Мундарижа



Pdf көрінісі
бет9/15
Дата26.06.2022
өлшемі0.79 Mb.
#459487
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   15
urgut shahri uchun 100 urinli zamonavij mehmonxona lojihasi

АРХИТЕКТУРАВИЙ ЭКОЛОГИЯ
КИСМИ


Инсоннинг мослашуви ва экологияси
 
Кишилик жамиятининг тарихий ривожланишида кандай
жараѐн фан техника инкилоби инсон табиат муносабатларидан
сифат жихатдан янги боскичдир. Айни чогда у бир катор янги
муомоларни юзага келтирадики, улар ичида инсоннинг ижтимоий
ва биологик мослашуви мухум рол уйнайди.
Хозирги даврда яшаѐтган инсоннинг хаѐт шароити фан
техника янгиликлари эндигина илдиз ота бошлаган саноат
тунтаришлари давридаги шароитидан жиддий фаркланади. 
Хозирги замон кишисига фан техника тараллиѐти ва ижтимоий
тараккиѐт билан боглик куплаб олимлар таьсир курсатган. Бу
омиллар тугрисида уларнинг минтакавий хусусиятларини хисобга
олиб, юкорида айтиб утилган эди. 
Инсоннинг атроф мухитдаги янги шароитга ижтимоий ва
биологик мослашуви муомолари гоят долзарб муомодир. Бунинг
сабаби шундаки инсонинг узок муддатли эволитсия давомида
тарихан шаклланган морфологик ва рухий – жисмоний узига
хосликлари техналогик жараѐнлар ва атроф мухит билан бирдай
жадал суратларда узгара олмайди. 
Фан техника тараккиѐти билан инсонинг биологик ижтимоий
табиатидаги эвалитсион узгаришнинг бу тарзда мос келмаслиги
инсоннинг биологик табиати, яьни унинг мослашиши кобиляти
билан атроф мухитдаги узгаришлар уртасида зиддиятли ва


зиддиятларни юзага келтиради. Бу куплаб салбий холатларда
намаѐн булади.
Жониварлардан фаркли равишда инсон мухитдан
фойдаланиб колмасдан, узининг яшаши учун уни узгартиради
хам. Урта Осиѐ минтакаси мисолида курадики, янги кишлок
хужалик мухити инсонинг биологик ижтимоий табиатига жиддий
таьсир курсатиб унинг биологик потинсионал ва мослашиш
кобилятлари савиясини анча оширади.
Айни чогда ижтимоий мослашиш жараѐни ижтиьоий ва
биологик омилларни диалистик бирлиги билан боглик. Инсоннинг
мухитдаги янги шароитларга куникиш фаол онгли равишда юз
беради. Бу ерда унинг бунѐдкорона мослашиш ускуналари намаѐн
булади.
Жамиятнинг фаол ижтимоий таракиѐти турмушининг
ижтимоий - иктисодий узгаришлаои туфайли ижтимий жихатдан
мослашиш билан бирга кочади.
Бутун тирик мавжудоднинг умумий хусусияти булган
мослашиш организмининг узгараѐтган шароитларга мослашиш
организмларнинг узгараѐтган шароитларга мослашишни
таьминлайди ва тирик мавжудоднинг атроф мухитдан
узгаришларга мос равишда куникиш жараѐнидан иборатдир.
Мослашиш куникиш жараѐни инсон фаолиятининг турмиш
тарзида ва тафаккурида барларорланган ижтимоий хамда
биологик бирлиги ва узаро алокалари асосида содир булади. 
Инсон мослашишининг умум биологик конуниятлари билан
бирга узининг ижтимоий мохиятини курсатувчи куникиш


имкониятларига ега; мослашиш тушунчаси жамият ва инсонга
нисбаттан биологик тизимларнинг мослашишидан жиддий
фаркланувчи ахамиятга ега. Инсонинг ижтимоий мослашиш
тизими биологик мослашишда муракаблиги билангина эмас, балки
тамоман бошка мазмун мундарижа ва юналиш билан фарк
килади. 
Инсоннинг фан – техника инкилоби шароитида шунингдек
коинатни денгиз тубларини узок шимол ва жануб райѐнларини,
гуллар трапикларини узгартириш муносабати билан унга одатдан
мухит омиллари таьсир курсатишини хисобга олиб мослашиши
муомоларни тадбик килиш мухум ва зарур эканлигига 1963
йили Венада булиб, утган Бош Ассамблада илмий
кенгашларнанг халкоро кенгаши эьтиборни жалб килади. Бу
масалалар мос равишда халкаро биологик дастурда ( ХБД) уз
аксини топди. ( Е. К . Крепс 1971) 
Ижтимоий мослашишнинг узгариши бир канча
юналишларда бормокда. Биринчидан касб юналишдан
мослашишга оид тадкикодлар ( шухрат ишлаб чикариш
техникавий омилларга мослашиш) иккинчидан, корхона ишлаб
чикариш жамосидаги инсоний мухитга мослашиш . Куйи
жумладан тортиб ( Мухит мулокатда булувчи одалар) асосий
жамогача ( умуман корхона) шунингдек атроф – мухитдаги
ишлаб чикариладиган ташкаридаги мамоа билан учунчидан
тураржойлар кийим – кечак транспорт хар хил техник иншоатлар
бунѐд этиш оркали инсоннинг табиатга мослашиши туртинчидан
кайд этилган ижтимоий онг шаклларини узлаштириш


натижасида ижтимоий онгнинг хар - хил шакллари ( илм- фан, 
сиѐсат, конунчилик, ахлок, саньатдан) га мослашиш. 
Кенг микѐсдаги ижтимоий мослашиш - жамиятдаги асосий
ишлаб чикаривчи куч - инсон , ижтимоий гурух билан ишлаб
чикариш муносабатлари ва ташкиллаш усткурма куринишларнинг
диалистик бирликни таьмирлаш ва зиддиятларни хал етишдан
иборатдир. Усткурма шахс моддий ва маьнавий ехтиѐжлар
ривожланиши ва унинг биолагик – ижтимоий табиатга кура
узгариб боради. 
Мослашиш муомиласининг унинг ижтимоий рухий
жисмоний мослашишлар узора боглик жараѐнлар. 
Диалистик узаро таьсир туфайли бу жараѐн лар инсон
турмушининг барча ижтимоий табиий биологик тамонларни 
камраб атроф мухитни ахволига богликдир. 
Биологик мослашишнинг ижтимоий жихатга боглик
эканлиги уз шакллари , турлари, юналиши ва мазмунига кура ранг 
– барангдир. У бир –бирига таьсир килувчи ижтимои иктисодий
мухитга оид техникавий – техналогик ва бошка омилларни
бирлаштириб туради. Бу омилларнинг хар кайсидир алохида
бирлашган, тарзда мослашишнинг биолагик холатларига таьсир
курсатади. Шуни хам борки ижтимоий – иктисодий сохадаги хар
хил омиллар бирлашиб бир – бирининг таьсири омиллар ва
биолик омилларга хамда инсон организмнинг мавжудлиги ва
таракиѐтга чукур курсатади . Бу ерда илмий асосланган


ѐндашиш лозим. Бу ѐндашиш пайти инсоннинг табиати ва
жамиятга мослашиш , мослашишнинг табиатнинг жамиятга ва
инсонинг биологик ва ижтимоий жихатларига мослашиши
бир пайтнинг узида ва изчил хисобга олиниши жоиз. 
Ижтимоий - иктисодий муносабатларнинг инсонинг биолагик
мослашиши тизимига таьсири бир канча йуналишларда юз
беради ва соф ижтимоий ва биолагик жараѐнлар шаклида эмас
механик , физикавий , кимѐвий, тиббий ва бошка тарздаги
таьсирлар йули билан амалга ошади. 
Бу омиллар таьсирида инсон мехнат роли ва ахамияти
ортади. Ижтимоий ва биологик омилларнинг барчаси камраб
олинган мухит инсоннинг биолагик ижтимоий табиатига
жиддий таьсир курсатади. 
Тирик мавжудоднинг атроф мухит билан муносабатларида
ташки мухитнинг организмга таьсири организм фаолияти учун
зарур ресурсларнинг олиш фтроф мухитни узгартириши
хусусида суратдан олинаѐтган маьлумотларга муносабат асосий
унсурлардандир. 
Инсонинг атроф мухитни идрок етишдаги бу узига хослик
ташкарида ва кишилар жамиятида тажриба тупланишн юзага
келади. Инсон тамонидан тажриба ортиришдаги бу узига хослик
инсоннинг мухитдаги ярги шароитларга мослашиши атроф – 
мухитни узгартиришда еамон ташкил булади.


Биологик мослашиш урнига пайдо булган ва инсоният
ривожланишида етакчи уринни эгаллаган ижтимоий куникиш
инсоннинг табиат ва ижтиьоий мухитга фаол муносабатидир.
Тирик мавжудоднинг хаѐтга асос булувчи биологик
жарайонинг инкор килиб булмайди. Киши организмни бу
жараѐнларга буй синар екан биолагик мослашишни бошдан
кечиради.
Инсоннинг хасталигини биз кайси тамондан куздан
кечирар экан бу соф биолагик ходиса емас балки балки инсон
танасини умумий ѐки хусусий мослашишилиги жихатдан
ижтимоий биолагик вокиадир. 
Айнан шундай ѐндашиш касалликни юзага келишига
атроф мухит ва ижтимоий мухитдан етарли омилар бичилайдиган
ходиса сифатида матералистик юрак киши имконини беради.
Хаар кандай жамиятнинг катта бойлиги инсон саломатлиги
халк саломатлигидир. Бу сохада илм – фан турли сохаларнинг
узаро хамлорлиги жуда мухум. Чунки мехнат ва турмуш
шароитини соглом холатга кайтариш жисмоний тарбия ва
спортни спортни ривожлантириш вакни окилона ташкил килиш ,
касалликни олдини олиш ва давомида ижтимоий , хам табиий
табий омилларни хисобга олиш керак. Инсоннинг
саломатлигини табиатни согломлашиш атроф мухитни
мусоффолиги билан узвий богликдир.Бу ерда турли соха
мутахасисларининг сай харакатларини бирликтирмасдан иш
битмайди. 


Лекин еколагик узгаришлар жадал юз берганида
организмларнинг фаолияти мослашиш имконияти билан инсон
мавжуд ва узгараѐтган узгариѐтган мухит уртасида муайам
зиддиятлар келиб чикади. Организмларнинг муайам биологик
эволитцион даврида шаклланган улчовлари антогиртнинг узига
хосликлари билан экологик шарт шароитларда юз бераѐтган
узгаришларга мос тарзда куникма олмаслик кобиляти уртасида
юзага келган номофакаятликлар хозирги давр кишисининг
хасталик таьсир килмайгина колмайди. 
Куриниб турибдики фан техника таракиѐти инсонга факат
фаровонлик келтирмайди. Айни чогда узига хос муомоларни
келтириб чикаради уларни вактида ва окилона хал килиш куп
жихатдан инсон ва табиатнинг келажагини , фан – техника
таракиѐтининг истикболини белгилайди. Бундай шароитларда
инсон саломатлиги ва мослашишининг фалсафий ижтимоий ва
табиий – биологик мухитларни тадбик килишни ахамияти ортади. 
Ватандан оммаларнинг мослашиш муомоларнинг мослашиш
тугрисидаги тадкикотларнинг тахлил килиш инсон табиат
муносабатларининг окилона ташкил этишда жамият шикоятлари
хато эканлиги курсатади. Жамият ва табиат тизимига айнан
шундай ѐндашиш инсон саломатлиги мухофаза килиш ва
мустахкамлай олиш сифатида унинг танасидаги мослашиш
резерларини таломиллаштиришнинг мухум шароитидир. 
Фан техника тараккиѐти жадаллаштириш инсоннинг рухий
жисмоний жихатларини кайта такомтллашишининг яьни


улчовларини илгари суради. Инсон яратган компютирлар ,
техналогик машиналар ва работехник, уз ривожланиш
суратларига мос рухий жисмоний софлик талаб этади. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   15




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет