«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
НҰРПЕЙІС КЕЛІНІ ДИНА /1861-1955/
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
| НҰРПЕЙІС КЕЛІНІ ДИНА /1861-1955/
308. «Бұлбұл» (II нұсқа) Ел іші ойын-тойдан, қызықты бас қосудан құр алақан бол- майтын әдеті. Ерулік, сыбаға, соғым басы, қымызмұрындық, шашыратқы, сіргежияр, уызқағанақ, ұйқы ашар, бастаңғы, сірне, ұлыстың ұлы күні, асар, шілдехана, бесікке салар, тұсау кесер, сүндет тойы, тоқым қағар, қыз ұзату, келін түсіру, ас беру, міне, мұның бәрі де—адам өмірі, тек қана адамның мейір шуағына бөлену арқылы бақытты болатынын білген елдің өмір салты. осындай бас қосулардың бірінде Дина өзі қатарлы Ба- лым атты бір қызбен танысады. Табиғаттың жомарттығында шек бар ма, Балымның ақылына көркі сай, аяулы ару болса керек. Әсіресе сызылтып айтқан әндері, сылқылдатып тартқан күйлері Динаға ерекше әсер етеді. «япырай, бір адамның бойы- на осынша қасиет біте береді екен-ау!» деп қайран қалады. осы бір, жалғыз сәт қана бас қосып, дәмдес болған Балым қыз көпке дейін Динаның есінен кетпей жүреді. Қыз баланың өрісі алыстан бұйырған соң ба, жоқ әлде жыл құсындай ша- шырай көшіп-қонып жүрген ел болған соң ба, әйтеуір, Балым қызға Дина қайтып кездесе алмай жүреді. уақыт сырғып өтіп жатады. Бұл кезде толықсып бой жет- кен Балым қыз бір төреге тұрмысқа шығады. Балым болашақ күйеуіне құлықсыздау болған екен, бірақ төре төрелік мысы- мен, малының күшімен алса керек. «Жібекті түте алмаған жүн етеді, аруды күте алмаған күң етеді» дегендей, төре Балымға жайсыз болады. Балымды бұлт- тың көлеңкесінен қызғанып, басынан таяқ айырмайды. Әсіресе ән айтып, күй тартуына тыйым салады. өнерді өмі рі не серік етіп өскен Балымды мұндай жағдай құсалыққа ұрындырады. Бір күні күйеуі үйде жоқта Балым көршіден домбыра ал- дырып, күй тартады. Көптен аңсаған сырласына іштегі шерін ақтарғандай, домбыраны беріле тартып отырады. Қас қылған- дай, осы жағдайдың үстіне күйеуі кіріп келеді. Мұндайға төзе- тін төре ме, шаңырағымды жынның ұясына айналдырдың деп, Балымды оңдырмай сабайды. осы оқиғадан кейін булығып жы- лаудан болды ма, жоқ әлде, төренің шолтаңдаған қамшысы ти ді ме, әйтеуір Балымның екі көзіне бірдей ақ түседі. Жалған ның 296 297 күй және күйшілер туралы аңыздар шырағындай жанарынан айырылып, аяқ жолын тауып жүру мұң болады. Балымды ару кезінде қадірлей алмаған төре, енді көзіне ақ түсіп, кіріптар болғанда тіптен керексіз етеді. Ақыры, күндер- дің бір күнінде, тотыдай тарантып алып келген Балымды тоқымдай сүйретіп, төркініне апарып тастайды. осыдан кейін Балым өмір бойы тағдырына налып, Тәңіріге мұңын шағып өтеді. Көкірегінен небір зарлы әндер ақтарылып, төңірегіне «Соқыр қыздың әні» деп таралып жатады. Бұл өнердің сарыны, ән мен күйге құлағы түрік жүретін Динаға да жетіп жатады. Бірақ «Соқыр қыздың» бір кездегі, ауыл-аймақты аузына қаратқан Балым екенін білмейді. «япыр- ай, әні қандай мұңды еді, сазы қандай есті еді» деп, таң қалып жүреді. Бір күні ауыл-аймақтың әдеттегідей бас қосуында Дина сырттай ынтығып жүрген «Соқыр қыздың» өзін көреді. Мұн- дайда сырттай мүсіркеп қоя салатын Дина ма, бақытсыз бей- бақ тың көңілін аулау үшін жанына барып, қолын алып, күйін тартып, сырласады. Әңгіме үстінде «Соқыр қыздың» баяғы Ба- лым қыз екенін біледі. Мұнан соң Дина тіптен тебіреніп, өз ба- сына түскен нәубеттей күйзеледі. Әрине, қанша тебіреніп, күйзелгенмен күйректікке са- лыну Динаның табиғатында жоқ. Сол жерде есін жиып, бой- ын бекітіп, замандас құрбысы Балымға тіл қатады: «Балым, шүкірлік еткенің жөн, ата-анаңның әлпештеген бұлбұлы бо- лып өсіп едің, енді, міне халқыңның ардақтаған бұлбұлы болып жүрсің»,—дейді. Жай ғана сөзбен жұбатып қоймайды, кейін Балымға арнап «Бұлбұл» атты күй шығарады. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|