У
Увеличение пластических свойств
|
- пластикалық қасиеттердің артуы
|
Увеличение прочностных показателей
|
- беріктік көрсеткіштерінің артуы
|
Углеродистая инструментальная сталь
|
- көміртекті құрал-саймандық болат
|
Углеродистая сталь
|
- көміртекті болат
|
Углеродистая сталь качественная
|
- сапалы көміртекті болат
|
Углеродистая сталь обыкновенного качества
|
- кәдімгі сапалы көміртекті болат
|
Углерод
|
- көміртек
|
Ударная вязкость
|
- соққы тұтқырлығы
|
Удельный вес
|
- меншікті салмақ
|
Укрупнение зерен
|
- түйіршіктердің іріленуі
|
Улучшение свойства
|
- қасиет жақсаруы
|
Улучшение стали
|
- болатты жақсарту
|
Уменьшение дефекта
|
- ақаудың азаюы
|
Упрочнение металла
|
- металдың беріктенуі
|
Упорядоченное расположение атомов
|
- атомдардың ретті орналасуы
|
Упорядоченный твердый раствор
|
- ретті қатты ерітінді
|
Упругая деформация
|
- серпімді деформация
|
Упругость
|
- серпімділік
|
Ускорение процесса
|
- үрдістің жеделдеуі
|
Усталость
|
- қажу, шаршау
|
Установка дробеметная
|
- бытыра атқыш қондарғы
|
Установка дробеструйная
|
- бытыра ағынды қондырғы
|
Устойчивое состояние системы
|
- жүйенің орнықты күйі
|
Устойчивость аустенита
|
- аустенит тұрақтылығы
| Ф
Фаза [< гр.phasis появление] аустенитная
|
- аустенитті фаза
|
Фаза внедрения
|
- енбе фаза
|
Фаза жидкая
|
- сұйық фаза
|
Фаза Лавеса
|
- Лавес фазасы
|
Фаза метастабильная
|
- метатұрақты фаза
|
Фаза промежуточная
|
- аралық фаза
|
Фаза равновесная
|
- тепе-теңдік фаза
|
Фаза стабильная
|
- тұрақты фаза
|
Фаза твердая
|
- қатты фаза
|
Фаза ферритная
|
- ферритті фаза
|
Фазовая флуктуация [< лат.fluctuatio колебание]
|
- фазалық флуктуация
|
Фазовое изменение
|
- фазалық өзгеріс
|
Фазовое превращение
|
- фазалық түрленіс
|
Фазовый анализ
|
- фазалық талдау
|
Фактор [<лат. factor делающий, производящий] размерности
|
- өлшемділік факторы
|
Феррит высокотемпературный
|
- жоғары температуралық феррит
|
Феррит низкотемпературный
|
- төменгі температуралық феррит
|
Ферритно-цементная смесь
|
- феррит-цементитті қоспа
|
Физический [гр. physikos ]метод
|
- физикалық әдіс
|
Физическое свойство
|
- физикалық қасиет
|
Флуктуация концентрации
|
- концентрация флуктуациясы
|
Форма [лат. forma] графита
|
- графит пішіні
|
Форма детали
|
- бөлшек пішіні
|
Форма зерен
|
- түйіршік пішіні
|
Фосфор [гр. phos свет+phoros несущий; лат. Phosphоrus]
|
- фосфор
|
Х
Химико-термическая обработка
|
- химия-термиялық өңдеу
|
Химическая [лат. (al)chimia] коррозия
|
- химиялық коррозия
|
Химический состав
|
- химиялық құрам
|
Химический элемент
|
- химиялық элемент
|
Химическое свойство
|
- химиялық қасиет
|
Химическое соединение
|
- химиялық қосылыс
|
Хладноломкость
|
- суықта сынғыштық
|
Хром [< гр. chrome цвет; лат. Chromium]
|
- хром
|
Хромирование
|
- хромдандыру
|
Хромирование стали
|
- болатты хромдандыру
|
Хромистая коррозионно-стойкая сталь
|
- коррозияға төзімді хромды болат
|
Хромоникелевая коррозионностойкая сталь
|
- коррозияға төзімді хромникельді болат
|
Хрупкий металл
|
- морт металл
|
Хрупкое разрушение
|
- морт сыну
|
Хрупкость
|
- морттық
|
Ц
Цветная металлургия
|
- түсті металлургия
|
Цветной металл
|
- түсті металл
|
Цементация стали
|
- болатты цементациялау
|
Цементитная сетка
|
- цементитті торлама
|
Цианирование [<гр. kyanos лазурный]
|
- циандандыру
|
Цианирование высокотемпературное
|
- жоғары температуралық циандандыру
|
Цианирование стали
|
- болатты циандандыру
|
Цианирование среднетемпературное
|
- орташа температуралық циандандыру
|
Цианирование жидкостное
|
- сұйықта циандандыру
|
Цианистая соль
|
- циан тұзы
|
Циклическая нагрузка
|
- циклдік жүктеме
|
Цикл [лат. cyclos < гр. kyklos круг] напряжения
|
- кернеу циклі
|
Цинк [нем.Zink; лат. Zincum]
|
- мырыш
| Ч
Черная металлургия
|
- қара металлургия
|
Черный металл
|
- қара металл
|
Чугун
|
- шойын
|
Чугун антифрикционный
|
- антифрикциялық шойын
|
Чугун аустенитный
|
- аустенитті шойын
|
Чугун высокопрочный
|
- беріктігі жоғары шойын
|
Чугун жаропрочный
|
- қызуға берік шойын
|
Чугун жаростойкий
|
- қызуға төзімді шойын
|
Чугун коррозионно-стойкий
|
- коррозияға төзімді шойын
|
Чугун немагнитный
|
- магнитті емес шойын
|
Чугун половинчатый
|
- жартыкеш шойын
|
Чугун серый
|
- сұр шойын
|
Чугунная отливка
|
- шойын құйма
|
Ш
Шлиф [нем. Schliff]
|
- ыспа, шлиф
|
Шлифование [< польск. szlifowac точить, шлифовать
< нем.]
