Международный научный журнал №7(100), часть «Научный Фокус» ноября, 2023 Международный современный научно-практический журнал Научный Фокус

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
221 
SIYOSIY JARAYONLARDA TAHLIL ASOSLARI 
Barqinov Bekdil Bahrom o’g’li 
Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston 
Milliy Universiteti 2-kurs talabasi 
Annotatsiya: Siyosiy tahlil o’ziga xos tadqiqot jarayoni sifatida mantiqiy izchillikni 
qamrab oladi. Har qanday siyosiy tahlil buyurtma asosida kognitiv qiziqish asosida 
amalga oshiradi. Ushbu maqolada biz siyosiy jarayonlarda tahlil asoslari omili, ularning 
xilma-xilligini va siyosiy sohada qanday tahlil qilishni ko’rib chiqamiz. 
Kalit so’zlar: Siyosiy tizimning tuzilishi, Siyosiy partiyalar faoliyati, Siyosiy liderlik, 
Ta'tilgan (Descriptive) tahlil, Tafsiliy (Analytical) tahlil, Mukhotali (Interpretative) tahlil, 
Nazorat (Critical) tahlil, Ta'tilni o'zgartirish (Prescriptive) tahlil. 
Siyosiy tahlil, siyosiy jarayonlarni o'rganish va tahlil qilish uchun amaliy vosita 
bo'lib, siyosatshunoslik, siyosiy fanlar va jamoatshunoslik sohasida ishlash uchun 
muhimdir. Bu tahlil, siyosiy tizimning tuzilishi, siyosiy hujjatlarning o'rni va ahamiyati, 
davlat va jamiyat tizimlari orasidagi munosabatlar, siyosiy partiyalar, siyosiy liderlik, 
va boshqa bir nechta mavzularga oid bo'lishi mumkin. 
Siyosiy tahlilning asosiy maqsadi - siyosiy tizimning yaxshi yoki yomon 
tomonlarini, xavfiyotlarni, xatti-harakatlarini, xususiyatlarni va muammolarni tahlil 
qilish orqali, siyosiy jarayonlarni tushuntirish va aniqlashdir. Bu, o'z turnikidagi 
metodlar va nazariyalarni o'rganishni, aniq va mantikli konsepsiyalarga ega bo'lishni 
talab qiladi. 
Siyosiy tahlil quyidagi bosqichlarga bo'linadi: 
1. Siyosiy tizimning tuzilishi: Davlatning qanday tuzilganligi, hukumat tuzilmasi, 
qonun tizimlari va boshqa asosiy institutlar. 
2. Siyosiy partiyalar va ularning faoliyati: Siyosiy partiyalar va ularning 
maqsadlari, siyosiy platformalari, faoliyatlarining bosqichlari va ahamiyati. 
3. Siyosiy liderlik: Siyosiy liderlar, ularning tarjimalari, ularning siyosiy tajribalari 
va ta'sir qilganliklari. 
4. Jamiyat tizimlari: Jamiyat va davlat tizimlari orasidagi munosabatlar, jamiyatda 
siyosiy guruhlar va tashkilotlar. 
5. Xalqaro siyosat: Davlatlar orasidagi diplomatik munosabatlar, xalqaro 
tashkilotlar va ularning roli (masalan, Bir vaqtidagi hamjamiyatlar, ittifoqlar). 
6. Siyoqor tahlili: Siyosiy yangiliklar, tashqi va ichki siyosiy muammolar, xalqaro 
moliya tizimi va boshqa siyosiy voqealar. 
Siyosiy tahlil, ma'lum bir siyosiy savol yoki voqeaga oid bo'lishi mumkin va turli 
metodlar bilan olib boriladi, masalan, tushuncha, ta'rif, ta'nqidlash, ta'lim etkazish, 
ma'lumotlarni tahlil qilish va boshqa metodlar orqali. Bu tahlil, siyosiy jarayonlarni 

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
222 
tushuntirish va tahlil qilishda tajribali siyosatshunoslar uchun keng imkoniyatlar 
yaratadi. 
Siyosiy tahlil, siyosiy jarayonlarni o'rganish va tahlil qilish uchun amaliy vosita 
bo'lib, siyosatshunoslik, siyosiy fanlar va jamoatshunoslik sohasida ishlash uchun 
muhimdir. Bu tahlil, siyosiy tizimning tuzilishi, siyosiy hujjatlarning o'rni va ahamiyati, 
davlat va jamiyat tizimlari orasidagi munosabatlar, siyosiy partiyalar, siyosiy liderlik, 
va boshqa bir nechta mavzularga oid bo'lishi mumkin. 
Siyosiy tahlilning asosiy maqsadi - siyosiy tizimning yaxshi yoki yomon 
tomonlarini, xavfiyotlarni, xatti-harakatlarini, xususiyatlarni va muammolarni tahlil 
qilish orqali, siyosiy jarayonlarni tushuntirish va aniqlashdir. Bu, o'z turnikidagi 
metodlar va nazariyalarni o'rganishni, aniq va mantikli konsepsiyalarga ega bo'lishni 
talab qiladi. 
Siyosiy tahlilni o'lchash uchun turli usullar mavjud va ularga asosan quyidagilar 
kiradi: 
1. Ta'tilgan (Descriptive) tahlil: Bu usulda siyosiy jarayonlar, tashkilotlar, liderlar 
va boshqa siyosiy elementlarni tavsif etish va aks etish mavjud bo'lgan holatlarni 
o'rganish maqsadga muvofiqdir. Bu usul o'z ichiga katta miqdorda ma'lumotlarni o'z 
ichiga oladi, lekin o'rganilgan ma'lumotlar orasidagi munosabatlarni, sabablarni va 
o'zgarishlarni tushuntirishda cheklangan bo'lishi mumkin. 
2. Tafsiliy (Analytical) tahlil: Bu usulda tavsif etilgan holatlarni tahlil qilish va 
ularga sabab-topishni izlash asosiydir. Ma'lumotlar tafsiliy o'rganib, sabablarni tahlil 
qilish, siyosiy jarayonlarning o'zaro munosabatlarini tushuntirish, siyosiy tizimning 
o'zgarishi va rivojlanishi haqida tushuncha beradi. 
3. Mukhotali (Interpretative) tahlil: Bu usulda tahlilchi o'z shaxsiy fikrlarini va 
tushunchalarini qo'shib, siyosiy jarayonlarni tafsiliy o'rganishdan o'tib, ularni o'z 
nazariyasiga muvofiq tushuntiradi. Mukhotali tahlil, o'z fikrlari, qiymatlar va 
tarjimalari bo'yicha o'rganishga e'tibor qaratadi. 
4. Nazorat (Critical) tahlil: Bu usulda tahlilchi o'z fikrini, tushunchalarini kritik 
qarashni qo'shadi va o'rganilgan ma'lumotlarni kritikaviy o'rganishdan o'tib, bu 
ma'lumotlarning o'zlariga ishlov beradi. Bu usul, siyosiy jarayonlarni burchlarini 
aniqlash, uning qonun-loyihalari va ijtimoiy o'zgarishlar haqida kritikaviy o'rganishga 
ega bo'ladi. 
5. Ta'tilni o'zgartirish (Prescriptive) tahlil: Bu usulda tahlilchi o'rganilgan 
ma'lumotlar asosida mustaqil fikrlar va takliflar taklif qiladi. Uning maqsadi - siyosiy 
muammolarga yechimlar topish va qanday qilib tahlilni o'zgartirish orqali muammoni 
yechishni ko'rsatish. 
Siyosiy tahlil usullari o'zaro bir-biriga qo'llanishlari va maqsadlari bo'yicha 
farqlilik ko'rsatishi mumkin, shuningdek, tahlilchining shaxsiy tajribasi va metodologik 
yondashuvlari ham o'ziga xosdir. 
Siyosiy tahlilning eng unikal bosqichlarini Amerikalik siyosatshunoslar Mangeym 
va Karl Rich quyidagi turlarga ajratadi 

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
223 
1- 
Muammoni konseptuallashtirish. 
2- 
Modellashtirish 
3- 
Dasturini tuzish 
4- 
Usulini tanlash 
Siyosiy tahlilni amalga oshirayotganda dastlab: hodisani tushuntiruvchi nazariy 
model talab etiladi. 

жүктеу/скачать 4.01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: