“MOLIYA BOZORINI RIVOJLANTIRISHNING USTUVOR YO‘NALISHLARI

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
212 
va likvidlilikning yuqoriligi, aktsiyadorlik jamiyat (AJ)larida yuqori dividend siyosati, 
birja savdo tizimlarining takomillashganligi) moliya bozorining yuqori darajada 
rivojlanganligi, xususan, qimmatli qog’ozlar bozori (QQB) kapitalizatsiyasining yalpi 
ichki mahsulot (YaIM) hajmiga nisbatan ulushining yuqoriligi bilan izohlanadi. 
korxonalarga investitsiya mablag’larini jalb qilish uchun moliya bozorining 
zamonaviy vositalaridan foydalanishda qiyinchiliklarga duch kelinyapti. Uy 
xo’jaliklarining moliya bozoriga kirib borishi orqali ularning korporativ qimmatli 
qog’ozlar bozoridagfi salmog’ini oshirish masalasi yechimini kutayotgan dolzarb 
muammolardan biri bo’lib qolmoqda. “Moliya bozori va moliya xizmatlari sohasini 
yanada rivojlantirishning dolzarb muammolari va istiqbollari:milliy amaliyot va 
xalqaro tajriba” mavzusi oliy Majlis Senati qo’mitalari va Bank-moliya akademiyasi 
bilan hamkorlikda tashkil etilgan davra suhbatida shu kabi masalalar muhokama 
qilindi. Senatorlar,xorijiy va milliy ekspertlar,mutasaddi vazirlik va idoralar,tijorat 
banklari vakillari ishtirokida mamlakatda moliyaviy boshqaruvning yangi turlarini 
tatbiq etish orqali yangi ish o’rinlarini yaratish muammosi o’rtaga tashlandi. 
O’zbekistonda olib borilayotgan keng ko’lamli islohotlar mamlakatda ijtimoiy 
yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotida asoslangan demokratik jamiyat qurishga qaratilgan 
bo’lib,ularning asosiy mahsullaridan biri tez sur’atlar bilan bozori hisoblanadi. 
Ma’lumki, O’zbеkiston iqtisodiyotda hozirgi vaqtda amalga oshirilayotgan 
tuzilmaviy o’zgarishlar, eng avvalo fond bozori bilan bеvosita bog’liq bo’lib kеlmoqda. 
Chunki Rеspublikada rеjalashtirilgan invеstitsiya programmasini amalga oshirishda 
o’tish davriga xos bo’lgan moliyaviy rеsurslarning chеgaralanganligi sеzilmokda. 
Shuning uchun ham fond bozorining qimmatli qog’ozlaridan samarali foydalanish, 
ularning eng qulay shakllaridan foydalanish muxim masalalardan biri bo’lib kolmoqda. 
Hozirgi globallashuv sharotida fond bozorlari iqtisodiyatning asosiy tarmog’i bo’lib 
kelmoqda. Bundan ko’rinib turbdiki, qimmatli qog’ozlar bozorini rivojlantirish 
iqtisodiyotni rivojlantirish demakdir. Hozir jahon fond bozorlari bir qancha muammoli 
holatlar vujudga kelmoqda. Prеzidеntimiz bu muammolar haqida quyidagi fikrlarini 
bildirganlar: - “Muhim masala - yurtimizda fond bozori, fond birjasini yanada 
rivojlantirish uchun Qimmatli qog’ozlar bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish 
markazi ishini tubdan qayta tashkil etish lozim. Biz bo’sh turgan davlat mulki 
obyektlarini o’zaro sheriklik asosida xususiy sektorga o’tkazish bo’yicha ishlarni 
davom ettiramiz. Internet tarmog’ida elektron savdolar va auksionlar orqali yer 
uchastkalarini, jumladan, tadbirkorlar uchun ajratishning yagona tartibini o’rnatish 
zarur. Shu maqsadda 2018-yildan boshlab elektron savdo maydonlari orqali davlat 
aktivlarini sotish bo’yicha elektron tizim tashkil etiladi. 2018-yilda bank tizimi 
faoliyatini rivojlantirish bo’yicha belgilangan vazifalarni amalga oshirishda banklar 
bilan tadbirkorlik subyektlari o’rtasida samarali va o’zaro manfaatli hamkorlik 
munosabatlarini ta’minlash masalalariga asosiy e’tiborni qaratish zarur. Valyuta 
bozorini isloh qilishga qarshi bo’lgan ayrim “ekspertlar”ning ikkilanishi va 