|
- ыспалау
|
Шлифование микрошлифа
|
- микроыспаны ыспалау
|
Шлифованная поверхность
|
- ыспаланған бет
|
Штамповка детали
|
- бөлшекті штамптау
|
Э
Эвтектический сплав
|
- эвтектикалы қорытпа
|
Эвтектическое превращение
|
- эвтектикалық түрленіс
|
Эвтектоидное превращение
|
- эвтектоидтық түрленіс
|
Эвтектоидный сплав
|
- эвтектоидты қорытпа
|
Экзогенное [<гр. exo снаружи, вне + genos род, происхождение] включение
|
- экзогенді кірінді
|
Экзотермическая [<гр. exo снаружи, вне + …] реакция
|
- экзотермиялық реакция
|
Экономическое требование
|
- экономикалық талап
|
Эксплуатационное требование
|
- эксплуатациялық талап
|
Эксплуатация [фр. exploitation] машины
|
- мәшинені эксплуатациялау
|
Электронное соединение
|
- электрондық қосылыс
|
Электронный микроскоп
|
- электронды микроскоп
|
Электростатическая сила
|
- электрстатикалық күш
|
Электрохимическая коррозия
|
- электрхимиялық коррозия
|
Элементарная [лат. elementarius] частица
|
- элементарлық бөлшек
|
Элементарная ячейка
|
- элементарлық ұяшық
|
Эмиссия [<лат. emissio выпуск] электронов [гр. elektron]
|
- электрондар шығарушылық
|
Эндогенное [<гр. endon внутренний + genos род, происхождение] включение
|
- эндогенді кірінді
|
Эндотермическя [<гр. endon внутренний, + …] реакция
|
- эндотермиялық реакция
|
Энергетическая флуктуация
|
- энергетикалық флуктуация
|
Энергетический уровень
|
- энергетикалық деңгей
|
Энергия [< гр. energeia действие, деятельность, сила, мощь] Гиббса
|
- Гиббс энергиясы
|
Энергия фазы
|
- фаза энергиясы
|
Энтропия [гр. en в, внутрь + trope поворот, превращение] системы
|
- жүйе энтропиясы
|
Эскиз [фр. esguisse] детали
|
- бөлшек эскизі
|
Этап [фр. etape]
|
- этап, кезең
|
Әдебиеттер
1 Сүлейменов, Е., Сүлейменов, Т. Материалтану сөз тізбегінің орысша-қазақша сөздігі. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1993. – 19 б.
2 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік: Кен ісі және металлургия /Жалпы редакциясын басқарған п.ғ.д., профессор Құсайнов А.Қ. – Алматы: Республикалық мемлекеттік «Рауан» баспасы, 2000. – 200 б.
3 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік: Машинажасау /Жалпы редакциясын басқарған п.ғ.д., профессор Құсайнов А.Қ. – Алматы: Республикалық мемлекеттік «Рауан» баспасы, 2000. – 288 б.
4 Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Металлургия /Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е.Арын. – Павлодар: С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті,
2002. –65 б.
5 Машина жасау саласы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі / Жалпы редакцияясын басқарған профессор Т.Тоқтаганов. – Павлодар: 2002. – 71 б.
6 Большой словарь иностранных слов. – М.: Центрополиграф, 2002. – 816 с.
7 Современный словарь иностранных слов. – М.: Рус. яз., 2000. – 742 с.
Мазмұны
Кіріспе……………………………………………………………………3 Металтану сөздігі...................................................................................……………..5
А................................................................................................................. 5
Б...................................................................................................................6 В...................................................................................................................7 Г...................................................................................................................8
Д...................................................................................................................9
Ж.................................................................................................................10
З...................................................................................................................11
И..................................................................................................................12
К..................................................................................................................13
Л..................................................................................................................14
М.................................................................................................................15
Н..................................................................................................................17
О..................................................................................................................18
П..................................................................................................................20
Р...................................................................................................................22
С..................................................................................................................23
Т...................................................................................................................28
У..................................................................................................................30
Ф..................................................................................................................31
Х..................................................................................................................32
Ц..................................................................................................................32
Ч..................................................................................................................33
Ш.................................................................................................................33
Э..................................................................................................................34 Әдебиеттер.................................................................................................35
Е. Б. СҮЛЕЙМЕН
МЕТАЛТАНУ СӨЗ ТІРКЕСІНІҢ
ОРЫСША-ҚАЗАҚША СӨЗДІГІ
П
авлодар 2005
Достарыңызбен бөлісу: | 
