабар болған жағдайда ғана балалардың интеллектінің дамуын белсендіретін болады. Мазмұны бойынша оқыту өзекті даму деңгейінен жоғары болуы керек, өйткені ол интеллект үшін жаңа ештеңе бермейді, бірақ жақын даму аймағынан тыс шықпауы керек, себебі бұл жағдайда бала қажетті материалды меңгере алмайды. Сонымен қатар, Выготский әлеуетті даму деңгейі баланың қабілеттеріне сәйкес келетінін атап өтті, ал өзекті даму оның оқытылуын көрсетеді. Оқытудың дамытушылық әсерін зерттеудің өзектілігі Пиаждың көзқарасымен де байланысты, ол сөздің кең мағынасында оқыту мүмкіндігін жоққа шығарды, яғни дамытушылық оқыту, өйткені ересектер балаға схеманы өзгертуге, өзі оған дайын болғанша ойлаудың жаңа кезеңіне көшуге көмектесе алмайды. Бұл ретте балалар өз қабілетіне қарай оқыту сапасына қарамастан жаңа схемалардың ашылуына тез немесе баяу (тік декаляж) келеді. жүктеу/скачать 361.54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|