«научное наследие заки ахметова и национальные ценности», в честь 95-летнего юбилея Заки Ахметова

266 
графикалық кескіндер. Қазіргі дидактикадағы оқытудың көрнекілік принципі-бұл 
оқу процесінде тиісті оқу ақпаратын көрнекі түрде ұсынудың әртүрлі құралдарын 
қолдануға бағытталған. Қазіргі дидактикада көрнекілік принципі белгілі бір 
визуалды заттарға (адамдар, жануарлар, заттар және сол сияқтылар) және олардың 
бейнелеріне ғана емес, сонымен қатар олардың моделіне де жүйелі қолдау болып 
табылады деп тұжырымдалады. Ал модель дегеніміз не? Оның дәстүрлі 
көрнекіліктен түбегейлі айырмашылығы неде? Модель-кез-келген объектінің 
немесе объектілер жүйесінің шартты бейнесі. Табиғи заттар мен олардың суреттері, 
ең алдымен, зерттелетін объектінің жалпы көрінісі туралы түсінік береді. 
Модельдер құбылыстың немесе процестің тек жеке маңызды жақтарын шығарады 
және бұл жақтар барабар көрсетілуі керек, яғни зерттелетін құбылысқа изоморфты 
болуы керек. Оқу құралдарын көрнекі ету үшін зерттелетін құбылыстың негізгі 
қасиеттерін бөліп көрсету керек (яғни оны модельге айналдыру), осы қасиеттерді 
жеткілікті түрде көрсету керек (яғни модельді зерттелетін құбылысқа изоморфты 
ету) [1]. 
Физикалық білім мен дағдылардың педагогикалық бейімделген жиынтығы 
болып табылатын "Физика" оқу пәні маңызды білім беру және тәрбие 
функцияларын орындайды. Бұл мәселе мектеп пен жоғары оқу орнының физикалық 
білімінің мазмұны, оқытудағы эксперимент пен теорияның арақатынасы, 
шығармашылық ойлауды тәрбиелеу, негізгі физикалық ұғымдарды зерттеу, 
оқытуда физика ғылымының тарихы мен әдіснамасын пайдалану, оқулықтар мен 
оқу құралдарын жасау және тағы басқалар сияқты өзекті мәселелерді қозғайды [2]. 
Физиканы 
оқытуда, 
студенттердің 
жаратылыстану 
дүниетанымын 
қалыптастыруда физика ғылымының эксперименттік маңызды рөл атқарады, онда 
эксперимент материалдық әлем туралы білімнің қайнар көзі және теориялық 
ережелердің ақиқат өлшемі ретінде қызмет етеді.
Эксперимент ғылымдағы зерттеудің негізгі әдістерінің бірі бола отырып, 
физиканы оқытуда зерттеу объектісі және сонымен бірге оқыту әдісі ретінде әрекет 
етеді. Зерттелетін теориялардың ғылыми негіздерін ашатын және студенттердің 
тиімді танымдық қызметін қамтамасыз ететін эксперименттің әдістемелік 
негізделген тұжырымы заманауи мамандарды даярлауда оқу процесінің 
тиімділігіне қол жеткізе алады. Оқу экспериментінің өте үлкен және өте маңызды 
бөлігі-нақты 
дидактикалық 
міндеттері 
мен 
әдістемесі 
бар 
дәрістік 
демонстрациялық тәжірибелер. 
"Физикаға кіріспе" пәнін игерудің мақсаты физика-математикалық пәндерді 
игеру үшін база ретінде бастауыш физика саласында жүйеленген білімді 
қалыптастыру болып табылады. 
Физика бойынша шығарылған оқулықтардың кез-келгенінде табиғат 
құбылыстарын, процестерді, физикалық объектілердің қасиеттерін нақты 
растайтын тәжірибелер сипатталған. Физикалық демонстрацияларға арналған 
арнайы басылымдар да көп. Көптеген классикалық демонстрациялық 
эксперименттер біздің елімізде ғылыми және оқу экспериментінің заманауи 
ұйымдастырушылық формаларын қалыптастырудың өзіндік негізіне айналды. 
Сонымен қатар педагогика тарапынан жоғары мектепке арналған демонстрациялық 
эксперименттерге деген қызығушылықтың артуы ХХ ғасырдың 50-жылдарына 
қарай байқалғанын атап өтеміз.

267 
Ғылымның дамуына сүйене отырып, оқыту қалыптасқан формалар мен 
дәстүрлерді үздіксіз өзгертеді, оқытудың жаңа әдістерін іздейді. Физиканың жаңа, 
күрделі бөлімдерінің пайда болуы бірқатар құбылыстарды, әсерлерді және жалпы 
физика курсын зерттеуді қажет етеді, ол үшін демонстрациялық эксперименттер 
қажет[3]. 
Физика бойынша зертханалық жұмыстарды жүргізу кезінде заманауи 
технологияларды қолдану саласында көп нәрсе айтылды және жасалды, бірақ АКТ 
оқу процесін дәріс сияқты ұйымдастырудың маңызды формасын жетілдіруге 
мүмкіндік береді — ол мультимедиялық сипатқа ие болады . "Мультимедиялық 
дәріс" термині дәстүрлі дәріс пен мультимедиялық презентацияны біріктіретін оқу 
процесін ұйымдастыру формасын білдіреді, ол бір уақытта оқу ақпаратын 
ұсынудың әртүрлі формаларын (графикалық, мәтіндік, аудиовизуалды) бір 
құрылымға біріктіруге мүмкіндік береді, бұл оны мүмкіндігінше көрнекі және оңай 
қабылданатын түрде жеткізуге мүмкіндік береді. 
Университеттерде дәстүрлі (физиканы оқыту кезінде) дәріс, семинар, 
зертханалық жұмыс, сондай-ақ студенттердің өзіндік жұмысы сияқты оқыту 
формалары болып табылады. Бүгінгі таңда оқу уақытын бөлу, тек 50% - ы 
аудиториялық сабақтарға бөлінеді. Мәселен педагогикалық университетте физика 
курсы 
бойынша 
оқу 
сағаттарының 
жалпы 
санынан 
математикалық 
мамандықтардың студенттерін оқыту үшін семинарлар мен зертханалық жұмыстар 
жүргізіледі. Сонымен қатар, оқу материалының көп бөлігін студенттердің өзіндік 
жұмысына шығару үрдісі байқалады, бұл кейбір жағдайларда университеттегі 
физика бойынша білім берудің жүйелілігі мен негізділігіне теріс әсер етеді. 
Оқу процесін ұйымдастырудың осы формасымен мұғалім әлі де басты 
кейіпкер болып қала береді, сонымен қатар оның шығармашылық әлеуетін жүзеге 
асыруға, дәрісті мазмұнды және әртүрлі ақпараттық материалдармен қанықтыруға 
мүмкіндігі бар[4]. 
Оқу мақсатындағы бағдарламалық құралдарды пайдалана отырып өткізілетін 
жоғары оқу орындарының әртүрлі дәрістерін зерттеу нәтижесінде "слайд-дәріс" 
ұғымы нақтыланды, оның қашықтықтан білім берудегі слайд-дәрістерден
айырықша ерекшеліктері анықталды, атап айтқанда: 
1) дәстүрлі дәріс кезінде күндізгі оқу түрінде қолдану; 
2) Бағдарламалық қамтамасыз ету мен компьютерлік техниканың 
динамикалық мүмкіндіктерін барынша пайдалану; 
3) лектордың "тірі" дауысын дыбыстық қатар ретінде пайдалану[5].
Сондай-ақ диссертациялық зерттеуде қарастырылған физика бойынша оқу 
мақсатындағы бағдарламалық құралдарды динамикалық слайд-дәрістерге үзінді 
енгізу мүмкіндігі негізделеді. 
Мультимедиялық дәрісті дайындау оның мазмұны мен құрылымына ерекше 
көзқарасты қажет етеді. Бұл жағдайда оқу материалын таңдау және дайындау 
маңызды. 
Мультимедиялық дәрістерге қойылатын дидактикалық талаптарды нақты 
тұжырымдауға болады. Олар: 
- жоғары оқу орындарының дәрістеріне қойылатын талаптардың ғылыми 
деңгейін іске асыру; 
- студенттердің оқу-танымдық қызметін ынталандыру; 
- оқу материалын оңтайлы визуализациялау; 
- оқытушы мен білім алушылардың практикалық қажеттіліктеріне жауап 
беретін оқу материалын ұсынудың әмбебаптығы мен өзгергіштігін қамтамасыз ету; 

268 
- оқу материалын ұсынудың әртүрлі технологияларын ұтымды үйлестіру: 
визуалды (оның ішінде мультимедиялық) және ауызша синтез; 
- білімді бақылауды қамтамасыз ету.
Жалпы физика бойынша мультимедиялық дәрістерді құру технологиясы, 
өткізу әдістемесі туралы жоғарыда айтылғандардың барлығы қазіргі физика 
бойынша мультимедиялық дәрістерге бірдей қатысты. Мен мұнда дидактиканың 
негізгі 
принциптерінің 
бірі, 
көрнекілік 
(Я.Коменский 
бойынша 
дидактиканың"алтын ережесі") физикадағы заманауи ғылыми жетістіктерге 
арналған дәрістер өткізуде басымдыққа айналатынын атап өткім келді. Хабарланған 
ақпараттың үлкен көлемі, оқу аудиториясында түбегейлі көрсетілмейтін күрделі 
эксперименттік база мультимедиялық дәрісті заманауи физика бойынша дәрістер 
оқудың жалғыз мүмкін формасына айналдырады, демек, жоғары оқу орындарында 
оқытудың заманауи әдістемесінің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады[6]. 
Осылайша, заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларды 
қолдану, атап айтқанда мультимедиялық дәрістер өткізу студенттердің оқу 
материалын жақсы түсінуіне ықпал етеді, оқуға деген қызығушылықты арттыру 
үшін қажетті эмоционалды фон жасайды, бұл білім беру сапасын арттыруға әкеледі. 

жүктеу/скачать 5.2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: