Е
ЕВРОПЕЙСКАЯ КУЛЬТУРА (западная культура) – восходит к греко-римскому обществу. Характеризуется принципом противопоставления, изначальной хаотичностью, нуждающейся в постоянном созидании гармонии (см. Гармония); установкой на идею творчества, призванного преобразовывать мир.
|
ЕУРОПАЛЫҚ МӘДЕНИЕТ (батыс мәдениеті) – грек-рим қоғамына қатысты. Үйлесімнің (үйлесімді қар) үнемі болуын қажет ететін қарама-қарсылық, бастапқы шым-шытырық; әлемді өзгертуге шақыратын шығармашылық идеясын нұсқау қағидатымен сипатталады.
|
EUROPEAN CULTURE (Western culture) – dates back to the Greek-Roman society. Characterized by the principle of contrast, initial chaos, needs constant creation of harmony (see harmony); installation on the idea of art, designed to transform the world.
|
ЕСТІРТУ (каз. - сообщить кому-либо о постигшем несчастии, утрате) – печальное известие, обычай иносказательного сообщения о смерти. Бытует в инструментальном и музыкально-поэтическом вариантах. Классический образец Е. – аңыз күй «Ақсақ құлан» («Хромой кулан»), в котором музыкальный инструмент поведал хану о смерти сына.
|
ЕСТІРТУ (қаз. - біреуге бақытсыздықты, қазаны хабарлау) – қайғылы хабар, өлім туралы астарлы хабарлаудың әдет-ғурпы. Аспаптық және музыкалық-поэтикалық нұсқалары бар. Е. классикалық үлгісі – баласының өлгенін музыкалық аспаппен (қылқобыз, домбыра) ханға хабардар еткен «Ақсақ құлан» аңыз күйі.
|
ESTIRTU (Kazakh – to tell someone about misfortune befell, loss) – Sad news, custom of allegorical message of death. There is an instrumental and musical-poetic ways. A classic example of E. – anyz kui “Lame wild kulan,” in which musical instrument told Khan about his son’s death.
|
Ж
|
ЖАНР – разновидность музыкального произведения, определяемая по составу исполнителей, строению, характеру и обстоятельствам исполнения.
|
ЖАНР – орындаушылар құрамы, құрылымы, сипаты мен орындалу жағдайына қарай анықталатын музыкалық шығарманың түр өзгешелігі.
|
GENRE – A kind of musical composition, determined by the composition of the performers, structure, nature and circumstances of performance.
|
ЖАР-ЖАР (каз.) – свадебная обрядовая песня-диалог. Исполняется поочередно стороной жениха и невесты. Мужской Ж-Ж. – бодрый, энергичный. Традиционный женский Ж.-Ж. имел лирический характер, близок к прощальным обрядовым песням арыз- өлең, ау-жар, сыңсу.
|
ЖАР-ЖАР (қаз.) – үйлену тойында айтылатын салттық диалогті ән. Күйеу мен қалыңдық жағынан кезекпе-кезек орындалады. Күйеу жақтың жар-жары сергек, жігерлі келеді. Қалыңдықтың дәстүрлі жар-жары лирикалық сипатқа ие, арыз өлең, ау-жар, сыңсу сияқты қоштасу салт жырларына жақын.
|
ZHAR-ZHAR (Kazakh) – A wedding ritual song-dialogue. Performed in turn by the groom and bride. Male Zh-Zh. – cheerful and energetic. Traditional female Zh-Zh. Had a lyrical nature, close to the farewell ritual songs aryz olen, synsy.
|
ЖАРАПАЗАН (каз.) – обрядовая песня, исполняемая в новогодний праздник Наурыз - Великий день земли и народа (см. наурыз). Содержит приветствия и добропожелания.
|
ЖАРАПАЗАН (қаз.) – жаңа жыл мейрамы Наурызда – Ұлыстың ұлы күні орындалатын салт жыры (наурызды қар.) Сәлемдесу, тілектестік білдіру ретінде айтылады.
|
ZHARAPAZAN (Kazakh) – Ceremonial songs, sung in the New Year holiday Nauryz – a great day of land and people (see nauryz). It contains greetings and kind wishes.
|
ЖЕНСКИЕ ПЕВЧЕСКИЕ ГОЛОСА – сопрано, меццо-сопрано, контральто.
|
ӘЙЕЛДЕР ДАУЫСЫ – сопрано, меццо-сопрано, контральто.
|
FEMALE SINGING VOICE - Soprano, mezzo-soprano, contralto.
|
ЖЕНСКИЙ ХОР - включает в себя партии сопрано и альтов. Общий диапазон женского хора составляет около двух с половиной октав. Фактура женского хора может сгущаться при разделении в каждой партии. В многоголосном изложении расширяются колористические возможности.
|
ӘЙЕЛДЕР ХОРЫ – сопрано және альт партияларын қамтиды. Әйелдер хорының жалпы ауқымы екі жарым октаваны құрайды. Әйелдер хорының фактурасы әр партияға бөлінуі барысында қиындай түруі мүмкін. Көпдауыстылықпен орындауда шырайлылық мүмкіндіктер кеңейе түседі.
|
FEMALE CHOIR - includes soprano and alto parts. The total range of the female choir is about two and a half octaves. Texture ofwomen's choir can thicken with the separation in each part. In the polyphonic exposition coloristic possibilities extend.
|
ЖЕТІГЕН (каз. - семь поющих струн) – струнный щипковый музыкальный инструмент. История происхождения Ж., наличие сакральной цифры 7 (числа жизни и смерти, числа, объединяющего мир земной и мир небесный) свидетельствуют о древнем ритуальном его назначении.
|
ЖЕТІГЕН (қаз. - жеті ішекті аспап) – ішекті шертпелі музыкалық аспап. Жетігеннің шығу тарихы, киелі жеті санының болуы (өмір мен өлім саны, жер әлемі мен аспан әлемін біріктіруші сан) олардың ежелгі салттық қолданысын білдіреді.
|
ZHETIGEN (Kazakh - Seven singing strings) – A stringed musical instrument played by plucking. The origins of Zh., the presence of the sacred number 7 (the number of life and death, uniting the earthly world and the heavenly world) testify to the ancient ritual of his appointment.
|
ЖИЗНЬ – культурфилософская универсалия. Земной путь человека, состоящий из качественно разных возрастных этапов (детство, молодость, зрелость, старость).
|
ӨМІР – мәдени-философиялық универсалия. Түрлі жас шамасы кезеңдерінен тұратын (балалық шақ, жастық шақ, кәмелеттік жас, қартайған шақ) адамның жер бетіндегі тіршілік жолы.
|
LIFE – A cultural philosophical universal. Earthly journey of man, consisting of qualitatively different age stages (childhood, youth, maturity, old age).
|
ЖОҚТАУ (каз. - оплакивать покойника, тосковать) – ритуальный плач похоронно-поминального цикла. Бытует в инструментальном и музыкально-поэтическом исполнительских вариантах.
|
ЖОҚТАУ (қаз. – өлімге байланысты жылау, қайғыру) – жерлеу, еске түсіру кезіндегі жылау салты. Аспапты және музыкалық-поэтикалық орындау нұсқаларында кездеседі.
|
ZHOKTAU (Kazakh – mourn the dead man, miss) – ritual wailing funeral and memorial cycle. There is an instrumental and musical-poetic ways of performing.
|
ЖҰБАТУ (каз.) – утешение: 1. Невесты – акыном (в традиционном свадебном обряде); 2. близких умершего – соболезнующими (в похоронно-поминальном цикле). Музыкально-поэтическое произведение.
|
ЖҰБАТУ (қаз.) – 1. дәстүрлі үйлену салтында ақынның қалындықты жұбатуы. 2. жерлеу, еске түсіру кезінде қайтыс болған адамның туыстарын жұбату. Музыкалық-поэтикалық шығарма.
|
ZHUBATU (Kazakh) – consolation: 1. Of a bride – by akyn (in the traditional wedding ceremony); 2. Of close relatives of the dead person – by commiseratives (in a funeral cycle). Musical and poetic work.
|
ЖУЗ - международное слово, имеющее много значений: 1 В финском, эстонском языках означает звено, колено, сустав; 2. на языке коми – народ, публика, люди; 3. в таджикском языке – выпуск, часть, доля; 4. у казахов – региональное родо-племенное деление на большой, средний и младший Ж., каждый из которых содержит свои культурные особенности.
|
ЖҮЗ – көп мағыналы халықаралық сөз: 1. фин, эстон тілдерінде бөлік, тізе, буын дегенді білдіреді. 2. коми тілінде – халық, көпшілік, адамдар. 3. тәжік тілінде – шығару, бөлім, үлес. 4. қазақтарда – әрқайсысы өзінің мәдени ерекшеліктерін ұстанатын ұлы, орта, кіші жүзге аймақтық, рулық-тайпалық бөліну.
|
ZHUZ – The international word which acquires many meanings: 1. In Finnish, Estonian means link, knee, joint; 2. Komi language – community, the crowd, people, 3. In the Tajik language – edition, part, share 4. For Kazakhs – the regional tribal division into large, medium and junior Zh., each of which contains its own cultural characteristics.
|
ЖЫР (каз.) – эпическая традиция, включающая систему жанров (терме, толгау, арнау, хат). Характеризует высокое этическое напряжение, конкретизирующее всю систему нравственных ценностей этноса. Ж.- явление традиционной культуры (см. трад. Культура казахов), представляющее драматически насыщенную, экспрессивную, ораторскую по своей природе речь.
|
ЖЫР (қаз.) – жанрлар жүйесін (терме, толғау, арнау, хат) қамтитын эпикалық дәстүр. Этностың өнегелілік құндылықтарының барлық жүйесін нақтылайтын жоғары әдептілік толғауды сипаттайды. Ж. – шиеленіскен түрде толыққанды, экспрессивті, нағыз шешендік сөзбен көрінетін дәстүрлі мәдениет құбылысы (Қазақтың дәстүрлі мәдениетін қар.).
|
ZHYR (Kazakh) – Epic tradition, which includes a system of genres (terme, tolgau, arnau, hat). Is charachterized by active epic tension, specifying the whole system of moral values of the ethnos. Zh. – the phenomenon of traditional culture (see trad. Culture of Kazakhs) that is dramatically rich, expressive, oratorical speech by its nature.
|
ЖЫРАУ - создатели и исполнители жыр (см. жыр). Оценивают свою деятельность как высокую миссию, к которой имеют призвание. Отсюда вера в магическое дарование, идущее с древнейших времен, понимание своей роли как проводника системы духовных ценностей народа.
|
ЖЫРАУ – жырды шығарушы және орындаушы (жырды қар.). Өзіне тән іс-әрекетін жоғары міндет ретінде бағалайды. Осыдан ертеден келе жатқан сиқырлық табиғи дарындылыққа сенім, өз орнын халықтың рухани құндылық жүйесін уағыздаушы ретінде түсіну пайда болады.
|
ZHYRAU – Artists and creators of zhyr (see zhyr). Evaluate their work as a noble mission, which has a vocation. Hence the belief in magical talent, coming from ancient times, the understanding of their role as a purveyor of a system of spiritual values of the people.
|
ЖЫРШЫ (каз.) – исполнитель жыра (см. жыр). Ж.были советниками ханов, предсказателями будущего, обеспечивавшими связь народа с духами предков. Концентрировали в своей творческой деятельности высший духовный и социальный опыт этноса.
|
ЖЫРШЫ (қаз.) – жырды орындаушы (жырды қар.). Жыршы ханның кеңесшісі, халықтың аруақтармен байланысын қамтамасыз ететін болашақты болжап айтушы болған. Өзінің шығармашылық ісінде этностың жоғары рухани және әлеуметтік тәжірибесін жинақтаған.
|
ZHYRSHY (Kazakh) – The performer of a zhyr (see zhyr). Zh. Were advisers of khans, predictors of the future that kept connection of the people with the ancestral spirits. Concentrated in the creative activity of the supreme spiritual and social experience of the ethnic group.
|
ЖЮРИ (анг., фр. от лат.) – группа специалистов, решающих вопрос о присуждении премий и наград на конкурсах.
|
ҚАЗЫЛАР АЛҚАСЫ (анг., фр. от лат.) – байқауларда сыйлықтар мен марапаттау туралы мәселені шешетін мамандар тобы.
|
JURY (English, French from Latin) – A group of experts deciding the issue of prizes and awards in competitions.
|
З
|
ЗАДЕРЖАНИЕ – звук предыдущего аккорда, задержавший появление нового аккорда, не входящий в его состав.
|
КІДІРУ – жаңа дыбыстың пайда болуына кедергі жасайтын, оның құрамына енбейтін бұдан бұрынғы аккордтың дыбысы.
|
DETENTION - The sound of the previous chord, which delays the arrival of the new chord, not included in its composition.
|
ЗАКЛИНАНИЕ – заговор, словесная формула, имевшая по представлениям древних, магическую силу. Предназначалась для выполнения трудных и опасных задач повседневной жизни (борьбы с врагом, охоты на зверя, избавления от болезней, ран, смерти).
|
ҚАРҒАУ – ертедегі адамдардың түсінігі бойынша, сиқырлы күші бар дуалы сөздің айтылу түрі. Күнделікті өмірдегі қиын да қауіпті міндеттерді орындау үшін айтылатын болған (жаумен шайқасуда, аң аулауда, аурудан, жарадан, өлімнен құтылуда, т.б.).
|
SPELL – A conspiracy, a verbal formula, which in ancient times had a magical power. Intended to perform difficult and dangerous tasks of daily life (fighting the enemy, hunting for the beast to get rid of diseases, injuries, death).
|
ЗАМЫСЕЛ – 1.задуманный план действий или деятельности, намерение; 2. заложенный в произведении смысл, идея (замысел пьесы).
|
ТҮПКІ ОЙ 1. І. әрекеттің немесе қимылдың ойластырылған жоспары, мақсат; 2. шығармада көзделген мән, идея (пьесадағы негізгі түпкі ой).
|
INTENTION – 1. Conceived plan of action or activity, intent; 2. Inherent in the product sense, the idea (the idea of a play).
|
ЗАСЛУЖЕННЫЙ АРТИСТ РЕСПУБЛИКИ – почетное звание. Присваивается деятелям музыки, хореографии и эстрады, циркового, театрального и киноискусства, содействовавших своей творческой деятельностью развитию искусства государства.
|
РЕСПУБЛИКАҒА ЕҢБЕГІ СІҢГЕН ӘРТІС – құрметті атақ. Мемлекет өнерінің дамуына өзіндік шығармашылық үлесін қосқан музыка, хореография және эстрада, цирк, театр және кино өнері қайраткерлеріне беріледі.
|
HONORED ARTIST OF THE REPUBLIC – An honorary title. Assigned to figures of music, dance and estrade, circus, theater and cinema, contributed to his creative work of arts of the state.
|
ЗАСЛУЖЕННЫЙ ДЕЯТЕЛЬ ИСКУССТВА – почетное звание. Присваивается деятелям в области искусства (изобразительного искусства, музыки, хореографии, театра, кино), содействовавшим своей деятельностью развитию искусства республики.
|
ЕҢБЕГІ СІҢГЕН ӨНЕР ҚАЙРАТКЕРІ – құрметті атақ. Республика өнерінің дамуына өзіндік үлесін қосқан өнер саласындағы (бейнелеу өнері, музыка, хореография, театр, кино) қайраткерлерге беріледі.
|
HONORED ARTIST - An honorary title. Assigned to figures in the arts (visual arts, music, dance, theater, cinema), who promote development of art by their work in a Republic.
|
ЗАТАКТ – неполный такт. Начало музыкального произведения со слабого времени. В простых размерах З. обычно не превышает половины такта. В сложных размерах З. может начинаться и с относительно сильной доли и занимать более половины такта.
|
ТОЛЫМСЫЗ ТАКТ – музыкалық шығарманың әлсіз үлестен басталуы. Қарапайым өлшемдерде Т.т. әдетте жарты тактыдан аспайды. Күрделі өлшемдерде Т.т. біршама күшті үлестен және жарты тактыдан артығырақ басталуы да мүмкін.
|
OFF-BEAT - Part-time beat. The beginning of a musical composition with a weak period. In a simple scale of O.-b. is typically less than half of the beat. In complex scales O.-b. may begin with a relatively strong beat, and hold more than half of the beat.
|
«ЗВЕРИНЫЙ СТИЛЬ» – художественно-культурная система кочевников Центральной Азии, в которой воссозданы образы божественных животных тенгрианского календаря (см. тәңірлік күнтізбе). З.С присутствует во многих видах традиционного искусства казахов: «золотом человеке», во всех древних аныз кюях, орнаменте, скульптуре.
|
«АҢТАБЫ СТИЛІ» – Орта Азия көшпенділерінің көркемдік-мәдени жүйесі, мұнда тәңірлік күнтізбедегі құдіретті аңдар бейнесі жасалған (тәңірлік күнтізбені қар.). «Аңтабы стилі» қазақтардың дәстүрлі өнерінің бірқатар түрінде кездеседі: «алтын адамда», көне аңыз күйлерінің бәрінде, ою-өрнекте, сәулет өнерінде.
|
“ANIMAL STYLE” – Art and cultural system of the nomads of Central Asia, where the images of the divine animal of Tengrian calendar are reconstructed (see Tengrian calendar). A.S is presented in many kinds of traditional Kazakh art: “gold man”, in all their ancient anyz kuis, ornament, sculpture, …
|
ЗВУК - результат колебания упругого тела, имеющий следующие свойства: высоту, тембр, силу, продолжительность.
|
ДЫБЫС - шымыр, дене тербелісінің нәтижесі: оның биіктік, дыбыс ырғағы, күші, ұзақтық сияқты қасиеттері бар.
|
SOUND - The result of vibrations of an elastic body, which has the following characteristics: height, tone, strength and duration.
|
«ЗОЛОТОЙ ВЕК» - 1.В представлениях древних народов самая ранняя пора человеческого существования, когда люди оставались вечно юными, не знали забот и огорчений, были подобны богам; 2. Переносное значение: время расцвета искусства; счастливая пора.
|
«АЛТЫН ҒАСЫР» – 1. Адамдар мәңгі жас болған, қамқорлық және реніш дегенді білмеген, құдайға ұқсас болған кездегі ертедегі халықтардың түсінігінше адамдар өмір сүруінің ең ерте кезеңі; 2. Ауыспалы мағынада өнердің шарықтау шағы; сәтті кезеңі дегенді білдіреді.
|
“GOLDEN AGE” – 1. In the representations of the ancient people – the earliest time of human existence, when people were forever young, did not know the cares and sorrows, were like gods; 2. Figurative meaning: time of flowering of the art, happy time.
|
«ЗОЛОТОЙ ЧЕЛОВЕК» (каз) – образное название археологической находки из кургана Иссык. Получил название из-за впервые в мировой науке обнаруженного парадного церемониального костюма скифо-сакского вождя. Это одеяние запечатлело философские взгляды, миропонимание саков, их отношение к природе: почитание птиц, умеющих парить в поднебесье, обожествление архаров, крылатых коней. В интеллектуально-художественном смысле звериное искусство саков, отраженное в З.Ч., служит возвеличиванию Человека и его лучших стремлений к совершенствованию, зовет к почитанию Природы.
|
«АЛТЫН АДАМ» (қаз.) – Ыссық қорғанынан табылған археологиялық ескерткіштің бейнелі атауы. Бұл атау әлемдік ғылымда бірінші рет скиф-сақ көсемінің шерулік салтанатты киіммен табылуына байланысты берілген. Мұндай киім философиялық көзқарасқа, сақтардың әлемдік танымына, олардың табиғатқа: аспан астында ұша алатын құстарды құрметтеуге, арқарларды, қанатты тұлпарларды құдіреттеуге әсерін тигізді. «Алтын адамда» бейнеленген сақтардың аңтабылық өнері, зияттық-көркемдік мағынасында, Адамды дәріптеуге және оның жетілу жолындағы ынтасына қызмет етеді, табиғатты қадірлеуге шақырады.
|
“THE GOLDEN MAN (Kazakh) – The figurative name of the archaeological findings from the Issyk burial mound. Got its name due to the first time in the world of science discovered the grand ceremonial costume of the Scythian-Sak chieftain. This garment captured the philosophical views, outlook of Saks, and their relationship to nature: reverence for birds, able to soar to the heavens, the deification of goats, winged horses. In the artistic sense intellectually “animal” art Saks, as reflected in G.M., plays role of the exaltation of man and his best aspirations for improvement, calls to the worship of Nature.
|
ЗОННОСТЬ КЮЕВ – форма-схема западноказахстанских кюев токпе. Организует импровизационное развитие кюев в обязательной последовательности по регистровым зонам бас буын, ортанғы буын, саға (см. бас буын, ортанғы буын, саға).
|
КҮЙ БУНАҒЫ – батысқазақстандық төкпе күйлердің түр сұлбасы. Күйлердің суырыпсалмалылық дамуын бас буын, ортаңғы буын, саға сияқты (қар. бас буын, ортаңғы буын, саға) дауыс кеңістігі буындары бойынша міндетті түрде бірізділікте ұйымдастырады.
|
ZONATION OF KUIS – A form of a diagram of the Western Kazakhstan kuis tokpe. Organizes the improvisational development of kuis with sequence for the register areas buyn bass, ortangy buyn, saga (see bass buyn, ortangy buyn, saga).
|
ЗРЕЛИЩЕ – 1.То, что представляется взору, привлекает взор (явление, происшествие, пейзаж); 2. Театральное или театрализованное представление.
|
КӨРІНІС – 1. жүз аударуға болатын, назар аударатын (құбылыс, уақиға, табиғат суреті); 2. Театрдағы немесе театрландырылған көрініс.
|
SPECTACLE – 1.Is what appears to gaze, draws eyes (the phenomenon, the accident, landscape); 2. Theatre or theater performance.
|
ЗРЕЛОСТЬ – культурофилософская универсалия. Казахи называют его «возраст пламенеющего огня». Возраст высшего расцвета и полноты, «красно-зеленый мир 40 лет». Сознание и душа не столь поглощены мелочами жизни, когда осмысление и обобщение в результате продуктивного воображения и интеллектуально-эмоционального созерцания, охватывают жизненные и природные явления в широком контексте целого, что дает возможность видеть «возвышенные точки» жизни в их истинной содержательной полноте, а не только ее проявления в фрагментарном, случайном, неполном значении. (К.Нурланова).
|
КӘМЕЛЕТТІК, КЕМЕЛДЕНУ – мәдени-философиялық универсалия. Қазақтар мұны «жалындаған шақ» деп атайды. Жоғары өрлеу мен толығу шағы, «қызыл-жасыл әлемді 40 жас». Мұндай жаста сана мен ой өмірдің ұсақ-түйегін соншалықты сіңірмейді, өйткені ұғыну мен қорыту, өнімді қиялдау және әсерлене пайымдаудың нәтижесінде кең ауқымда өмірлік және табиғи құбылыстарды қамтиды. Бұл – өмірдің «жоғары нүктелерінің» үзінді, кездейсоқ, жартылай мәнде көрінуінде ғана емес, өзінің шынайы мазмұнды бітімінде көруге мүмкіндік береді (Қ.Нұрланова).
|
MATURITY – Cultural philosophical universal. Kazakhs call it “the age of flaming fire.” Age and completeness of the highest peak, the “red-green world of 40 years.” The consciousness and the soul is not so obsessed with minutiae of life, when reflection and generalization of a result of reproductive imagination and intellectual contemplation emotional archieve, covering life and natural phenomena in a wide context of the whole, which makes it possible to see the spine of “sublime point” of life in their true completeness of the content, not just its manifestation in the fragmented, random, incomplete value.
| |
|
Достарыңызбен бөлісу: |