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
213 
“maslahat”lariga qaramasdan, biz qisqa muddatda xalqaro standartlar asosida 
valyutani liberallashtirish jarayonini boshladik. 
Moliya bozori o’z ichiga quyidagi segmantlarni oladi: 
• kredit (bank va boshqa kredit tashkilotlari kapitallari,lizing)va depozitlar 
bozori; 
• qimmatli qog’ozlar bozori; 
• valyuta bozori; 
• oltin va valyutada ifodalangan (unga tenglashtirilgan) avuarlar (qimmatbaho 
metall va toshlar,kamyob elementlar,sa’nat asarlari va h.k) bozori; 
• sug’urta va pensiya fondlari bozori,lotereya o’yinlari instrumentlari bozori. 
Moliya bozori iqtisodiyotda quyidagilar mavjud bo’lgandagina samarali faoliyat 
ko’rsatishi mumkin: 
• effektiv (samarali) mulkchilik tizimi; 
• investitsiya 
uchun 
mo’ljallangan 
yetarli 
jamg’armalar(moliyaviy 
resurslar,mablag’lar) va iqtisodiy-huquqiy mexanizm bilan ta’minlangan moliayviy 
instrumentlar. 
• talab va taklifni obyektiv mutanosibligi; 
• moliya bozori infratuzilmasini samarali faoliyati; 
O’zbekistonda investitsiya jarayonlarini boshqarish va bo’sh turgan pul 
mablag’larni iqtisodiyotiga jalb qilishning samarali vositasi bo’lgan moliya bozorining 
shakllanishi 90-yillar boshlariga to’g’ri keladi. 1993-yil 2-sentabrda bu bozor 
faoliyatining huquqiy bazasi bo’lgan.O’zbekiston Respublikasining “Qimmatli qog’ozlar 
va fond birjasi to’g’risida” qonuni qabul qilindi. O’zbekiston Moliya vazirligi mamlakat 
Moliya bozorini o’rta va uzoq muddatda rivojlantirish konsepsiyasi loyihasini ishlab 
chiqdi. Hujjat normativ huquqiy hujjatlarning muhokamasi portalida e’lon qilindi. 
O’zbekistonda 2017-2021 yillarda moliya bozorini rivojlantirish konsepsiyasi loyihasi 
ishlab chiqildi. Moliya bozorini rivojlantirish konsepsiyasi loyihasi O’zbekiston Moliya 
vazirligi tomonidan Koreya fond birjasi, BMT Taraqqiyot dasturi, Xalqaro moliya 
korporatsiyasi, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Prognozlashtirish va makroiqtisodiy 
tadqiqodlar Instituti hamda boshqa tuzilmalar bialn hamkorlikda ishlab chiqildi. 
Moliya 
bozorini 
rivojlantirishning 
ustuvor 
yo'nalishlari, 
zamonaviy 
tendentsiyalari va istiqbollari quyidagilardan iborat: 
1. Texnologik yutuqlar: Moliya bozori sun'iy intellekt, blokcheyn texnologiyasi va 
katta ma'lumotlar tahlilidan foydalanish kabi jadal texnologik o'zgarishlarni boshdan 
kechirmoqda. Ushbu innovatsiyalar moliya bozorining turli jihatlarini, jumladan, 
savdo, risklarni boshqarish va mijozlar tajribasini o‘zgartirmoqda. 
2. Raqamlashtirish va fintech: raqamlashtirish moliya bozorida muhim 
tendentsiyaga aylandi. Fintech kompaniyalari onlayn toʻlov tizimlari, peer-to-peer 
kreditlash platformalari va robo-maslahatchilar kabi innovatsion yechimlarni taklif 
qilish orqali anʼanaviy moliyaviy xizmatlarni buzmoqda. Mobil banking, raqamli 

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
214 
hamyonlar va kiberxavfsizlikka ko‘proq e’tibor qaratilishi bilan bu tendensiya davom 
etishi mumkin. 
3. Barqaror moliya: investitsiya qarorlariga ekologik, ijtimoiy va boshqaruv (ESG) 
omillarini kiritishni oʻz ichiga olgan barqaror moliyaga eʼtibor kuchaymoqda. 
Investorlar o'z investitsiyalarining ekologik va ijtimoiy ta'siri nuqtai nazaridan 
oshkoralik va javobgarlikni tobora ko'proq talab qilmoqdalar. Ushbu tendentsiya 
yashil obligatsiyalar, taʼsirli investitsiyalar va barqaror investitsiya mahsulotlarini 
rivojlantirishga yordam berishi kutilmoqda. 
4. Tartibga solish islohotlari: Hukumatlar va nazorat qiluvchi organlar moliya 
bozorida shaffoflik, barqarorlik va iste'molchilar huquqlarini himoya qilishni 
kuchaytirish maqsadida islohotlarni amalga oshirmoqda. Bunga moliyaviy 
institutlarga nisbatan qattiqroq qoidalar, tavakkalchiliklarni boshqarish amaliyotini 
takomillashtirish va kiberxavfsizlik choralarini kuchaytirish kiradi. Ushbu islohotlar 
moliyaviy inqirozlarning oldini olishga va moliya tizimining yaxlitligini ta'minlashga 
qaratilgan. 
5. Globallashuv va transchegaraviy operatsiyalar: Moliya bozori tobora 
globallashib bormoqda, transchegaraviy operatsiyalar va xalqaro investitsiyalar 
ko'paymoqda. Bu tendentsiyaga savdoning globallashuvi, texnologik taraqqiyot va 
moliya bozorlarini erkinlashtirish kabi omillar sabab bo'lmoqda. Xalqaro moliya 
institutlarining rivojlanishi va nazorat qiluvchi organlar o‘rtasidagi hamkorlik 
transchegaraviy operatsiyalarni yanada osonlashtirishi kutilmoqda. 
6. Inklyuziv moliya: Ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda moliyaviy 
inklyuzivlikni rag‘batlantirishga e’tibor ortib bormoqda. Kam ta’minlangan aholi va 
kichik biznes sub’ektlari kabi kam ta’minlangan aholining moliyaviy xizmatlardan 
foydalanishini 
ta’minlash 
bo‘yicha 
ishlar 
olib 
borilmoqda. 
Bunga 
mikromoliyalashtirish, mobil banking va boshqa innovatsion yechimlarni rivojlantirish 
kiradi. 
Ushbu tendentsiyalar va yo'nalishlar dinamik va rivojlanayotgan moliyaviy 
bozorni ko'rsatadi. Texnologiya taraqqiyoti davom etar ekan va jamiyat talablari 
o‘zgarib borar ekan, moliya bozori keyingi rivojlanish va o‘sish imkoniyatlariga guvoh 
bo‘lishi mumkin. 

жүктеу/скачать 4.01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: