Научный журнал
жүктеу/скачать 3.75 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Добрянский, Л. H.
- Курнишкова, Т. В., Старостенкова, М. М.
- Фардеева, М. Б., Прохоров, В. Е.
| Серия Педагогическая № 1. 2018
ПМУ Хабаршысы, ISSN 1811-1831 Педагогикалық сериясы № 1. 2018 – кейбір түрлерінің фенологиялық даму фазасын (айналымы) айқындау; – тіршілік ету жағдайларына қарай өсімдік түрлерінің көптігін, орналасуын, морфометрлік өлшемдерін, тіршілік ету формаларын анықтап алу қажеттігі түсіндірілді. Далалық оқу практикасында зерттеу жұмыстарын жүргізудің келесі сатысында білім алушыларға мұнайлы аймақтардағы өсімдіктерді сипаттау үшін арнайы бланкалар таратылды. Өсімдіктерді сипаттау бланкаларының мазмұны: Кесте 1 № р/с Сипатталуы Өсімдік атауы 1 Қауымдастық/өсімдіктердің атауы Тамариск (Tamarix) 2 Аймақтың рельефі (аймақтың рельефін сипаттау) 3 Ылғалдануы (атмосфералық, грунтты, ағынды, тоған сулары және жауын-шашын суларымен – қажеттісін белгілеу) 4 Жамылғылары (жер қыртысы, топырақ жамылғыларының дәңгейі (%), қуаты, құрылымы) 5 Топырақ жамылғыларының дәңгейі (таралу аймағы (%) 6 Қ а у ы м д а с т ы қ / ө с і м д і к т е р д і ң физиономиялық және фитоценоз құрылысы (негізгі түр түстері, гүлдеуі) 7 М о з а и к а л ы ғ ы ( к ө л д е н е ң д і к структурасы) (мозаикалы теңбіл белгілері) 8 Қауымдастық/өсімдіктердің (латын тіліндегі атаулары, өсімдіктердің тізімі, қозғалысы, таралымы, фенофазасы және жамылғының құрылысы, т.б.) 9 Қабаттылық (тік құрылымы) (өсімдіктердің биіктік қабаттары) 10 Қауымдастық/өсімдіктердің мол таралуы (Друде шкаласы* бойынша өсімдіктердің әрбір түрлерінің санына көзбен баға беру) 11 Фенофазасы (өсімдіктердің фенологиялық фазаларының даму жағдайы) 12 Қауымдастық/өсімдіктердің өміршеңдігі (А.А.Гроссгейм шкаласы* бойынша өсімдіктердің даму деңгейі немесе өсуі тоқтаған кездегі жағдайы) 13 Қауымдастық/өсімдіктердің орналасу түрлері (Б.А.Быков шкаласы* бойынша өсімдіктердің орналасу түрлеріне көзбен баға беру) 14 Қауымдастық/өсімдіктердің жоғары (үстіңгі) беті (түрлі жағдайларға ұшырауы) 15. Қ а у ы м д а с т ы қ / ө с і м д і к т е р г е антропогендік факторлардың әсері (өсімдіктердің өсуін/өсуін тоқтатуын бағалау/ болжау) Ескерту: автордың өзінің құрастыруымен Мұндағы Друде, А. А. Гроссгейм және Б. А. Быков шкалалары* туралы мағұлматтар білім алушыларға дәріс сабағында беріледі, алған теориялық білімдері бойынша қауымдастық/өсімдіктердің таралуын, өміршеңдігі мен орналасуын анықтайды. Мәселен, Друде шкаласы*бойынша а)soc (socialis) – жерүстіндегі өсімдіктердің тығыз бөлігін; ә) сор3, сор2, сор1 (от copiosa – өте көп) – жерүстіндегі өсімдіктердің көптігін; б) sp. (sparsae) – өсімдіктердің шашыраңқылығын; в) sol (solitaries) – өсімдіктердің аздығын; г) un (unicum) – өсімдіктердің даралығын көзбен бағалап балл қояды [4]. ҚОРЫТЫНДЫ Каспий маңы ойпатының өсімдіктерінің таралуы шөлді аймақтарды алып жатыр, оны географиялық тұрғыда солтүстік шөлді аймақтың далалық зонасы деп атайды. Аймақтың өсімдіктер қауымдастығының таралу және орналасу қозғалысының айырмашылықтары ботаникалық құрамындағы ылғалдану мен тұздану факторлары біркелкі еместігін аңғартады. Осыған байланысты өсімдіктер жамылғылары флористикалық және фитоценотикалық жағынан әртүрлі, яғни бірде күрделі, бірде қарапайым болып келетіні айқындалады. Бұл аумақтың геологиялық жасына және жалпы теңіздің бірде толып немесе қайтып отыратын құбылмалы сипаттарына байланысты. Далалық оқу практикасында зерттеу жұмыстарын жүргізуде мұнайлы аймақтардағы өсімдіктердің биоэкологиялық жағдайы анықталды. Бұл аймақтың өсімдіктері өте қатал экологиялық жағдайда өсіп жетілуде: Жалпы аймақ өсімдіктер қауымдастығына кедей. Мәселен, Каспий маңы ойпатында өсімдік жамылғыларын қамыс, бұлдақтар, сортаң қамыс, бір жаздық ақсор, бұзаубас сораң немесе бізбелдек және т.б. құрайды. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде сирек кездесетін, сонымен қатар қорғауға алынып, Қазақстанның және Батыс Қазақстан облысының Қызыл кітабына ендірілген өсімдіктер анықталды. Далалық оқу практикасында жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижелері оқу үдерісіне (дәріс сабақтары мен лабораториялық жұмыстарда пайдаланылды) ендірілді. ПАЙДАЛАНҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ 1 Добрянский, Л. H. Загрязнение нефтью и нефтепродуктами экосистемсевера важная экологическая проблема // Экология нефтяного комплекса. – М., 2000. – С. 51–53. 2 Курнишкова, Т. В., Старостенкова, М. М. Полевая учебная практика по географии растений с основами ботаники. – М. : Просвещение, 1982. – 78 с. 286 287 Вестник ПГУ, ISSN 1811-1831 Серия Педагогическая № 1. 2018 ПМУ Хабаршысы, ISSN 1811-1831 Педагогикалық сериясы № 1. 2018 3 Фардеева, М. Б., Прохоров, В. Е. Полевая практика по ботанике: Учебно-методическое пособие для проведения комплексной экологической учебно-полевой практики, раздел: Ботаника. – Казань, 2009. – 167 с. 4 www.9lc.com/shkala-drude.html Материал 12.02.18 баспаға түсті. А. А. Нургалиева жүктеу/скачать 3.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|