Мотивация және өзіндік мотивация. Мотивациялық саланың жалпы ұйымдастырылуы. Тұлғаның мотивациялық профилі
"Мен-тұжырымдамасы": құрылымы, қалыптасу кезеңдері, қорғау функциялары және механизмдері
жүктеу/скачать 54.46 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақпарат дереккөзі: https://massaget.kz/blogs/oy_tolgaular/27868/ysclid=lmfuov3bhh518475387
| "Мен-тұжырымдамасы": құрылымы, қалыптасу кезеңдері, қорғау функциялары және механизмдері
Мен - тұжырымдамасы - индивидтің өзі туралы идеяларының салыстырмалы түрде тұрақты жүйесі, ол басқа адамдармен өзара әрекеттесудің және өзіне деген көзқарастың негізі болып табылады. Оған мыналар кіреді: олардың физикалық, интеллектуалдық, эмоционалды, ерікті және басқа қасиеттері туралы хабардар болу; өзін-өзі бағалау; сыртқы факторларды субъективті қабылдау. Мен - тұжырымдамасы-бұл индивидтің өзі туралы барлық идеяларының жиынтығы, оларды бағалаумен байланысты. Мен - тұжырымдамасының сипаттамалық компоненті - бұл Мен бейнесі немесе Мен суреті; өзіне немесе жеке қасиеттеріне байланысты компонент-өзін-өзі бағалау немесе өзін-өзі қабылдау. Мен- тұжырымдамасы индивидтің нені білдіретінін ғана емес, сонымен бірге оның өзі туралы не ойлайтынын, оның іс-әрекетінің басталуы мен болашақта даму мүмкіндіктеріне қалай қарайтынын анықтайды. Мен-тұжырымдамасы-қарым-қатынас пен қызметте дамып келе жатқан адамның психологиялық келбетінің маңызды құрылымдық элементі. Мен-тұжырымдамасының үш негізгі элементі: 1) танымдық компонент – Мен бейнесі - индивидтің өзі туралы идеясы. 2) эмоционалды-бағалау компоненті - өзін - өзі бағалау-адамның өзін, мүмкіндіктерін, қасиеттерін және басқа адамдар арасындағы орнын бағалау. 3) Ықтимал мінез - құлық реакциясы-бұл Мен бейнесі мен өзін-өзі бағалау арқылы туындауы мүмкін нақты әрекеттер. Мен тұжырымдамасының құрамдас бөліктері: нақты Мен (қазіргі кездегі өзін-өзі бейнелеу), идеалды Мен (оның пікірінше, моральдық нормаларға назар аудару керек еді), егер нақты Мен мен идеалды Мен сәйкес келмесе, жеке тұлға арасындағы қақтығыс (невроз) орын алады. Бернс Мен-тұжырымдамасының келесі негізгі аспектілерін анықтайды: 1. Индивид өзінің қазіргі қабілеттерін, рөлдерін, өзінің қазіргі мәртебесін, яғни оның шын мәнінде қандай екендігі туралы идеяларымен қалай қабылдайтынына байланысты нақты Мен орнату. 2. Индивидтің кім болғысы келетіні туралы ұсыныстарымен байланысты Айналы (әлеуметтік) Мен орнату. 3. Индивидтің қандай болғысы келетіні туралы көріністерімен байланысты идеалды Мен орнату. А. В. Петровский және М. Г. Ярошевский: Мен бейнесі салыстырмалы түрде тұрақты, әрдайым саналы емес, индивидтің өзі туралы идеялар жүйесі, соның негізінде ол басқалармен өзара әрекеттесуді қалыптастырады. "Мен" бейнелерінің ең танымал айырмашылығы- "Мен-нақты" және "Мен-идеалды" арасындағы айырмашылық, сонымен қатар "Материалдық Мен" және "Әлеуметтік мен" арасындағы айырмашылық. Кон: Мен-тұжырымдама орнату ретінде мыналарды қамтиды: а) өзі туралы білім в) өзіне қатысты мінез-құлық жоспарлары б) өзіне деген эмоционалды көзқарас. Ол әр адамға ерекше. Мен- тұжырымдаманы қалыптастыру механизмдері: басқа адамдардың бағалауларын интерьерлеу-шағылысқан Айналы Мен (mid және Kuli). Адамның өзі туралы пікірі референттік топтың оны қалай бағалайтынына байланысты, ал топтың пікірінен туындаған I-к-ге ауысуы өте тұрақты болуы мүмкін. Егер адам референттік топты оның қасиеттерін бағалауда бірауызды деп санаса, өзгерістер анағұрлым маңызды болады. Басқа адамдардың пікірлерін интерьерлеу әлеуметтік салыстыруды да, атрибутивті процестерді де қамтиды (адам алдымен өзгелерге қандай да бір қарым-қатынас жасайды, содан кейін оны бағалау ретінде қабылдайды/қабылдамайды) және бұрыннан бар тәсілге сәйкес ақпаратты іріктеу. Әлеуметтік салыстыру екі жолмен көрінеді: адам "қазіргі Менді" "өткен Мен" және "болашақ Мен" деп салыстырады, ал өзінің талаптарын Джемс формуласының жетістіктерімен: өзін-өзі құрметтеу = сәттілік/шағымдар, яғни., ол өзінің жетістіктерін ғана емес, басқалардың жетістіктерін де ескереді, жағдайды тұтастай ескереді. Скиннердің өзіндікатрибуция – необихевиоризмі, Беннің өзіндік қабылдау теориясы. Адам өзінің эмоциялары, көзқарастары мен сенімдері туралы ақпаратты үш көзден алады: А) ішкі күйлерін қабылдау б) өзінің ашық мінез – құлқын бақылау в) бұл мінез-құлық жүзеге асырылатын жағдайларды бақылау, өмірлік тәжірибенің семантикалық интеграциясы- Мен бейнесінің семантикалық интеграциясы. Оның негізінде алдыңғы үш механизм өзара байланыс пен өзара әрекеттесуді құрайды. Мен-тұжырымдамасын қалыптастыру, дамыту және өзгерту әлеуметтік ортаға байланысты. Адами Мен қарым – қатынас тұрғысынан жеке тұлға ретінде (Мен немесе Мен емес) және Мен-басқа әлеуетті өзара әрекеттесу ретінде біледі. Мен тұжырымдамасының формалары: нақты Мен – қазіргі уақытта адам өзін қалай көреді, идеалды Мен – қандай болғысы келеді, мүмкін Мен – қандай Мен оған мүмкін, фантастикалық (=қиял) Мен – егер бәрі мүмкін болса, динамикалық Мен – мен өзімнің мақсатыма жеткенде қандай боламын. Адамға белгілі бір себептермен өте қиын орындалатын міндеттер қаншалықты жиі кездеседі? Осы кезде бірден мына бір сұрақ туындайды, адам өзін-өзі қалай ынталандыру керек және мотивация деген не, оның көрінісі қандай? Мотивация - бұл адамды іс-әрекетке итермелейтін белгілі бір процесс немесе адамның мақсатына қандай да бір қиын, оның ойынша, кезеңдер арқылы жету мүмкіндігі. Әдетте, адамға мотивация физикалық деңгейде қажет емес. Барлығы әлдеқайда тереңірек. Өйткені, былай айтқанда адамға бір шапалақ беру басқа, адамды моральдық немесе психологиялық негізде сендіру мүлде басқа. «Әрі қарай қалай жүру керек» деген сұраққа жауап табу қиын, бірақ оны жасауға болады. Қазір жоғары технологиялар дәуірі болғандықтан, интернет әлемнің кез келген нүктесінде адамдарға бағынады. Яғни, шынымен де интернет желісі бұл жағынан бізге көп көмек бере алады. Көптеген видеолар, адамдардың өірінен алынған шынайы оқиғалар сізге көмек бере алады. Сіз спортпен айналысқыңыз келе ме? Мүмкін сіз әйгілі аспазшы болғыңыз келетін шығар? Сізде дамытқыңыз келетін сурет салу дағдылары бар ма? Осындай мотивациялық видеолар табандылық арқылы бәріне қол жеткізуге болатындығын көрсетеді. Қол жеткізуге болатын нәтижені нақты көру маңызды. Бір нәрсеге қол жеткізген адам да керемет мотиватор бола алады. Ол қол жеткізгісі келетін және одан үлгі алғысы келетін, оның ізімен жүргісі келетін билікке айналады. Мен әркім өзін-өзі ынталандыруы керек екеніне сенімдімін. Өйткені, барлық әрекеттерді орындайтын, жоспарларды жүзеге асыратын сізсіз. Ешкім өз мотивация рецептісімен бөліспейді. Бұл жағдайда мен мотивацияны бақыт рецептімен салыстырғым келеді. Сонда бұл бәріне және барлығына талассыз түсінікті - әркімнің өзінікі бар. Бақыт - сыйлық, адамның өзін қандай да бір әрекетке итермелей алу қабілеті де талант деген пікір бар. Әр адам өмірде әр түрлі жағдайлардан өтеді. Қуаныш, қайғы- қасірет, стресс, депрессия және т.б. Әр адам –бөлек әлем болғандықтан, бұндай жағдайлар адамдардың өмірлерінде әр түрлі көрініс алады. Біреуге өз жолын табуға көмек беруі мүмкін, біреу өмірінің мәнін жоғалтып, адасуы да мүмкін, біреу қорқыныш,күмән сезімін ұмытып алдыға ұмтыла бастауы мүмкін, ал кейбір жандар бар қиындықты жеңіп қана қоймай, өздерінен мотивация таба алады. Әйгілі журналист Берти Чарльз Форбс айтқандай, қиындықтар ынталандыру керек (трудности должны мотивировать). Осыны түсіне алған адамдар өмірдің нағыз қызығын көре алады деп ойлаймын. Мысалы, қазір біз жас студенттерміз. Өз армандарымыз, мақсаттарымыз бар. Мен үшін мотивация- менің армандарым. Менің бұл қмірге, болшаққа деген жоспарларым көп. Сол жоспарларыма жету үшін мен, қаншалықты қиын болсада, көп жұмыс жасаймын. Себебі, нәтижеме жету, асқақ армандарыма жеткенімді сезіну мен үшін әлдеқайда маңыздырақ. Ақпарат дереккөзі: https://massaget.kz/blogs/oy_tolgaular/27868/?ysclid=lmfuov3bhh518475387 жүктеу/скачать 54.46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|