Ұзақ мерзімді кезеңдегі шығындар

Ұзақ мерзімді кезеңде шығындардың қисық сызықтары өндірістің әр түрлі көлемдері үшін олардың ең аз маңызын көрсетеді. Сондықтан, ұзақ мерзімді орташа LRAC (long run average costs curve) шығындар қисық сызығының графигі өндірістің әр түрлі көлемдерінің қысқа мерзімді орташа шығындарының қисық сызықтарына қатысты жанама болып келеді де (56 сурет), «орауыш қисық сызық» деп аталады. Ұзақ мерзімді шекті LRMC шығындардың қисық сызығы қысқа мерзімді шекті шығындардың қисық сызықтарына сәйкес салынады.

Q₁ Q₂ Q₃ Q₄ Q₅

Графикте көрсетілгендей, ұзақ мерзімді кезеңде орташа шығындардың шамасы Q₃ өндіріс көлеміне дейін түсіп, сонан соң өседі. Бұл ауқым әсерінің әрекетімен түсіндіріледі: алдында өндірістің кеңеюі дайын өнімдердің көбею қарқынына шығындардың өсу қарқынынан асып түсуіне жағдай жасайды (оңды ауқым әсері), сонан соң – керісінше (кері ауқым әсері). АС төмендеген өндіріс көлемі тиімді екені, АС өскенде – тиімсіз екені және АС азайғанда (Q₃) – ең тиімді (нәтижелі) екені сөзсіз. Орташа шығындардың ең аз (шамалы) мағынасына сәйкес нүкте олардың шекті шығындар қисық сызықтарымен қиылысу нүктесі болып табылады (яғни LRAC = LRMC болған нүктесі 57 сурет).

C LRMC LRAC

Q
57 сурет. Ұзақ мерзімді орташа шығындар қисық сызығы және ұзақ мерзімді шекті шығындар қисық сызықтары

Сонымен бірге өндірістің тиімді көлемін іздеу мәселесі ауқым әсері мәселесімен ғана шектелмейді. Ауқым әсерімен қатар фирма өніміне деген сұраныс екінші маңызды фактор ретінде болып келеді. Q₁ тең сұраныс тек қана шағын фирманың АС₁ тең шығындарын жабады; ірі фирмалардың АС_2,, АС₃ тең шығындары Q₁ сұранысы үшін өте көп (үлкен). АС₂ тең шығындарының мөлшері бар орташа кәсіпорын үшін Q₂ тең сұраныс ең оңтайлысы. Q₃ сұранысы үшін ірі фирма қажет, себебі тек қана сол шығару көлемінің тиісті сұранысы үшін АС₃ ең аз шығынын қамтамасыз етеді.

AC₂ AC₃